Những tập sách bị xé vụn

Đặng Ngữ

bookTừ sau 1975, sách vở miền Nam bị đốt nhiều, và nhiều nhà văn đi tù, nhiều nhà văn đã chết gục trong tù. Nhưng., những bản thảo và tập sách vốn bị xé vụn và biến mất đã không hoàn toàn mất đi,…

ALIF(*)

Một câu chuyện về sự trả thù của bậc thầy tiểu họa Ả Rập.

Cách đây ba trăm năm mươi năm, khi Baghdad rơi vào tay người Mông Cổ và bị cướp phá tàn nhẫn trong một ngày lạnh giá thuộc tháng Safar, Ibn Shakir – nhà thư pháp và sao chép nổi tiếng nhất, tài ba nhất không chỉ ở thế giới Ả Rập mà còn ở cả thế giới Hồi giáo; dù còn trẻ, ông đã chép tay hai mươi hai tập, hầu hết là kinh Koran và có thể tìm thấy trong các thư viện nổi tiếng thế giới ở Baghdad.

Tác giả Orhan Pamuk ở Istanbul (Benim Adım Kırmızı). Nguồn: The New York Times/Credit Ayman Oghanna
Tác giả Orhan Pamuk ở Istanbul (Benim Adım Kırmızı). Nguồn: The New York Times/Credit Ayman Oghanna

Ibn Shakir tin những cuốn sách này sẽ còn mãi đến tận thế, và, vì vậy, ông chấp nhận khái niệm thời gian bất tận và sâu thẳm. Ông lao động cực lực suốt đêm dưới ánh nến để làm cuốn cuối cùng trong số những cuốn sách huyền thoại đó, mà ngày nay chúng không được biết đến vì, chỉ trong vài ngày, từng cuốn một đã bị binh lính Mông Cổ xé tan, cắt vụn, đốt rồi ném xuống sông Tigris.

Trong cơn tuyệt vọng, Ibn Shakir leo lên ngọn tháp của thánh đường Caliphet trong cái lạnh buổi sáng, và từ bao lơn, ông đã chứng kiến tất cả những gì sẽ kết thúc truyền thống năm thế kỷ huy hoàng của Baghdad. Đầu tiên, ông chứng kiến những binh lính tàn bạo của Mông Cổ tiến vào vào Baghdad. Ông nhìn thấy chúng cướp bóc và tàn phá khắp thành phố, tàn sát hàng trăm ngàn người, giết chết vị trưởng lão cuối cùng trong các trưởng giáo của đạo Hồi vốn đã cai trị Baghdad trong nửa thiên niên kỷ, hãm hiếp phụ nữ, đốt các thư viện và hủy hoại hàng chục ngàn cuốn sách bằng cách ném xuống sông Tigris. Hai ngày sau, giữa mùi hôi thối của xác chết và tiếng kêu khóc trước cái chết, nhìn thấy dòng sông Tigris đang chảy đã biến sang màu đỏ do mực từ những cuốn sách tan ra, và ông nghĩ, làm sao mà những cuốn sách ông đã sao chép bằng chữ viết tuyệt đẹp lại không đóng góp được chút công sức gì để ngăn chặn vụ tàn sát và hủy diệt này.

Từ đó, ông nảy sinh khao khát muốn diễn tả nỗi đau của mình và thảm họa mà mà ông đã chứng kiến qua các cuốn sách tranh tiểu họa. Và như thế, với mớ giấy luôn mang theo trong mình, ông mô tả lại những gì đã nhìn thấy từ đỉnh tháp. Nhờ đó, thế giới Ả Rập không bao giờ quên được thảm họa Mông Cồ. Sự hồi sinh kỳ diệu suốt ba trăm năm sau đó của nền nghệ thuật Ả Rập là nhờ việc mô tả thế giới đầy khốn khó, một thế giới bị tàn sát từ vị trí trên cao của bậc thầy Ibn Shakir. Những bản thảo và tập sách vốn bị xé vụn và biến mất đã không hoàn toàn mất đi, chúng đã chuyển vào những cuốn sách khác để tồn tại mãi mãi trong vai trò hé lộ lịch sử, chứng nhân lịch sử, thẩm phán lịch sử.(1)

Giải khăn sô cho Huế

Một câu chuyện về Mậu Thân của nhà văn Nhã Ca.

Giải khăn sô cho Huế và tác giả. Nguồn: DCVOnline tổng hợp.
Giải khăn sô cho Huế và tác giả. Nguồn: DCVOnline tổng hợp.

