Việt Nam chuẩn bị siết chặt kiểm soát trên trên Facebook và Google, đe dọa giới bất đồng chính kiến

Mai Nguyen và Jonathan Weber | DCVOnline

HANOI/SINGAPORE | Cuộc đấu tranhvề luật Internet ở Việt Nam giữa một chính phủ muốn duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với các công ty kỹ thuật của Mỹ đang cố gắng chống lại các quy tắc khắc nghiệt mới – và nhóm thua cuộc lớn nhất là giới bất đồng chính kiến đang hoạt động trên những mạng xã hội.

Xung đột mới nhất tập trung về luật an ninh mạng mới sắp được Quốc hôi Việt Nam bỏ phiếu vào cuối tháng này. Những quy lật mới này có mục đích áp đặt những đòi hỏi pháp lý mới với những công ty internet, và kiểm duyệt chặt chẽ hơn giới bất đồng chính kiến hoạt động ở mạng xã hội.

Facebook, Google và các công ty toàn cầu khác đang nỗ lực chống lại các điều khoản mà chính phủ ở Việt Nam yêu cầu họ lưu trữ dữ liệu về người dùng Việt Nam tại địa phương và mở văn phòng đại diện tại Việt Nam. Nhưng Facebook, Google và những công ty kỹ thuật khác đã không bày tỏ quan điểm cứng rắn tương tự về những phần khác của dự luật nhằm tăng cường sự đàn áp của chính phủ với những hoạt động chính trị trên những mạng xã hội.

Việt Nam là một trường hợp điển hình về những áp lực mâu thuẫn mà những công ty như Facebook và Google phải đối phó khi hoạt động ở các nước có chính phủ đàn áp. Nó cũng cho thấy cách những chế độ độc tài cố gắng vừa kiểm soát thông tin trực tuyến và ngăn chặn hoạt động chính trị mà không làm tê liệt nền kinh tế kỹ thuật số.

Căng thẳng như vậy đang diễn ra trên khắp Đông Nam Á, nơi Facebook và Google phổ biến rộng rãi trong quần chúng đã tạo ra các cơ hội kinh doanh sinh lợi và cũng là môi trường cho giới bất đồng chính trị hoạt động. Tuy nhiên, điều đó, đã đưa đến hai sự kiện khác, một là sự kiểm duyệt của chính phủ và hai là một cách để tuyên truyền rộng rãi đến khối khán thính giả lớn một cách rất hiệu quả.

Khu vực này ở Đông Nam châu Á đặc biệt quan trọng đối với Facebook và Google vì hầu hết người dùng Internet ở Trung Quốc đều bị chặn không sử dụng được Facebook và Google.

Một nhóm kỹ nghệ gọi là Liên minh Internet Châu Á (AIC) đang dẫn đầu các nỗ lực để làm dịu lại những luật lệ về internet đang được thảo luận ở Việt Nam. Jeff Paine, giám đốc điều hành của AIC, cho biết ông và những người khác đã có thể nêu lên mối lo ngại về dự luật đó trực tiếp với Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và giới chức chính phủ khi họ đến thăm Singapore vào tháng trước.

Ông Paine cho hay các cuộc thảo luận đã diễn ra trong một cuộc hội thảo về các vấn đề internet gồm có những học giả, các viên chức ngành và đoàn đại biểu cao cấp của Việt Nam. Ông nói rằng “một cuộc đối thoại lành mạnh” phần lớn tập trung vào vieijc làm thế nào Việt Nam có thể tận dụng lợi thế trong giai đoạn sắp tới của cuộc cách mạng kỹ thuật số.

Nhưng ông nói không có thảo luận về vấn đề hạn chế nội dung bài viết.

Chính phủ Việt Nam đã không trả lời yêu cầu của Reuters để bình luận cho bản tin này.

Giới hoạt động chính trị ở Việt Nam dựa vào các mạng xã hội để vận động, và Việt Nam đưa ra dự luật ngay sau một lá thư hồi tháng Tư của hơn 50 nhóm Nhân quyền và giới hoạt động gởi cho Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg cáo buộc công ty này đã làm việc quá chặt chẽ với chính phủ Việt Nam để bóp nghẹt giới bất đồng chính kiến.

Facebook và Google nói rằng họ phải tuân theo luật pháp địa phương của những quốc gia họ hoạt động.

