“Định cư” và “tị nạn”: trường hợp Kim Phúc

Nguyễn Văn Tuấn

tinanSắp đến ngày 30/4 báo chí Việt Nam đang đi tìm những nhân vật lừng danh một thời. Báo Người đô thị có phóng sự ảnh về Phan Thị Kim Phúc, nhưng có một thông tin tôi thấy không đúng và có thể làm người đọc hiểu sai vấn đề.

DCVOnline: Ngày 1 tháng 4, 2015 Đỗ Quyên viết bài “‘Em bé napalm’ ngày ấy, bây giờ” đăng ở trang Zing.vn (Trí thức trực tuyến)(*). Ngày 2 tháng 4, 2015, tờ báo mạng Người Đô Thị đăng lại bài viết của Đỗ Quyên, nhưng sau đó đã có đính chính với bạn đọc và thay đổi chú thích trong một tấm hình.

Đính chính của Báo Người Đô Thị. Nguồn: http://nguoidothi.vn/
Đính chính của Báo Người Đô Thị. Nguồn: http://nguoidothi.vn/

Đây là tấm ảnh và chú thích trong bài của Đỗ Quyên vẫn đăng trên trang Zing.vn (14/4/2015)

Hình và chú thích trên trangZing.vn trong bài "". Nguoodn Zing.vn (14/14/2015)
Hình và chú thích trên trangZing.vn trong bài “‘Em bé napalm’ ngày ấy, bây giờ”. Nguoodn Zing.vn (14/14/2015)

Và tấm ảnh trong bài viết cùng tác giả đã được báo Người Đô Thị thay đổi chú thích (14/4/2015)

Chú thích đã được hiệu đính lại. Nguồn:  http://nguoidothi.vn/
Chú thích đã được biên tập lại, bỏ hàng chữ “xin định cư”. Nguồn: http://nguoidothi.vn/

DCVOnline xin giới thiệu đến bạn đọc bài của blogger Nguyễn Văn Tuấn viết nhân đọc bài “‘Em bé napalm’ ngày ấy, bây giờ” đăng ở báo Người Đô Thị trước khi có thay đổi chú thích.


 

Sắp đến ngày 30/4 báo chí Việt Nam đang đi tìm những nhân vật lừng danh một thời. Báo Người đô thị có phóng sự ảnh về Phan Thị Kim Phúc, nhưng có một thông tin tôi thấy không đúng và có thể làm người đọc hiểu sai vấn đề. Trong ảnh, phóng viên chú thích rằng “Kim Phúc cùng con trai và chồng (phía sau). Năm 1992, trong chuyến nghỉ trăng mật ở Moscow, Nga sau khi kết hôn, vợ chồng Kim Phúc xin định cư tại Ajax, Ontario, Canada.”(1) Sự thật thì không phải như thế; sự thật là Kim Phúc và chồng xin tị nạn chính trị tại Canada.

Có lẽ tôi phải nói qua về cái “tị nạn” để các bạn hiểu chút. Thời thập niên 1980 trong các trại tị nạn ở Thái Lan, các nhân viên thiện nguyện và người đi trước lúc nào cũng dặn dò người đến sau là phải chứng minh tư cách tị nạn chính trị. Tiếng Anh là “political refugee”. Trong thực tế thì khi các viên chức phỏng vấn người xin đi tị nạn cũng xoáy vào những thông tin để đương sự khai cho hợp với tư cách đó. Đại đa số người Việt không có vấn đề gì, nhưng những người như người Việt gốc Tàu có khi có vấn đề. Vấn đề là khi họ đến trại tị nạn, họ vênh mặt lên và khai rằng họ là “Chinese” (người Hoa) chứ không phải người Việt. Có lẽ họ nghĩ người Hoa cao hơn người Việt? Mà, đối với các viên chức phương Tây thì nếu họ là người mang quốc tịch Tàu, họ không có tư cách tị nạn chính trị, và giao họ về cho … China! Nhiều người chết dở sống dở vì lời khai người Hoa đó, nhưng lời khai đó cũng nói lên phần nào bản chất của một số người Hoa là họ không trung thành gì với Việt Nam cả cho dù họ sinh ra và lớn lên và mang quốc tịch Việt Nam. Câu chuyện đó nói rằng rất quan trọng phải phân biệt “định cư” “tị nạn”. Cho đến nay ở Úc sự phân biệt đó vẫn quan trọng, và theo đó nếu đương sự chứng minh được là tị nạn chính trị thì được phép cho vào Úc tị nạn, còn không thì bị gửi qua Kampuchea.

