Donald Trump là một mối đe dọa thực sự đối với nền dân chủ Mỹ.
Khi bắt đầu suy nghĩ về bài này, tôi định sẽ viết về lời khai của cựu quyền Bộ trưởng Tư Pháp Sally Yates và cựu giám đốc Tình báo Guốc gia James Clapper, Jr. trước Thượng viện hôm thứ Hai, ngày 8 tháng 5 năm 2017. Tôi dự tính sẽ bàn về các chi tiết trong báo cáo của bà Yates với Don McGhan ở Toà Bạch Ốc về các hoạt động của Michael Flynn, cựu Cố vấn A ninh Quốc gia của Trump cho đến khi bị ông đuổi việc vì nói dối dựa trên thông tin đã được cung cấp cho Toà Bạch Ốc. Lời khai của bà Yates khiến công chúng để ý đến việc văn phòng cố vấn của Toà Bạch Ốc, đã phải mất 18 ngày và sự rò rỉ công khai để đi đến quyết định loại bỏ ông Flynn, người đã “thoả hiệp” với Nga. Việc này đưa ra một số câu hỏi và vấn đề quan trọng, nhưng chúng đã nhanh chóng được tờ The New York Times nghị luận.
Nhưng tin tức trong những ngày vừa qua đi quá nhanh. Vào thứ Ba, ngày 9 tháng 5 năm 2017, khi mọi người đang suy nghĩ về lời điều trần gây ấn tượng của Sally Yates, tin mới nhất cho thấy Trump đã sa thải giám đốc FBI James Comey. Trên thực tế, Comey biết mình đã đuổi việc nhờ tin tức trên đài CNN, ở màn hình ti vi tại văn phòng của FBI ở Los Angeles, thông báo việc ông bị sa thải khi ông sắp nói chuyện với nhân viên FBI.
Chẳng bao lâu sau báo chí đưa tin Tổng thống đã ra lệnh cho cận vệ giao thư sa thải từ Toà Bạch Ốc tới đến tận tay Comey, khi đó mới khám phá ra ông ta không có mặt ở văn phòng nên lá thư này đã đến tay giới truyền thông trước khi Comey đọc được. Bức thư đã được in nguyên văn trên trang nhất của tờ The New York Times vào cuối ngày 9 tháng 5, cho phiên bản thứ Tư, ngày 10 tháng 5 năm 2017 với tựa đề: Trump Sa thải Comey giữa Cuôc Điều tra về Nga.
Tựa đề và bài viết theo sau lá thư của Trump đã khiến tôi phải suy nghĩ suốt cả tuần: “Tổng thống đấm một quả, và nhiều người nghe tiếng vang Watergate”. Tuy tích cực theo dõi tin tức nhưng tôi không để cả tuần để nói chuyện với hàng chục phóng viên và các tin truyền hình như tôi đã làm trong tuần này. Kết quả là, tôi thấy mình theo câu chuyện này sát hơn những tin khác vì tôi đã được yêu cầu nói về nó trên truyền hình và giải thích bối cảnh lịch sử của nó. Những gì tôi nhận thấy khi đọc những tờ báo nhue Politico, The New York Times, The Washington Post, và The Wall Street Journal cùng với CNN và MSNBC, để theo dõi những tin tức của mạng lưới truyền thông, là hiện nay nền báo chí ngoại hạng đang đưa tin.
Rõ ràng, dựa trên các cuộc trò chuyện với các phóng viên và những bản tin họ đang thực hiện, là nhiệm kỳ Tổng thống của Donald Trump đã đưa ngành báo chí Mỹ lên một tầm cao mới. Ngày nay, báo chí đang ở mức độ, nếu không tốt hơn, mực độ thời Watergate. Dựa trên các cuộc đối thoại của tôi với nhiều phóng viên báo và giới sản xuất truyền hình, tôi biết họ rất hiểu rõ nhiệm kỳ của Donald Trump là một mối đe dọa đối với nền dân chủ của chúng ta. Không chỉ họ tìm hiểu những gì đang xảy ra, nhưng họ đang kiểm tra lý do tại sao nó đang xảy ra, và những gì khác có thể xảy ra. Họ muốn biết liệu hành vi của Trump có tệ hơn hay không tệ như Nixon, đó là lý do tại sao họ gọi tôi. Hầu hết các nhà báo biết rằng công việc của họ – của từng người và của cả tập thể – thường làm cho họ trở thành một phần của câu chuyện. Tôi quan sát mối quan hệ cộng sinh này ảnh hưởng đến ứng xử của Nixon thời Watergate cách đây bốn thập kỷ và thấy rằng điều đó một lần nữa đang xảy ra. Đó là một trong những lý do khiến dòng tin chuyển động nhanh chóng như hiện nay. Câu chuyện sa thải Comey là một ví dụ rõ ràng.