“Báo cáo minh bạch” mới nhất của Facebook công bố hôm thứ ba, cho thấy trong nửa cuối năm ngoái, lần đàu tiên công ty này bắt đầu chặn những phát biểu ở Việt Nam vì vi phạm luật địa phương. Facebook đã báo cáo 22 trường hợp như vậy — mặc dù họ nói rằng họ đã làm như thế vì những “báo cáo riêng về sự phỉ báng” chứ không do những yêu cầu trực tiếp của chính phủ.

Năm ngoái, lần đầu tiên Google cũng đã chặn một số video trên YouTube theo yêu cầu của chính phủ. Số liệu cập nhật mới công bố hôm thứ Sáu cho thấy công ty Google đã được yêu cầu xóa hơn 6500 video trong năm 2017, phần lớn vì có nội dung chỉ trích chính phủ và Google đã làm theo phần lớn những yêu cầu của chính phủ Việt Nam.

Tuy nhiên “Báo cáo minh bạch” trên cũng cho thấy các công ty kỹ thuật không tự động thi hành những yêu cầu của chính phủ. Facebook cho biết họ đã nhận được 12 yêu cầu của chính phủ nộp dữ liệu trương mục của người dùng Facebook trong năm 2017 và chỉ đồng ý đưa cho chính phủ Việt Nam 4 trong số đó, tất cả đều là yêu cầu “khẩn cấp” từ chính phủ Việt Nam. Facebook định nghĩa “khẩn cấp” là liên quan đến “nguy cơ sắp xảy ra có thể gây thương tích nghiêm trọng hoặc tử vong.”

Trong trường hợp nội dung bị cáo buộc là vi phạm luật địa phương, cả hai công ty Facebook và Google đều cho biết những yêu cầu xóa bài sẽ được cứu xét về mặt pháp lý và và nếu vi phạm những bài như vậy sẽ chỉ bị chận ở Việt Nam.

Sự yêu cầu kiểm duyệt trực tiếp từ phía chính phủ không nói đủ toàn bộ câu chuyện.

Facebook cũng loại bỏ bài và chặn các trương mục vi phạm “tiêu chuẩn cộng đồng” toàn cầu của công ty, ngăn chặn nhiều tài liệu và hành vi khác nhau, từ việc đăng nội dung khiêu dâm đến ngững lời kích động căm thù và bạo lực.

Monika Bickert, Phó Chủ tịch Quản lý Chính sách Toàn cầu của Facebook cho biết, “Điều đầu tiên chúng tôi làm khi một chính phủ cho chúng tôi biết về những nội dung vi phạm pháp luật địa phương là chúng tôi xem liệu chúng có vi phạm các tiêu chuẩn của chúng tôi hay không.”

Facebook trong tuần này đã bắt đầu công bố dữ liệu về những vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng của công ty nhưng không phân bố chúng theo từng quốc gia.

Lê Văn Dũng, một người viết độc lập ở Việt Nam, đã ký thư gởi cho Zuckerberg, nói, “Trương mục của tôi đã bị khóa trong 8 tháng. Tôi đã gửi thư cho ban quản lý Facebook trong nhiều tháng nhưng chỉ có câu trả lời tự động cho biết họ đã làm xong những yêu cầu của bạn.”

Ông Dũng nói, trương mục của ông đã được phục hồi vào tháng trước, một ngày sau khi lời kêu gọi Zuckerberg được gửi đi.

Facebook cho biết trương mục của ông Dũng đã bị khóa đúng vì vi phạm các quy định tiêu chuẩn cộng đồng ngăn chặn các hoạt động “spam” và đã được khôi phục do sự nhầm lẫn. Dũng phủ nhận đã có những hoạt động “spam”. Tuy nhiên, ông Dũng có nhiều hơn một trang Facebook. Một người không được phép lập nhiều trang trên Facebook và điều này nằm trong định nghĩa về hành vi spam theo Facebook.

Siết chặt con vít

Việt Nam đã có các quy định về internet khắc nghiệt từ năm 2013. Họ cấm mọi thông tin chống chính phủ, gây tổn hại đến an ninh quốc gia, gây “hận thù và xung đột” hoặc “làm tổn hại uy tín của các tổ chức và cá nhân.”

Đạo luận đó cũng cấm người dùng phương tiện truyền thông xã hội “phát tán thông tin giả mạo hoặc không trung thực.”