Chiều nay, trong cơn mưa tầm tã của một ngày mưa Sài Gòn, bị kích thích bởi lời giới thiệu trên trang bìa cuốn sách mà tôi vô tình trông thấy, báo New York Times năm 1973 trong một bài về Nhã Ca và cuốn “Giải Khăn Sô Cho Huế”:

“Khi Giải Khăn Sô Cho Huế khởi sự đăng tải trên một nhật báo tại Saigon, đặc công Việt Cộng đã gửi thư đe dọa, buộc bà ta ngưng viết. Bà đã không nhượng bộ.”(2)

Nhắc đến Mậu Thân, những người sinh ra sau cuộc chiến như tôi không khỏi băn khoăn, tôi luôn muốn biết về toàn cảnh của cuộc thanh trừng đẫm máu nhất trong lịch sử chiến tranh Việt Nam. Nhắc đến Huế, tôi thường nghỉ đến ngày lễ tế âm hồn ngày thất thủ kinh đô. Đêm 4-7-1885, Pháp chiếm thành và đốt phá, hãm hiếp, giết chóc cướp bóc không từ một ai. Một cuộc chạy loạn hết sức đau thương và bi thảm xảy ra. Hầu như không có gia đình nào ở Huế lại không có người bỏ mạng trong biến cố này. Chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là số dân chúng ở trong thành.

Ngày 23 tháng 5 âm lịch (5-7-1885) từ đó trở về sau đã biến thành ngày giỗ lớn, ngày “quẩy cơm chung” hằng năm của cả thành phố Huế. Người Huế cúng cho tất cả những người tử nạn: quân sĩ, dân chúng, quan lại, thợ thầy, do nhiều nguyên do: hoặc bị dày đạp, chen lấn nhau mà chết, hoặc bị đạn Pháp, hoặc bị ngã xuống thành khi tìm cách leo ra khỏi thành, hoặc sỉa chân rơi xuống hồ ao dày đặc trong thành, nhất là hồ Tịnh Tâm v.v. trong khoảng từ 2 giờ đến 4 giờ sáng ngày 23 tháng 5 năm Ất Dậu.

Tôi biết, vào ngày kỷ niệm Kinh thành thất thủ, tất cả mọi gia đình ở Huế đều bày bàn hương án ra trước đường, người Huế gọi là hiệp kỵ, để tưởng nhớ tất cả những người đã bị tàn sát trong ngày quân Pháp chiếm thành. Nhưng cho đến tận ngày nay, mặc dù thảm khốc hơn, đẫm máu hơn, nhưng một ngày hiệp kỵ cho Mậu Thân năm ấy đã không thể diễn ra. Cái cách mà Nhã Ca, tác giả của “Giải Khăn Sô Cho Huế” viết, như ý của bà – “một bó nhang góp giỗ” – cho tới nay, Huế không còn được phép chính thức có một ngày giỗ chung cùng hướng về những người chết tức tưởi hồi Tết Mậu Thân.

Từ sau 1975, sách vở miền Nam bị đốt nhiều, và nhiều nhà văn đi tù, nhiều nhà văn đã chết gục trong tù. Nhưng., những bản thảo và tập sách vốn bị xé vụn và biến mất đã không hoàn toàn mất đi, chúng đã chuyển vào những cuốn sách khác để tồn tại mãi mãi trong vai trò hé lộ lịch sử, chứng nhân lịch sử, thẩm phán lịch sử. Chiều nay, trong cơn mưa chiều tầm tã của Sài Gòn, một cuốn sách như vậy đã đến với tôi, một người sinh ra sau cuộc chiến.

Tôi tin, thế giới của chúng ta rồi sẽ hồi sinh kỳ diệu nhờ việc chúng ta không bao giờ quên những ký ức lịch sử được miêu tả từ một vị trí trên cao như thế.

Sài Gòn, đêm 17/07/2014


Nguồn: Những Tập Sách Bị Xé Vụn. Đặng Ngữ. Blog Freeborn Vietnamese, July 17, 2014.
(1) Orhan Pamuk/Tên tôi là đỏ/Nhã Nam
(2) Đúng như báo New York Times đã viết. ‘Biệt động thành’ của cộng sản tại Saigon, họ đã bắn chết nhà báo Từ Chung khi anh là tổng thư ký nhật báo Chính Luận. Họ đã bắn bể mặt của nhà văn Chu Tử khi anh là chủ nhiệm nhật báo Sống. Và sau đó thì đến phiên Nhã Ca nhận thư đe doạ.

DCVOnline: (*) Theo Chương 13, “Tên tôi là Đỏ” (Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Benim Adım Kırmızı), một cuốn tiểu thuyết (1998) của nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Pamuk do Erdağ Göknar dịch sang tiếng Anh năm 2001. Pamuk nhận được giải thưởng Nobel Văn học năm 2006. DCVOnline minh họa.

