Một người sưu tập bản đồ chủ quyền Việt Nam ở Biển Đông

Mike Ivesnov | DCVOnline

ĐÀ NẴNG, Việt Nam – 8 năm trước, chính quyền ở Đà Nẵng yêu cầu ông Trần Đức Anh Sơn đi khắp thế giới để tìm tài liệu và bản đồ hỗ trợ các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam ở Biển Đông.

Ông đã làm thế, và đi đến kết luận rằng Việt Nam nên thách thức các hoạt động của Trung Quốc trong vùng biển xung quanh những hòn đảo đang tranh chấp ở Biển Đông, như Philippines đã thành công trong vụ kiện kết thúc năm ngoái. Nhưng giới lãnh ạạo của ông không làm gì hết. Trong một cuộc phỏng vấn tại nhà riêng ở Đà Nẵng, thành phố ven biển, nơi ông là phó giám đốc một viện nghiên cứu của chính phủ, ông nói một cách cay đắng:

“Họ luôn luôn nói với tôi, ‘Ông Sơn, hãy giữ bình tĩnh. Đừng nói xấu Trung Quốc.’ Giới lãnh đạo hàng đầu của Việt nam là nô lệ của Bắc Kinh. Đó là lý do tại sao chúng tôi có nhiều tài liệu bị giấu nhẹm.”

Sứ mệnh của Tiến sĩ Son, và những bác bỏ của phia lãnh đạo của ông là dấu hiệu của thời đại ở Việt Nam, đã luôn luôn sống trong bóng tối của Trung Quốc nhưng cũng có những nét độc lập dữ dội.

Sự quyết đoán của Trung Quốc về biển đảo đã khiến Việt Nam lo lắng vì họ coi chủ quyền lãnh thổ là một nguyên tắc thiêng liêng và chính phủ đã thúc đẩy những tuyên bố chủ quyền ở hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa.

Tuy nhiên, ngay cả khi bằng chứng cho những tuyên bố chủ quyền đã chồng chất, giới phân tích nói rằng Hà Nội đã không muốn dùng chúng làm vũ khí. Lý do: Trung Quốc là láng giềng sát nách và là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, cũng như là một bá quyền ngày càng quyết đoán đang xây dựng một chuỗi các tiền đồn quân sự trên những vùng đảo mới bồi đắp ở biển.

Liam C. Kelley, giáo sư về lịch sử tại Đại học Hawaii ở Manoa, người đã nghiên cứu nguồn gốc của mối quan hệ giữa hai nướcnói, tất cả mọi người ở Việt Nam, “chính phủ và các tổ chức phi chính phủ, có cùng quan điểm là người Trung Quốc nên tránh xa những hòn đảo đó.”

Nhưng ông nói rằng sự nổi dậy gần đây của chủ nghĩa dân tộc đối với hành động bành trướng của Trung Quốc đã làm dấy lên một câu hỏi gai góc:

“Làm thế nào để giữ vị trí bảo vệ Việt Nam trước Trung Quốc khi Trung Quốc căn bản bản là xương sống của Việt Nam?”

Nhiều triều đại Trung Quốc đã đô hộ nước Việt Nam hiện nay cả ngàn năm, để lại một số di sản văn hóa tích cực cùng với những oán hờn. Bắc Kinh đã giúp Hà Nội đánh bại quân Pháp để giành độc lập năm 1954 nhưng cũng xâm lăng miền Bắc Việt Nam vào năm 1979, trong cuộc chiến ngắn ngủi dọc biên giới.

Vào năm 2014, phong trào chống Trung Quốc bùng nổ khi một công ty dầu mỏ của Trung Quốc kéo một giàn khoan dầu đến vùng biển gần Đà Nẵng, gây ra căng thẳng và các cuộc bạo loạn chống Trung Quốc tại một số khu công nghiệp ở Việt Nam.

Một viên chức pháp luật cao cấp của Việt Nam tại Hà Nội, khăng khăng yêu cầu giữ kín nhân thân, cho biết, sự quan tâm đến chủ quyền lãnh thổ đã từ lâu đã “nằm trong tim” của người Việt Nam, khi thảo luận về vấn đề chính trị nhạy cảm này. Nhưng cuộc khủng hoảng giàn khoan đã làm quần chúng quan tâm hơn nữa.

Trung Quốc đã kiểm soát Hoàng Sa từ năm 1974, khi nó chiếm được quần đảo này từ chính quyền Việt Nam Cộng Hoà trong một cuộc hải chiến. Trung Quốc đã củng cố vị trí của họ ở quần đảo Trường Sa bằng một chiến dịch xây đắp đảo gần đây.

Chính quyền và các học giả Trung Quốc tìm cách biện minh cho việc Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối trên vùng biển bao quanh cả hai quần đảo – với đường vẽ chín-gạch – bằng cách trích dẫn các bản đồ và các bằng chứng khác từ những năm 1940 và 1950.

