‘Cái đói là điều chúng tôi đọc được’: bị phong tỏa khiến Việt Nam nghèo đói không có thức ăn

Sarah Johnson và Nhung Nguyen | DCVOnline

Việt Nam đã thành công chống Covid ở giai đoạn đầu nhưng vụ phong tỏa mới nhất khiến mọi người không thể rời khỏi nhà ngay cả di mua thức ăn, đang khiến hàng chục nghìn người đói

Một người phụ nữ tay mang thức ăn ở Hà Nội, trước khi lệnh phong tỏa mới nhất của Việt Nam được áp dụng. Quân đội đang cung cấp nhu yếu phẩm nhưng hàng ngàn người không được gì. Ảnh: Lương Thái Linh/EPA

Khi lệnh cấm cửa nghiêm ngặt nhất cho đến nay được áp dụng ở Thành phố Hồ Chí Minh, Trần Thị Hảo[1], một công nhân nhà máy, được cho biết rằng chính quyền hứa với cô và gia đình cô sẽ được ăn uống đầy đủ — nhưng trong hai tháng họ không được gì hơn một ít cơm và cá với nước mắm.

Cô đã bị cho nghỉ việc không lương vào tháng 7, trong khi chồng cô, một công nhân xây dựng, đã không có việc làm từ nhiều tháng. Họ đang nợ tiền thuê nhà, và một khoản tiền thuê nhà sắp đến hạn phải trả. Bà Hảo nói,

“Tôi đang cố gắng giữ càng lâu càng tốt nhưng tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tôi không biết cách diễn đạt những gì tôi đang cảm thấy thành lời. Tôi muốn hỏi tại sao không có cứu trợ.
Chính phủ nói rằng họ sẽ giúp đỡ cho những người như tôi nhưng tôi không thấy có gì cả. Tất cả mọi người sống xung quanh tôi nhưng chuông treo chỉ mành.”
Trần Thị Hảo

“Thông thường, chúng tôi xây dựng trường học, đáp ứng những nhu cầu đặc biệt. Bây giờ 90% công việc của chúng tôi là cứu trợ Covid.”
Tổ chức từ thiện Trẻ em Sài Gòn

Bà Trần Thị Hảo không đơn độc. Thành phố lớn nhất của Việt Nam đang bị khóa chặt, người dân không được phép ra khỏi nhà ngay cả khi đi ăn. Các hạn chế hiện tại có thể kéo dài đến ngày 15 tháng 9, khi thành phố đề nghị mở lại hoạt động kinh tế.

Ngay cả trước khi có lệnh ở nhà vào ngày 23 tháng 8, Trân, cũng như hàng triệu người khác, đã lâm vào cảnh nợ nần chồng chất. Chính phủ đã hứa sẽ cung cấp thức ăn cho tất cả mọi người và đưa quân đội đến giúp phân bổ nhu yếu phẩm cho những người cần, nhưng rất nhiều người dân không nhận được gì. Tuần trước, báo chí Việt Nam đưa tin hơn 100 người dân ở một huyện đã biểu tình vì thiếu sự giúp đỡ.

Việt Nam đã được ca ngợi là đã thành công so vơi toàn cầu trong việc giải quyết đại dịch. Khi các quốc gia trên thế giới thương tiếc những người đã chết và áp đặt các lệnh phong tỏa trên toàn quốc, chính phủ Việt Nam đã ngăn chặn virus bằng cách dựa vào các biện pháp kiểm dịch nghiêm ngặt, truy tìm liên lạc và phong tỏa ở địa phương. Tính đến đầu tháng 5, Việt Nam có dưới 4.000 người nhiễm bệnh và 35 người chết.

Giờ đây, biến thể Delta đang gây náo loạn tại Tp. HCM và các tỉnh lân cận. Trong tháng qua, cả nước có 299.429 người mắc COVID-19 mới và 9.758 người chết. Ở Tp. Hồ Chí Minh, người chết chiếm 4,2% số người lây nhiễm; hơn 200 người chết và 5.000 người nhiễm mới được báo cáo hàng ngày trong thành phố. Tỉnh Bình Dương ở lân cận cũng có con số tương tự.

Khi các quy định hạn chế chặt chẽ hơn đã dần được áp dụng kể từ đầu tháng 6, người nghèo là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Các nhà máy và chợ đã được lệnh đóng cửa và kéo theo hàng nghìn công việc. Tài xế taxi, người bán hàng rong, công nhân nhà máy và công nhân xây dựng vốn đã cận kề mức nghèo khó, đã không thể kiếm tiền trong nhiều tháng và bị mắc kẹt trong những khu nhà ở chật chội và đông đúc ở các điểm nóng Covid.