Các quy định internet mới được áp dụng từ năm 2017 đã siết con vít chặt lại. Một bước ngoặt, theo Yee Chung Seck, một luật sư tại văn phòng luật sư quốc tế Baker McKenzie, là cuộc họp tháng 4 năm 2017 do chính phủ triệu tập để thảo luận một loạt những bất lợi từ Internet gồm cả thông tin không chính xác, lời nói căm thù và de dọa và bắt nạt.

Việjc đó xảy ra ngay sau khi chính phủ kêu gọi tất cả các công ty kinh doanh trong nước ngừng quảng cáo trên YouTube, Facebook và các mạng xã hội khác cho đến khi họ tìm được cách ngăn chặn việc đưa tin “độc hại” chống chính phủ.

Tuy nhiên, một nghị định khác mới được áp dụng tháng trước cho rằng các mạng xã hội phải loại bỏ bài viết có nội dung bất hợp pháp trong vòng ba giờ sau khi được chính phủ thông báo, mặc dù Paine nói quy tắc đó chỉ áp dụng cho các công ty trong nước.

Tuy nhiên, Facebook và Google dường như không thấy bất kỳ mối đe dọa nào sắp xảy ra dù họ đã thâm nhập sâu vào xã hội Việt Nam.

Theo nghiên cứu của Simon Kemp, một chuyên viên tư vấn truyền thông kỹ thuật số tại Singapore, hiện có khoảng 55 triệu trong số 96 triệu người Việt Nam, hơn 57% dân số, thường xuyên sử dụng mạng xã hội.

Dữ liệu của Kemp cho thấy Facebook, YouTube và Google Search là nững mạng xã hội và dịch vụ internet phổ biến nhất Việt Nam. Facebook cũng là diễn đàn được dùng nhiều nhất cho việc mua sắm trực tuyến tại đây.

Và chính phủ rất muốn nuôi dưỡng nền kinh tế kỹ thuật số tại đây: điện thoại thông minh và tất cả những gì liên hệ, đặc biệt là thương mại điện tử và ngân hàng trực tuyến, đang biến đổi nền kinh tế trên khắp châu Á, và không ai muốn bị bỏ lại phía sau.

Chung Seck nói, “Họ yêu phần đó của câu chuyện.”

Nhưng chính phủ cũng muốn kiểm soát nhiều hơn, gồm cả việc lưu trữ dữ liệu tại địa phương và có văn phòng công ty địa phương — một viên chức của công ty, trong riêng tư, e ngại rằng những việc này chính phủ bày ra để có thể đe dọa các công ty bằng cách tố cáo cá nhân để bắt giữ.

Cả Facebook và Google đều phục vụ Việt Nam từ trụ sở khu vực của họ tại Singapore.

Luật mới này cũng cho Bộ Công an Việt Nam nhiều quyền lực hơn; họ được giao nhiệm vụ nghiền nát sự bất đồng ở quốc gia vẫn do cộng sản cai trị.

Facebook cho biết họ biết trước dự luật mới sẽ yêu cầu nó hạn chế bài viết của người dùng nhiều hơn. Google từ chối bình luận.

Tù dài hạn

Đối với giới hoạt động nhân quyền, dường như có rất ít hy vọng thấy sự khoan nhượng từ phía chính quyền.

Ví dụ, chỉ trong tháng này, một người dùng Facebook ở Việt Nam đã bị kết án bốn năm rưỡi tù vì những bài viết “bóp méo tình hình chính trị”, theo một tuyên bố được đăng trên trang web chính thức của Đảng Cộng sản.

Tuy nhiên, Facebook vẫn là một công cụ quan trọng cho giới hoạt động tại Việt Nam — một đất nước mà sự chỉ trích chính phủ hiếm khi được dung thứ và cuộc chiến giữa chính quyền và những người bất đồng chính kiến là một trò chơi mèo và chuột.

Nguyễn Lân Thắng nói, “Đôi khi chúng tôi sử dụng Facebook để đánh lạc hướng nhà chức trách, như chúng tôi giả vờ thảo luận một cuộc họp quan trọng mà rõ ràng sẽ không xảy ra. Sau đó, chúng tôi quan sát từ xa và cười khi họ bao vây xung quanh địa điểm họp giả của chúng tôi.”

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net

Nguồn: RPT-INSIGHT-Vietnam set to tighten clamps on Facebook and Google, threatening dissidents
. Reuters Staff | James Pearso bổ tuscc và Martin Howell biên tập. May 18, 2018.