Nhưng một số ở Việt Nam, như Tiến sĩ Sơn, đang cố gắng đưa bằng chứng lịch sử của họ – ngay cả khi họ không đủ sức mạnh để ngăn cản Trung Quốc.

Tiến sĩ Sơn, 50 tuổi, và các học giả Việt Nam khác nói rằng triều đại nhà Nguyễn, trị vì Việt Nam từ năm 1802 đến năm 1945, đã có quyền kiểm soát hành chính rõ ràng đối với Hoàng Sa vì đã gửi các nhóm khảo sát và thậm chí trồng cây trên đảo như là một cảnh cáo về việc đắm tàu. Họ nói rằng điều này đã xảy ra vài thập niên trước khi vương triều Trung Hoa hay Trung Quốc sau cách mạng tỏ ra quan tâm đến các quần đảo này.

Tiến sĩ Sơn nói,

“Người Trung Quốc biết rất rõ rằng họ không bao giờ đề cập đến Hoàng Sa hay Trường Sa trong sách lịch sử hoặc bản đồ lịch sử của họ.”

Ngược lại, ông cho biết, ông đã tìm thấy bằng chứng trong hơn 50 cuốn sách bằng tiếng Anh, Pháp, Hoà Lan, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha – một nhà thám hiểm Việt Nam thời Nguyễn đã đặt lá cờ hoàng gia Việt Nam ở Hoàng Sa vào những năm 1850.

Giới phân tích cho rằng, trọng tài quốc tế về chủ quyền lãnh thổ chỉ có thể tiến hành nếu hai bên đồng ý, và Trung Quốc đã không hề quan tâm đến vấn đề này.

Tuy nhiên, sự quan tâm mê loạn đến lịch sử hàng hải của Việt Nam kể từ năm 2012 đã tạo ra tiếng vang trên các phương tiện truyền thông của chính phủ và một vài anh hùng bất ngờ.

Một trong số đó là Trần Thắng, một kỹ sư cơ khí người Việt Nam sống ở Connecticut. Ông nói qua điện thoại rằng ông đã tặng 153 bản đồ và bản vẽ cho chính phủ Đà Nẵng trong năm 2012 sau khi mua được chúng trên eBay với giá khoảng 30.000 USD.

Ts. Sơn là một trong số những người nổi bật nhất trong số các nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu về những tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của chính phủ ở Biển Đông.

Ông sinh năm 1967 tại Huế, khoảng 50 dặm về phía tây bắc của thành phố Đà Nẵng, và cha của ông đã bị tử trận năm 1970 trong khi chiến đấu giải phóng miền Nam Việt Nam. Ông nói, “Tôi chỉ nhớ đám tang.”

Ông Sơn trưởng thành trong nghèo khó, nhưng là sinh viên xuất sắc ở Đại học Huế, với luận án lịch sử của ông khám phá về đồ sứ nhà Nguyễn. Ông sau đó là giám đốc viện bảo tàng mỹ thuật của Huế và đã thành công trong việc vận động để hoành thành Huế trở thành một di sản thế giới của UNESCO.

Khi là sinh viên ông tìm đọc tài liệu ở kho lưu trữ đầy bụi, Ts. Sơn cho biết, ông đã sao chụp bản đồ nêu rõ chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam ở Biển Đông. Vì vậy, năm 2009 khi chính quyền ở Đà Nẵng yêu cầu ông làm nghiên cứu cùng chủ đề trên danh nghĩa của chính phủ, ông đã bắt ngay cơ hội đó.

Ông nói, “Tôi luôn chống lại Trung Quốc.” Các học giả Trung Quốc đã và đang tiến hành nghiên cứu ngược lại từ nhiều năm qua với sự hỗ trợ của Bắc Kinh, ông nói thêm, và ông coi công việc của mình là sự trả đũa.

Chính quyền ở Đà Nẵng đã cho phép Tiến sĩ Sơn tuyển mộ một nhóm hỗ trợ gồm bảy thành viên, nhưng ông đã không tài trợ cho những chuyến đi ra nước ngoài của ông. Ông nói ông đã tự trang trải chi phí khi đi nghiên cứu, từ năm 2013, khắp châu Âu và Hoa Kỳ, nơi ông là một học giả Fulbright tại Đại học Yale.

Tiến sĩ Sơn, phó giám đốc Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế – Xã hội thành phố Đà Nẵng, cho biết ông vẫn hy vọng rằng Việt Nam sẽ kiện Trung Quốc ra tòa.

Nhưng ông cũng nói rằng ông sẽ không nín thở đợi và chằng có quyền hạn gì trong việc này. Ông nói thêm,

“Tôi không phải là chính khách. Tôi là một người làm khoa học.”

© 2017 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net

---

Nguồn: A Defiant Map-Hunter Stakes Vietnam’s Claims in the South China Sea. By MIKE IVESNOV. 25, 2017.
Bài này đã đăng ngày 26 Tháng Mười Một, năm 2017, trên trang A4 của tờ Thời báo New York với tựa đề: Tại Hà Nội, Vụ tranh chấp trên biển được ‘Giấu nhẹm’.