3 Comments on “Những tập sách bị xé vụn

  1. Viu1ec7t gian cu1ed9ng su1ea3n thu00ec luu00f4n luu00f4n tu00e0n u00e1c vu00e0 gian tru00e1,quu1ef7 quyu1ec7t…u0110u00fang vu1eady,sau khi chiu1ebfm u0111u01b0u1ee3c Miu1ec1n-nam,chu00fang u0111u00e3 hu1ee7y diu1ec7t tu1ea5t cu1ea3 cu00e1c lou1ea1i su00e1ch bu00e1o cu1ee7a Miu1ec1n-nam,cu00f3 nhiu1ec1u lu00fd do trong hu00e0nh u0111u1ed9ng cu1ee7a chu00fang,tru01b0u1edbc nhu1ea5t lu00e0 chu00ednh su00e1ch ngu du00e2n,mu1ed9t mu1eb7c chu00fang khu00f4ng muu1ed1n nhu1eefng thu1ebf hu1ec7 ku1ebf tiu1ebfp cu00f3 nhiu1ec1u kiu1ebfn thu1ee9c vu00e0 hiu1ec3u biu1ebft mu00e0 tu00ecm vu1ec1 quu00e1 khu1ee9 cu1ee7a lu1ecbch su1eed,chu00fang cu0169ng khu00f4ng muu1ed1n thu1ebf hu1ec7 tru1ebb nhu00ecn thu1ea5y tu00ednh ngu1ee5y quyu1ec1n cu1ee7a chu00fang,chu00fang cu0169ng khu00f4ng muu1ed1n nhu1eefng thu1ebf hu1ec7 sau nhu1eadn ra chu00fang chu1ec9 lu00e0 lu1ee7 ngu01b0u1eddi bu1ea5c tu00e0i vu00f4 u0111u1ea1o-u0111u1ee9c bu00e1n nu01b0u1edbc hu1ea1i du00e2n,chu00fang cu0169ng khu00f4ng muu1ed1n thu1ea5y thu1ebf hu1ec7 tru1ebb ca-tu1ee5ng nhu1eefng bu1eadc hiu1ec1n su1ec9 nhu1eefng anh-hu00f9ng du00e2n tu1ed9c nhu1eefng ngu01b0u1eddi u0111u00e3 du1ef1ng nu00ean u0111u1ea5t nu01b0u1edbc Viu1ec7t-nam hu00f4m nay.Vu00e0 chu00fang cu0169ng khu00f4ng muu1ed1n bu1ecb giu1edbi tru1ebb u0111u00e0o thu1ea3i chu00fang vu00ec nhu1eefng hu00e0nh u0111u1ed9ng tu1ed9i tu00e0y tru1eddi vu1edbi du00e2n tu1ed9c vu00e0 tu1ed5 tiu00ean.Tu1ed9i u00e1c vgcs chu01b0a bao giu1edd nu00f3i hiu1ec3u hu1ebft trong mu1ed9t quyu1ec3n su00e1ch…mu00e0 phu1ea3i lu00e0 “tru01b0u1eddng thiu00ean bi su1eed cu1ee7a thu1ebf ku1ef7 hai mu01b0u01a1i”tru00ean u0111u1ea5t nu01b0u1edbc VN

  2. Khi tu00f4i u0111i tu00f9…lu00e0m sao tu00f4i quu00ean u0111u01b0u1ee3c…thu00e0 lang thang cho hu1ebftnhu00f4m nay… Nhiu1ec1u lu1ea7n mu00ecnh tru1eafng bu00e0n tay…/// Nu00ean bu00e8n su00e0 vu00f4nFahasa xem cu00f3 gu00ec lu1ecda chu0103ng…nTou00e0n lu00e0 su00e1ch ” u00f4ng nu00f4ng du00e2n,” chu00e1n ghu00ea.nRa ngou00e0i, thu1ea5y mu1ed9t cu00f4 ngu1ed3i lu1ec1 u0111u01b0u1eddng, bu00ean mu1ed9t gu00e1nh gu00ec cu00f3nvu1ebb nu1eb7ng. Xu00f4i chu00e8 hay bu00e1nh tru00e1i gu00ec u0111u00e2y. Bu00e8n hu1ecfi, u0111u01b0u1ee3c biu1ebftntou00e0n lu00e0 su00e1ch quu00fd cu1ee7a u0111ou1ea3ng ta, nu00e0o lu00e0 Lu00ea nin tou00e0n tu1eadp, Thu00e9pnu0111u00e3 tu00f4i nhu01b0 thu1ebf u0111u00e2y, Tu01b0 bu1ea3n luu1eadn, Du1ea1i thu1eafng mu00f9a xoan…su00e1chnu1ebf trong tiu1ec7m chu1eb3ng ai muanSu00e1ch do chu00ednh nhu00e0 Fahasa tuu1ed3n ra bu00e1n lu1ea1c xoong. Khu00f4ngnbiu1ebft cu00f4 gu00e1i mua lu1ea1i mu1edb su00e1ch thu1ed5 tu1ea3 u0111u00f3 mu00e0 lu00e0m chi. Recycle ?

    • Biu1ebft u0111u00e2u cu00f4 bu00e9 u0111u00f3 muu1ed1n tham khu1ea3o hou1eb7c nghiu00ean cu1ee9u cu00e1i chu1ee7 nghu0129a chu00f3 chu1ebft nu00e0y mu00e0 viu1ebft,nu00f3i lu00ean su1ef1 suy nghu0129 riu00eang mu00ecnh.Nu1ebfu u0111u00f3 lu00e0 su1ef1 thu1eadt thu00ec khu00f4ng uu1ed5ng phu00ed cho cu00f4 ta.