Vẽ bản đồ

Trương Nhân Tuấn

… một thông tin sai, cho dầu đã có nhiều tiếng nói bênh vực, thì cũng không thể thay đổi cái sai thành đúng.

DCVOnline: Xin giới thệu đến bạn đọc bài viết của tác giả Trương Nhân Tuấn quan tâm đến “công trình” vẽ bản đồ của các tác giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông đăng trên trang Bauxit Việtnam (boxitvn.net – boxitvn.blogspot.com)

Kính gởi quí vị BBT Bô Xít

September 26, 2013 at 1:25am

Cách đây vài hôm tôi có viết một lá thư mở gởi đến quí vị (cùng với BBT Dân Luận), mục đích yêu cầu gỡ “công trình” vẽ bản đồ của các tác giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông xuống khỏi trang web Bô Xít. Hôm nay tôi viết thêm thư này để giải thích lý do vì sao.

Vẽ bản đồ là một vấn đề kỹ thuật, tôi đưa vào một số dữ kiện và cố gắng giải thích, hy vọng vấn đề sẽ rõ ràng hơn.

1/ Một thí dụ về hệ quả hình cầu (géodésique) lên các bản đồ vẽ trên mặt phẳng

Hai mảnh bản đồ dưới đây thuộc bộ bản đồ Đông Dương, tỉ lệ 1/250.000, vẽ theo hệ thống géodésique. Hai bản đồ này chỉ có giá trị thông tin, nhằm so sánh độ dài hai đoạn biên giới trên hai vĩ tuyến khác nhau, có cùng một cung 15’, cùng trên một đường kinh tuyến.

Hình 3 so sánh hai cung 15’ trên hai bản đồ.

Ta thấy độ dài cung ở vĩ tuyến 10° dài hơn cung ở vĩ tuyến 20°. Độ dài khoảng trên 1’.

Điều này cho thấy các đường kinh tuyến không phải là đường thẳng, ngoại trừ đường kinh tuyến được chọn làm trục chính. Các đường vĩ tuyến cũng không phải là đường thẳng. Các cung trên các vĩ tuyến khác nhau có độ góc bằng nhau nhưng chiều dài cung (arc) không bằng nhau. Cách vẽ này nhằm giảm bớt sai số géodésie đem lại do cách vẽ chiếu thẳng (Mercator direct).

Trên các bản đồ này, theo các tính chất nhận được, đã sử dụng phép chiếu Gauss-Krüger, tương tự phép chiếu của bộ bản đồ VN hiện nay. Đặc điểm của phép chiếu này là các phương hướng (đông-tây-nam-bắc) thì không chính xác. Phép chiếu này giống như phép chiếu thẳng, chỉ khác nhau, thay vì mặt hình trụ tiếp tuyến với đường xích đạo, thì lại tiếp tuyến với một đường vĩ tuyến chọn trước (VN chọn đường 6° thì phải).

2/ Sai số géodésie của đường biên giới Việt-Trung giữa phép chiếu thẳng và phép chiếu UTM

Ở đây dùng phép chiếu Gauss-Krüger, lấy vĩ tuyến 22°30’ làm trục chiếu, mục đích để nhấn mạnh độ sai số géodésie của phép chiếu thẳng.

Đường biên giới Việt-Trung, cột mốc số 1 có tọa độ (22°25’48’’ – 102°09’33’’)

Cột mốc cuối có tọa độ (21°28’12’’ – 108°06’04’’)

Cột mốc ở vĩ độ cao nhất là cột số 428 (23°22’47’’ – 105°18’23’’).

Tác giả đã giản lược bớt các số lẻ.

Như vậy đường biên giới Việt-Trung trải từ kinh tuyến 102°09’33’’ đến kinh tuyến 108°06’04’’. Tức có biên độ 5°56’31’’, hoặc tính chẵn 357’.

Nếu đường biên giới này ở vĩ tuyến 0°, chiều dài của nó là : 357’ x 1,851km, tức khoảng 660km.

Trong phép chiếu thẳng, 1’ ở bất kỳ vĩ tuyến nào cũng dài như nhau : 1851m.

Chiều rộng đường biên giới Việt-Trung vẽ theo phép chiếu thẳng (mercator direct) vì vậy là 660km.

Nếu lấy vĩ tuyến trung bình đường biên giới Việt-Trung là 22°30’ (trục chiếu), chiều dài 1’ ở vĩ tuyến này tương ứng 1710m.

Bề rộng thật của đường biên giới Việt-Trung như thế là 610km.