Số liệu thống kê chính thức cho biết chỉ riêng tại Thành phố Hồ Chí Minh đã có 3-4 triệu người rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính do đại dịch.

Các tổ chức xã hội dân sự đang bị tràn ngập với hàng chục nghìn yêu cầu giúp thực phẩm mỗi ngày và họ không thể đáp ứng đủ nhu cầu. Food Bank Việt Nam, một doanh nghiệp xã hội do Nguyễn Tuấn Khôi, người cũng có công việc kinh doanh riêng, đang cứu trợ 10.000 người mỗi ngày. Trang web và các kênh truyền thông xã hội của tổ chức này nhận được yêu cầu nhiều gấp đôi hoặc gấp ba lần.

Một cảnh sát trao lại giấy phép đi lại của một người đi làm tại một trạm kiểm soát ở Vũng Tàu khi Việt Nam bị giới nghiêm chặt chẽ nhất từ trước đến nay vì Covid. Ảnh: Hậu Đình/AP

Các con số người nhiếm và người chết bắt đầu tăng vào tháng trước, nhưng chúng đã tăng vọt trong hai tuần qua. Nguyễn nói,

“Đại dịch này đã ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của mọi người. Việc đóng cửa hoàn toàn đã khiến nguồn cung cấp thực phẩm bị gián đoạn. Chúng tôi và các tổ chức từ thiện khác đang gặp khó khăn trong việc đến với những người cần sự giúp đỡ. Nhu cầu là rất lớn.”
Nguyễn Tuấn Khôi

Trong 20 năm làm từ thiện, ông chưa bao giờ trải qua chuyện như thế này. Ông nói,

“Người Việt Nam đã trải qua những ngày khó khăn nhất trong vài tuần qua. Tôi chưa bao giờ thấy số người chết và mất mát như vậy, và tôi đã nghĩ rằng tôi sẽ không bao giờ thấy như thế. Trước đại dịch, chúng tôi có đói và nghèo, nhưng ít ra lương thực vẫn dễ dàng cho nhiều người. Tôi sinh ra sau chiến tranh, vì vậy những khó khăn xung quanh cái chết và cái đói là điều chúng tôi đã nghe và đọc trong sách. Giờ tôi mới hiểu được sự khốn khổ.”
Nguyễn Tuấn Khôi

Saigon Children, nơi giúp đỡ những thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn để được học hành và đi làm, đã bị chưng hửng vì nhu cầu hiện nay. Damien Roberts, giám đốc tổ chức từ thiện, nói:

“Thông thường, chúng tôi xây dựng trường học, đáp ứng những nhu cầu đặc biệt. Bây giờ 90% công việc của chúng tôi là cứu trợ Covid. [Đói] đang rất lan rộng vào lúc này.
Tôi không biết con số nhưng chúng tôi đã giúp 16.000 người trong tám tuần qua và chúng tôi hầu như chưa làm được gì.”
Saigon Children

Cả hai ứng dụng nhắn tin Zalo và SOSmap.net đưa tin hàng chục nghìn người có nhu cầu trên toàn thành phố.

Tính đến ngày 26 tháng 8, chính quyền thành phố đã cứu trợ 1,2-1,5 triệu đồng (khoảng 40 bảng Anh) và một túi nhu yesu phẩm cho hơn 1,2 triệu người gặp khó khăn. Họ đang đề nghị chi thêm 9,2 tỷ đồng để cứu trợ người dân bị đóng cửa.

Song song với nạn đói là hệ thống y tế trở bị vượt quá khá năng. Các bệnh viện đang thiếu nhân sự, không đủ thuốc men, việc cung cấp dưỡng khí (oxygen) chỉ cầm chừng. Các phương tiện truyền thông xã hội tràn ngập những câu chuyện về những người kêu cứu mà không được giúp đỡ, cũng như những hình ảnh và video đáng lo ngại về những xe xếp hàng chờ vào lò hỏa táng và về những người nằm gục trên đường phố.

Bác sĩ Trần Hoàng Đăng Khoa, một bác sĩ hồi sức đặc biệt của một bệnh viện điều trị những bện nhân nặng nhất của Covid, phụ trách 14 bệnh nhân trong mỗi ca và đã kiệt sức. Ông nói, 700 giường luôn kín chỗ, mỗi ngày lại có thêm nhiều người bệnh; một nửa trong số những người mà ông điều trị đã chết.