Quay lại câu chuyện của Kim Phúc, một thời nổi tiếng là “em bé Napalm” trong bức ảnh do phóng viên Nick Út chụp vào năm “mùa hè đỏ lửa” (1972). Bức ảnh nói lên sự dã man của chiến tranh và bom đạn, làm xúc động cả thế giới, và Mĩ bị phản đối dữ dội. Bức ảnh cũng đem đến cho Nick Út giải thưởng danh giá. Sau 1975, Kim Phúc được giới tuyên truyền Việt Nam sử dụng như là một vật thể cho tuyên truyền chống Mĩ. Chính Kim Phúc từng viết “The Communists had other plans, and used me as a propaganda tool” (người cộng sản có kế hoạch khác, và họ dùng tôi như là một công cụ tuyên truyền)(2).

Tấm hình Nick Ut, phóng viên hãng AP, chụp ngày 8 tháng 6, 1972 ở Trảng Bàng.
Tấm hình Nick Ut, phóng viên hãng AP, chụp ngày 8 tháng 6, 1972 ở Trảng Bàng.

Cô được Nhà nước ưu ái cho đi học ở Cuba vào năm 1986. Theo Kim Phúc kể lại (1), cô gặp người chồng tương lai ở Cuba, và sau khi thành hôn, họ được phép đi Moscow. Sau khi thành hôn họ được phép đi hưởng tuần trăng mật ở Moscow. Trên đường từ Moscow về lại Cuba, máy bay tạm đáp ở Newfoundland (Canada) để tiếp nhiên liệu, và nhân dịp này Kim Phúc và chồng xin tị nạn chính trị ở Canada. Trước đó, Kim Phúc đã có ý định xin tị nạn chính trị, nhưng cô chưa nói cho chồng biết. Hai vợ chồng được chấp nhận cho tị nạn và họ sống ở Ontario từ đó cho đến nay. Kim Phúc còn cho biết cô trở thành một tín đồ đạo Tin Lành từ đó.

Tôi nghĩ phóng viên báo Người đô thị thừa biết Kim Phúc xin tị nạn chính trị, chứ không đơn thuần “xin định cư”, nhưng phóng viên phải viết như thế để được đăng báo. Tôi có cảm giác cho đến nay, sau 40 năm ngày thống nhất đất nước, Nhà nước Việt Nam vẫn chưa chấp nhận hai chữ “tị nạn”, và do đó, họ không muốn nhắc đến hai chữ đó trên báo chí (?)

Nhưng “định cư” và “tị nạn” chính trị khác nhau xa. Sự kiện “thuyền nhân” tị nạn là một vết nhơ trong lịch sử Việt Nam (chưa bao giờ người Việt bỏ nước ra đi nhiều như thế), nó nói lên bản chất của chế độ thời đó, và do đó, nhiều người trong chính quyền cũng như nhiều người ngoài Bắc vẫn chưa thoải mái khi nói về người tị nạn. Cho đến ngày nay, không ít người miền Bắc vẫn cho làn sóng người Nam vượt biển đi tị nạn là những kẻ chạy theo bơ thừa sữa cặn của đế quốc. Dĩ nhiên, người biết chuyện chỉ thấy tội nghiệp cho những kẻ có suy nghĩ như thế. Đối với họ thì không thể nào nói gì thêm được do tế bào trí tuệ đã bị đột biến hư hỏng rồi. Và, chính những kẻ có suy nghĩ như thế này là lực cản để người trong và ngoài nước hoà giải, hoà hợp — tôi nghĩ thế.

Tại sao Kim Phúc đến Canada. Nguồn:  Kim Phuc Phan Thi, What have we learned from war?
Tại sao Kim Phúc đến Canada. Nguồn: Kim Phuc Phan Thi, What have we learned from war?

Lý do Kim Phúc xin tị nạn thì có thể đọc trong bài qua chính chữ của cô ấy(2), nhưng thiết nghĩ các bạn không đọc cũng thừa thông minh hiểu tại sao Kim Phúc quyết định như thế. Thời đó ở miền Nam có câu “cái cột điện mà biết đi, chúng cũng đi”. Tuy nhiên, sự việc nhỏ này có ý nghĩa lớn, bởi vì thế hệ sau vẫn cứ nghĩ là Kim Phúc xin định cư ở Canada, và đó là một sự nói dối làm cho sự thật lịch sử bị lệch lạc. Nhiều người đòi hỏi khi viết sử phải dựa vào thông tin chính thống và điều đó cũng chẳng có gì sai (có lẽ họ mới đọc một cuốn sách giáo khoa nào đó bên phương Tây dạy về sử học nên đòi hỏi như thế), nhưng ở Việt Nam cái gọi là “thông tin chính thống” thường bị xuyên tạc, làm cho lệch lạc, và đổi trắng thay đen.

Câu chuyện của Kim Phúc trên báo chí Việt Nam chỉ là một nhắc nhở người đọc nên cảnh giác trước những thông tin gọi là “chính thống”.