Sai số giữa hai cách chiếu là 50km.

3/ Xét bản đồ dưới đây của các học giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông

Bản đồ này vẽ theo cách vẽ trực tiếp tọa độ các mốc giới (đã được lấy theo một hệ thống géodésie) lên một hệ thống trục thẳng. Vì thế đường biên giới có bề rộng là 660km.

Bản đồ của CIA, vì lấy từ các bản đồ của Sở Địa dư Đông dương (SGI của Pháp), dĩ nhiên vẽ theo hệ thống tọa độ géodésique, phép chiếu UTM, (tương tự như các bản đồ Đông Dương ở trên), có bề rộng ước chừng 610km.

Hai bản đồ chồng lên vừa khít với nhau. Sai số 50km đã đi đâu ? Chiều dài này tương ứng một cung có biên độ khoảng 29’30’’, tức khoảng 5 hoặc 6 ô vuông trên bản đồ của các học giả. Đây là khoảng cách rất lớn để mà “không thấy” trên bản đồ.

Các tác giả không thể chồng bản đồ này lên bản đồ kia khít khao như vậy mà không có phép “phù thủy”.

Phép phù thủy đó có thể là kéo bản đồ CIA phình ra, để chiều rộng hai bản đồ bằng nhau.

4/ Xét bản đồ biên giới khu vực Lào Cai của các học giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông. Đường biên giới khu vực này, theo công ước Pháp Thanh 1887 và Hiệp ước biên giới Việt-Trung 1999, đi qua sông Lũng Pô, sông Hồng, sông Nậm Thi và sông Bá Kết.

Hai đường biên giới 1887 và 1999 thì trùng nhau ở đoạn biên giới này.

Những dòng sông này cố định trên quả địa cầu. Như thế, đường biên giới theo những dòng sông này cũng cố định, trên bất kỳ bản đồ nào có cùng tỉ lệ, cùng phép chiếu.

Bản đồ của các tác giả không ghi tỉ lệ, không một ghi chú bất kỳ. Nó cũng quá nhỏ để có thể so sánh. Dầu vậy ta cũng thấy được các mốc giới lệch ra ngoài đường đỏ (tức đường biên giới theo bản đồ CIA), mà đa số chiều dài đoạn này là những con sông.

Sự lệch lạc này do đâu?

5/ Bản đồ đoạn biên giới thuộc tỉnh Hà Giang

Đây là bản đồ đoạn biên giới, thuộc tỉnh Hà Giang, của các học giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông, tương ứng vùng đất Tụ Long mà VN đã mất cho TQ trong dịp phân định biên giới 1885-1895. Đoạn này tương ứng các bản đồ 13, 14, 15 và 16 trong bộ bản đồ biên giới 2009.

Ta thấy đường biên giới khu vực này đi qua một số điểm cố định, đó là hai nhánh hợp lưu của sông Chảy.

Theo HUBG 1999, « đường biên giới xuôi sông Qua Sách… đến hợp lưu sông này với sông Chảy…, biên giới theo sông cho đến hợp lưu sông này với sông Xiao Bai ».

Theo công ước 1887, « đường biên giới theo sông Qua Sách, xuôi sông này cho đến hợp lưu của nó với sông Chảy (Hắc Hà), sau đó theo sông Chảy cho đến hợp lưu sông này với sông Nam-Len (Đông Nhai Hà)… »
Nếu không có gì sai lầm, sông Xiao Bai cũng là sông Nam-Len (tức Đông Nhai Hà). Như thế đoạn biên giới này, sau khi phân định lại 1999, thì không thay đổi.

Nhìn lên bản đồ ta thấy các mốc giới lệch ra ngoài đường đỏ (bản đồ CIA). Một số điểm lệch ra ngoài khoảng 10mm. Điểm 170, tức ngả ba sông, lệch ra ngoài khoảng 5mm.

Điều này vô lý, vị trí các con sông không thay đổi, đường biên giới cố định, cho dầu ở trên bản đồ của CIA, hay trên bản đồ cắm theo tọa độ các mốc giới, hay trên bất kỳ bản đồ nào.

Việc lệch lạc này do đâu ?

6/ Vấn đề đổi trục

 Hai bản đồ chênh lệch nhau ở chiều rộng là 50km. Các tác giả đã chia đường biên giới thành nhiều đoạn để vẽ.

Tọa độ các điểm không thay đổi. Bản đồ CIA không thay đổi. Vậy sai số 50km chạy đi đâu trên các đoạn bản đồ ?