Câu chuyện đã nổ ra ngay sau giới truyền thông có được bức thư yêu cầu Comey từ chức. Nhưng thay vì chấp nhận lời giải thích của Trump về việc sa thải – dựa trên một bức thư đính kèm của Thứ trưởng Tư pháp mới Rod Rosenstein chỉ trích giám đốc FBI Comey trong vụ điều tra việc Hillary Clinton sử dụng một máy chủ email khi bà Ngoại trưởng – ký giả tiếp tục săn tin. Thật vậy, nỗ lực của Trump và Toà Bạch Ốc dùng việc điều tra email của Clinton của FBI làm cơ sở để sa thải Comey trên bề mặt là một điều lố bịch. Cuộc điều tra đó đã giúp ông Trump đắc cử, và ông đã khai thác nó trong suốt cuộc vận động tranh cử tổng thống năm 2016. Hillary Clinton, và nhiều người đã phân tích cuộc bầu cử năm 2016, tin rằng hành động của Comey đã làm Hillary thất cử.
Tuy nhiên, Toà Bạch Ốc khẳng định đây là lý do Comey đã bị sa thải. Tuy viên báo chí Sean Spicer và phụ tá của ông, Sarah Huckabee Sanders, đã lặp lại điều này khi giải thích cho báo chí. Toà Bạch Ốc đã cử Phó Tổng thống Mike Pence đến Quốc hội, nơi ông vừa cho biết một cách riêng tư và công khai giải thích rằng Tổng thống đã sa thải Comey vì lá thư của Thứ trưởng Tư Pháp Rosenstein. Trump, người đã gọi cho một số thượng nghị sĩ, cũng đưa ra việc này là lý do cho hành động của mình. Tuy nhiên, báo chí, cả báo giấy và truyền hình, đã công khai nghi ngờ lý do viện dẫn. Tóm lại, khi Trump nhận thấy rằng giới truyền thông đã không tin lời giải thích của ông (chỉ mình ông dường như không hiểu rằng sự nói dối liên tục của ông về mọi thứ đã khiến cho ông không còn được tín nhiệm về bất cứ điều gì), ông tự sắp xếp một cuộc phỏng vấn với Lester Holt của NBC News.
Lester Holt đã chuẩn bị kỹ, và hỏi tất cả các câu hỏi chính. Trump công nhận rằng ông ta đã không sa thải Comey vì bức thư của Rosenstein (Thứ trưởng Tu pháp mới cũng đe doạ sẽ từ chức nếu họ cứ đổ trách nhiệm sai lầm việc sa thải Comey cho ông ta, bởi vì giới truyền thông cũng đang làm áp lực với Rosenstein), mà Trump đã nói rằng ông đã có kế hoạch để sa thải Comey từ trước đó. Holt cũng hỏi Tổng thống Trump lý do tại sao anh ta thêm vào lá thư sa thải Comey câu sau đây, “… Tôi rất biết ơn ông đã thông báo riêng cho tôi, ba lần, rằng tôi không bị điều tra…”
Trump giải thích rằng Comey đã đến ăn tối tại Toà Bạch Ốc Để xin giữ vị trí giám đốc FBI, và nói với Trump hôm đó rằng ông đã không bị điều tra liên quan đến Nga, và sau đó hai lần nữa trong các cuộc điện đàm.