Bệnh nhân Covid-19 đang được thở dưỡng khí tại một khu tạm dựng tại một bệnh viện dã chiến ở Thành phố Hồ Chí Minh, vì Việt Nam đang phải gánh chịu một đợt coronavirus thứ tư. Ảnh: AFP/Getty

Bác sĩ Khoa nói,

“Hệ thống y tế của chúng tôi không được chuẩn bị cho đại dịch và chúng tôi chưa đạt đến đỉnh cao. Chúng tôi thiếu mọi thứ — nhân viên, thuốc men và máy thở — nhưng tôi không biết phải đổ lỗi cho ai.”
B.s. Trần Hoàng Đăng Khoa

Tình hình hiện tại cũng phản ảnh sự chậm trễ trong chương trình tiêm chủng của Việt Nam, theo Bác sĩ Nguyễn Thu Anh, một chuyên gia y tế công cộng của Viện Nghiên cứu Y khoa Woolcock tại Hà Nội. Bà nói,

“Tỷ lệ chấp nhận chính ngừa cao, nhưng chúng tôi không có đủ thuốc chích ngừa trong nước. Bất kể cam kết từ các nguồn cung cấp vaccines, cũng như Covax, số thuốc chích ngừa đến thực tế thấp hơn so với dự tính.”

Theo Bộ Y tế, tính đến ngày 1/9, Việt Nam đã chích được 20 triệu liều vaccine Covid-19. Chỉ 3,6% dân số của 75 triệu người trưởng thành đã được chích hai liều. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số ước tính từ 10 đến 13 triệu, 5,8 triệu người trưởng thành đã tiêm mũi đầu tiên và 337.134 người đã tiêm cả hai mũi. Vân theo một tuyên bố từ Bộ Y tế vào tháng Sáu, chương trình chích ngừa bị bộ máy hành chính cồng kềnh bao vây, dẫn đến sự chậm trễ.

Các nỗ lực đang tập trung vào Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng như Nguyễn nói, virus đã lây lan.

“Vấn đề là chúng tôi đang cố gắng phân bổ vaccine cho Tp. HCM. Số thuốc phân bổ cho các tỉnh khác là khá ít, vì vậy đó lại là một thách thức khác.”
Bác sĩ Nguyễn Thu Anh

Bên ngoài các thành phố lớn, việc cung cấp dịch vụ y tế và cơ sở hạ tầng còn tồi tệ hơn nhiều, và các bác sĩ cũng như giới hàn lâm lo sợ ảnh hưởng của Covid đối với các cộng đồng ở đó.

Trở lại căn phòng 15 mét vuông ở Thành phố Hồ Chí Minh, Tran, chồng và con trai tám tuổi của bà đang mắc kẹt trong một tòa nhà có hàng trăm công nhân nhà máy khác. Bà ấy đang tuyệt vọng, muốn trở lại làm việc. Kỳ học mới sắp bắt đầu trực tuyến nhưng bà ấy không có máy tính và hiện tại, việc học của con trai cô ấy sẽ phải lùi lại.

“Tôi thậm chí không thể bắt đầu nghĩ về việc học của con trai tôi ngay bây giờ. Tôi lo lắng về việc kiếm bữa ăn tiếp theo của chúng tôi và tiền thuê nhà tháng này”.
Trần Thị Hảo

Bên kia thị trấn, Nguyễn Lâm Ngọc Trúc, 21 tuổi, cũng cần kiếm tiền trở lại. Bà sống trong một khu ổ chuột bên bờ sông cùng với 30-40 gia đình khác. Bà bán hàng rong cho học sinh nhưng đã không thể đi làm từ tháng 6. Mẹ, cha và anh trai của bà ấy cũng đã không đi làm. Họ sống sót nhờ được gạo cho và mì gói từ các tổ chức từ thiện và hàng xóm.

Trong khu phố của bà là số dân di cư rất lớn của thành phố, nhiều người chưa ghi danh và do đó không được biết đến và họ là vô hình đối với các cơ quan hứu trách.

Bà Trúc nói,

“Chính phủ nên giữ lời hứa của họ khi họ nói rằng họ sẽ cứu trợ người dân. Họ nên đưa thức ăn cho mọi người. Không ai nói cho chúng tôi biết chuyện gì đang xảy ra.”
Nguyễn Lâm Ngọc Trúc

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng l ại bài từ DCVOnline.net“

Nguồn: ‘Hunger was something we read about’: lockdown leaves Vietnam’s poor without food | Sarah Johnson and Nhung Nguyen | The Guardian | Sept 8, 2021.

[1] Tên đã được thay đổi để bảo vệ danh tính của họ.