Phép phù thủy ở đây chỉ có thể là dời đổi trục tọa độ hay dời đổi trục chiếu, sao so các sai số bị triệt tiêu. Nếu lấy một trung tuyến chuẩn thì dời trung tuyến chuẩn (là trường hợp ở đây). Nếu chiếu theo phương pháp Gauss-Krüger thì thay đổi trục chiếu. Việc làm này nhằm “tiêu hóa” sai số 50km (5 ô vuông trên bản đồ), nhưng nó làm cho các đoạn biên giới, đáng lẽ phải cố định (sông, suối biên giới), thì lại chênh lệch với nhau.

7/ Kết luận

Các tác giả cho rằng bộ bản đồ đó là « bản đồ đầu tiên được công bố với toàn bộ các điểm xác định đường biên giới, bao gồm cột mốc, cột mốc phụ, cột mốc kép, và đỉnh cao biên giới. » Lý do công bố là vì « dư luận đang quan tâm về vấn đề biên giới trên bộ ».

Theo những chi tiết đã phân tích ở trên,

– bản đồ này có độ sai số quá lớn để có thể được nhìn nhận là bản đồ các mốc giới. (Các trường hợp cắm mốc ở Bản Giốc, Tục Lãm, Nam Quan… tranh chấp hai bên chỉ vài chục hay vài trăm mét, tương ứng vài giây trên bản đồ, cho ta thí dụ cụ thể về tầm quan trọng về độ chính xác của bản đồ phân giới).

– Bản đồ của các học giả có độ sai số quá lớn (và tỉ lệ quá nhỏ) để có thể so sánh với một bản đồ bất kỳ.

– Các bản đồ này không được vẽ theo một phương pháp nào đó mà con người kim thời có thể công nhận. Các tác giả đã vẽ trái đất hình vuông thay vì hình cầu. Các tác giả cho rằng cách vẽ này là phép chiếu “mercator”. Nhưng phép chiếu “mercator” có nhiều phương pháp khác nhau. Cách chiếu gần giống với cách vẽ của các học giả, cũng là cách đơn giản nhất, là cách chiếu thẳng (mercator direct). Nhưng phép chiếu này, do việc sai số về bề ngang (đông tây) trở thành quan trọng ở các vùng phía bắc vĩ tuyến 20° của địa cầu, do đó các cung kinh tuyến trên 20° (theo phép chiếu này) được kéo dài ra, nhằm giảm bớt sai số (đông-tây, nhưng lại tạo ra sai số nam-bắc)). Các học giả hoàn toàn không để ý các chi tiết kỹ thuật này.

– Phương pháp so sánh của các tác giả không trung thực, như cố ý thay đổi bề rộng bản đồ CIA, thay đổi trục chiếu trên bản đồ các đoạn biên giới để triệt tiêu sai số…

Vì vậy,

Các bản đồ này không có giá trị tham khảo như ý kiến của các tác giả. Kết quả so sánh cũng không có giá trị để tham khảo. Các tài liệu tham khảo phải đúng và chính xác.

Các bản đồ và kết quả việc so sánh này không có giá trị thông tin để hướng dẫn dư luận quần chúng. Mục tiêu của các tác giả là “vì dư luận đang quan tâm đến vấn đề biên giới”. Một thông tin sai là tuyên truyền, chỉ có mục đích hướng dẫn quần chúng vào đường sai lạc.

Do đó, thiển nghĩ rằng, với tư cách là một diễn đàn mở rộng đông đảo độc giả, Bô Xít (và Dân Luận) có thiên chức quan trọng hướng dẫn quần chúng. Nhất là ở các điểm quan hệ chung đến mọi người. Ở đây là vấn đề lãnh thổ và biên giới. Để tránh mọi ngộ nhận (và chấm dứt các bút chiến vô ích), tôi nghĩ rằng BBT Bô Xít nên gỡ bỏ bộ bản đồ này càng sớm càng tốt.

Tôi cũng nhận thấy có nhiều tiếng nói bênh vực cách vẽ của các học giả thuộc Quĩ Nghiên cứu Biển Đông trên trang Bô Xít. Nhưng một thông tin sai, cho dầu đã có nhiều tiếng nói bênh vực, thì cũng không thể thay đổi cái sai thành đúng.

---

Nguồn: Kính gởi quí vị BBT Bô Xít . Trương Nhân Tuấn, Facebook, September 26, 2013. Tựa của DCVOnline.