Nguồn: “Định cư” và “tị nạn”: trường hợp Kim Phúctuan’s blog. Saturday, April 4, 2015.
DCVOnline giới thiệu và minh họa. (*) http://news.zing.vn/Em-be-napalm-ngay-ay-bay-gio-post523011.html

(1) http://nguoidothi.vn/vn/news/chuyen-hom-nay/noi-mang-toan-cau/4012/-em-be-napalm-ngay-ay-bay-gio.ndt

(2) http://arts.lgontario.ca/lestweforget/essays/kim-phuc-phan-thi/

 

4 Comments on ““Định cư” và “tị nạn”: trường hợp Kim Phúc

  1. Tu00e1c giu1ea3 viu1ebft “Mu00e0, u0111u1ed1i vu1edbi cu00e1c viu00ean chu1ee9c phu01b0u01a1ng Tu00e2y thu00ec nu1ebfu hu1ecd lu00e0 ngu01b0u1eddi mang quu1ed1c tu1ecbch Tu00e0u, hu1ecd khu00f4ng cu00f3 tu01b0 cu00e1ch tu1ecb nu1ea1n chu00ednh tru1ecb, vu00e0 giao hu1ecd vu1ec1 cho u2026 China! Nhiu1ec1u ngu01b0u1eddi chu1ebft du1edf su1ed1ng du1edf vu00ec lu1eddi khai ngu01b0u1eddi Hoa u0111u00f3,” . KHu00d4NG u0110u00daNG! Thuyu1ec1n nhu00e2n cuu1ed1i thu1eadp niu00ean 70 cho u0111u1ebfn giu1eefa thu1eadp niu00ean 1980 lu00e0 ngu01b0u1eddi Viu1ec7t gu1ed1c Hoa cu00f3 cu01a1 hu1ed9i (u0111iu1ec1u kiu1ec7n) u0111u01b0u1ee3c cu1ea5p quy chu1ebf tu1ef5 nu1ea1n (refugee status) CAO hu01a1n ngu01b0u1eddi Viu1ec7t ru1ea5t nhiu1ec1u. Lu00fd do ‘bu1ecb ku1ef3 thu1ecb ngu01b0u1ee3c u0111u00e3i vu00ec lu00fd do nguu1ed3n gu1ed1c chu1ee7ng tu1ed9c’ u00e1p du1ee5ng cho ngu01b0u1eddi Viu1ec7t gu1ed1c Hoa bu1ecf VN vu01b0u1ee3t biu00ean, vu01b0u1ee3t biu1ec3n. Nhiu1ec1u thuyu1ec1n nhu00e2n ngu01b0u1eddi Viu1ec7t miu1ec1n Nam khai “u0111i tu1ef5 nu1ea1n vu00ec bu1ecb CS ngu01b0u1ee3c u0111u00e3i’ mu00e0 khu00f4ng cu00f3 bu1eb1ng chu1ee9ng cu1ee5 thu1ec3 (cu1ef1u quu00e2n nhu00e2n, cu00f4ng chu1ee9c VNCH) thu00ec vu1ea5t vu1ea3 hu01a1n nhiu1ec1u.