Nhưng Trump cũng đã nói với Holt lý do ông đã sa thải Comey:
Tống thống Trump và ký giả Lester Holt trong cuộc phỏng vấn của NBC. Nguồn NBC
“Thật ra, khi tôi quyết định làm điều đó (đề cập đến việc đuổi Comey), tôi tự nói với mình, tôi nói, “Bạn biết đấy, vụ Nga với Trump này và Nga là một chuyện bịa đặt, đó là một lý do của đảng Dân chủ dựng lên vì đã thua một cuộc bầu cử mà họ đáng lẽ họ phải thắng.””
Đó là một sự thừa nhận phi thường. Thứ nhất, nó mâu thuẫn với lời giải thích của tất cả nhân viên Toà Bạch Ốc và của Phó Tổng thống Pence. Thứ hai, đó là một sự thừa nhận rằng ông đã đuổi Comey để cản trở cuộc điều tra về vụ Nga quậy phá cuộc bầu cử 2016.
Báo chí đã làm cho cho Trump phải viết lại kịch bản sa thải Comey, nhưng như ông rõ ràng bây giờ đã biết, ông quá thẳng thắn, ông tuyên bố ông đã làm như vậy với ý định cản trở cuộc điều tra về Nga. Lester Holt biết khi nào không cần phải nói, và cho Trump tự treo cổ. Trong khi đó, báo chí đã phát giác thêm một thực tế là Comey đã không xin ăn bữa tối tại Toà Bạch Ốc để xin được giữ lại làm Giám đốc FBI, thay vào đó chính Trump đã gọi ông đến, và nhấn mạnh Comey phải đến, dù Comey không muốn. Và Comey chưa bao giờ nói với Trump rằng ông ta không bị FBI điều tra trong vụ Nga gây rối trong cuộc bầu cử 2016.
Câu chuyện Trump sa thải Giám đốc FBI Comey vẫn còn vang dội và sẽ không chấm dưt nay mai. Toà Bạch Ốc đã cố gắng đánh lừa tất cả mọi người nhưng đã không đánh lừa ai cả vì sự cảnh giác của giới truyền thông. Đây chỉ là một trong nhiều câu chuyện như vậy vì báo chí Mỹ đã cùng nhau đứng dậy trả lời với những thách thức mà nhiệm kỳ Tổng thống Trump đã tạo ra. Donald Trump là một mối đe dọa thực sự đối với nền dân chủ Mỹ. Trong khi những người ủng hộ ông nói rằng họ muốn thay đổi tất cả bằng cách bỏ phiếu cho ông, tôi nghi ngờ họ muốn phá bỏ nền dân chủ của chúng ta. Tuy nhiên, với sự bất tài, tính tự yêu mình, và tính độc đoán, ông Trump là một mối nguy hiểm – và những người tương đương với ông ở Quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát hoặc đã kiểm hoát hay cân bằng những việc ông phủ nhận chế độ pháp trị, những tiêu chuẩn và truyền thống đã hướng dẫn các vị Tổng thống trước. Tòa án sẽ không có thẩm quyền đối với nhiều hành động của ông, vì thế giới truyền thông trở thành thực thể duy nhất có thể xét đoán tất cả hành động của Trump.
Sau một tuần tiếp xúc ộng rãi và thường xuyên với các phóng viên và giới làm tin, cho tôi thấy được đằng sau những sản phẩm hoàn chỉnh được xuất bản và phát sóng ngày này qua ngày khác, tôi cảm thấy rất yên tâm. Chưa bao giờ báo chí tốt hơn bây giờ, và mặc dù giới truyền thông đang phải chuyển đổi môi trường và cách kinh doanh vì Internet, phẩm chất của báo chí chưa bao giờ tốt hơn như bây giờ. Đây là điều tốt đẹp duy nhất mà nhiệm kỳ Tổng thống của Trump đã tạo ra. Tất cả chúng ta đều phải biết ơn nó. Hãy chọn đọc một hoặc nhiều hãng thông tấn để hỗ trợ dân chủ!
John W. Dean là bình luận gia của Justia và từng là một cố vấn của Tổng thống Richard Nixon.
Donald Trump là một mối đe dọa thực sự đối với nền dân chủ Mỹ.