  2. Trong chiu1ebfn tranh ngu01b0u1eddi du00e2n bu1ecb bom u0111u1ea1n lu00e0 thu01b0u1eddng. u1ede tru01b0u1eddng hu1ee3p Phan thu1ecb Kim Phu00fac vu00ec gia u0111u00ecnh chu1ea5p chu1ee9a bu1ecdn Viu1ec7t cu1ed9ng trong nhu00e0 vu00f9ng (xu00f4i u0111u1eadu) bu1ecb quu00e2n lu1ef1c VNCH phu00e1t hiu1ec7n vu00e0 nu00e9m bom u0111u00e0nh phu1ea3i lu1ea3nh hu1eadu quu1ea3. Nu00ean hiu1ec3u lu00e0 thu1eddi u0111u00f3 VC thu01b0u1eddng lu1ee3i du1ee5ng lu00f2ng nhu00e2n u0111u1ea1o cu1ee7a VNCH nu00ean luon lu1ea5y du00e2n mu00e0 lu00e0m bia u0111u1ee1 u0111u1ea1n cho chu00fang. Nhu01b0ng Nick u00dat lu1ea1i u1edf trong nhu00f3m “phu1ea3n chiu1ebfn Mu1ef9” chu1ed1ng chiu1ebfn tranh VN .Cho nu00ean tu1eeb u0111u00f3 cu00e2u chuyu1ec7n u0111u01b0u1ee3c thu00eau du1ec7t them to chuyu1ec7n u0111u1ec3 tuyu00ean truyu1ec1n lu00e0m lu1ee3i cho Bu1eafc Viu1ec7t. Sau qua mu1ed9t vu00f2ng u0111i tuyu00ean truyu1ec1n khu1eafp LX, TQ,CuBa nhu00ecn u0111u01b0u1ee3c nhu1eefng thiu00ean u0111u01b0u1eddng cu1ed9ng su1ea3n nu00e0y chu1eb3ng hu01a1n gu00ec “thiu00ean u0111u00e0n-cu1ed9ng Vit”. Cho nu00ean y thu1ecb khu00f4ng muu1ed1n tru1edf vu1ec1 su1ed1ng vu1edbi (Xu1ea1o Hu1ebft Chu1ed7 Nu00f3i”) XHCN. bu1ecdn u0111iu1ebfm u0111u00e0ng gian du1ed1i cu1ed9ng s VN.Cho nu00ean 12 bu1ebfn nu01b0u1edbc ,tu1ea5p vu00f4 Canada mu00e0 “Tu1eca Nu1ea0N Cu1ed8NG Su1ea2N” lu00e0 thu01b0u1ee3ng su00e1ch chu1ee9 ,chu1ee9 lu1ea5y tu01b0 cu00e1ch gu00ec mu00e0 u0111u01b0u1ee3c mang chu1eef “u0111u1ecbnh cu01b0?” Muu1ed1n biu1ebft thu00eam vu1ec1 “tu1ed9i u00e1c cu1ee7a cu1ed9ng su1ea3n?? bu1ea5m vu00e0o “Lu1eddi tu01b0u1eddng thuu1eadt cu1ee7a Tr/Tu01b0u1edbng Mu1ef9 khi cu00f2n phu1ee5c vu1ee5 u1edf VN,Tu01b0u1edbng Walt ” thu00ec cu00f3 nhiu1ec1u mu00e0n ly ku1ef3 hu1ea5p du1eabn hu01a1n.

    • Bu1ea1n Lu00ea Du00e2n u0111u1ecdc nghiu00ean cu1ee9u cu1ee7a Th. Tu00e1 hu1ed3i hu01b0u Ron Timberlake chu01b0a? Bu1ea1n cu00f3 mu1eb7t u1edf Tru1ea3ng Bu00e0ng hu00f4m 8 thu00e1ng 6 1972 sao mu00e0 biu1ebft “Phan thu1ecb Kim Phu00fac vu00ec gia u0111u00ecnh chu1ea5p chu1ee9a bu1ecdn Viu1ec7t cu1ed9ng trong nhu00e0 vu00f9ng (xu00f4i u0111u1eadu) bu1ecb quu00e2n lu1ef1c VNCH phu00e1t hiu1ec7n vu00e0 nu00e9m bom”. Nu1ebfu bu1ea1n cu00f3 nguu1ed3n nu00e0o nu00f3i vu1ec1 viu1ec7c nu00e0y lu00e0m u01a1n chu1ec9 cho mu1ecdi ngu01b0u1eddi coi. Nu1ebfu khu00f4ng thu00ec u0111u1ecdc Timberlake vu1eady:nnnnu201cKim has stated they left the pagoda to run along the road, whennthey were hit.nnEyewitness UPI television correspondentnChristopher Wain, reported that when Kim and the others, includingnARVN soldiers, ran away from the village, the pilot of a Vietnamesenfighter spotted them running toward the Army of the Republic ofnVietnam (ARVN) positions. This was where the journalists andnphotographers were located, and they watched the Vietnamese pilotndivert from his target to attack the group.u201d nn(Nguu1ed3n: The Myth OfnThe Girl In The Photo, By Ronald N. Timberlake u00a9 January 1998)

    • Anh Du00e2n u01a1i, chiu1ebfn tranh lu00e0 tu00e0n nhu1eabn. u0111u00f3i vu1edbi tu00f4i cu1ea3 hai bu00ean u0111u1ec1u lu00e0 nu1ea1n nhu00e2n cu1ee7a chiu1ebfn tranh. Khu1ed7 nhu1ea5t lu00e0 ngu01b0u1eddi du00e2n chu01a1n chu1ea5t su1ed1ng u1edf vu00f9ng quu00ea. theo bu00ean nu00e0o cu0169ng khu1ed7. Tu00f4i lu00e0 du00e2n Tu00e2y Ninh. Tru1ea3ng Bu00e0ng lu00e0 quu00ea Nu1ed9i cu1ee7a tu00f4i. Cu00f4 Kim Phu00fac bu1ecb nu00e9m bom napalm trong lu00fac chu1ea1y u1ea9n nu1ea5p u1edf chu00f9a Cao-u0111u00e0i cu00e1ch nhu00e0 Nu1ed9i tu00f4i chu1eebng 1 cu00e2y su1ed1. Chiu1ebfn tranh u0111u1ea3 hu1ebft. u0111u1eebng u0111em hu1eadn thu00f9 tiu1ebfp nu1ed1i cho u0111u1eddi sau.