Đằng sau áp lực của nhóm quyền lực ở Canada với Trudeau về vấn đề với cộng sản Trung Hoa

Paul Wells và Marie-Danielle Smith | DCVOnline

Tại sao có lá thư của một nhóm người Canada từng ở vị trí quyền lực và có nhiều ảnh hưởng nhằm mục đích gây áp lực với Thủ tướng để Canada phóng thích Mạnh Vãn Chu.

Hôm thứ Năm, Thủ tướng Justin Trudeau phát biểu một cách rõ ràng và đã thẳng thừng gạt đi áp lực ngày càng tăng với chính phủ của ông để sắp xếp việc thả Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính của Huawei, với hy vọng hai người Canada Michael Spavor và Michael Kovrig, hiện đang bị bỏ tù tại Hoa lục, sẽ được trả tự do. Trudeau nói,

“Nếu chính phủ Trung Hoa kết luận rằng [giam giữ Spavor và Kovrig] là một đòn bẩy có hiệu quả để đối với người Canada và chính phủ Canada, để tùy tiện bắt giữ người Canada, thì sẽ không có người Canada nào an toàn.”

Justin Trudeau

Trudeau nói thêm, bất kỳ chế độ nào ở bất cứ nơi nào cũng sẽ dễ dàng tùy tiện bắt giữ người Canada để  đạt được các mục tiêu ngoại giao,

“Để chứng minh với Trung Hoa rằng họ chỉ cần bắt giữ người Canada và họ có thể lấy được những gì họ muốn ở Canada. Ngay cả khi chúng ta đi ngược lại giá trị độc lập của hệ thống tư pháp của chúng ta, thì điều đó hoàn toàn không thể chấp nhận được.”

Justin Trudeau

Nhận xét của Trudeau ngay sau ba ngày đáng kinh ngạc, khi một danh sách ngày càng tăng gồm tên tuổi những người Canada nổi tiếng, từ vợ của Kovrig đến các chuyên gia pháp lý đến ba cựu bộ trưởng ngoại giao, kêu gọi Trudeau cho Bộ trưởng Tư pháp David Lametti sử dụng thẩm quyền hợp pháp của mình để chấm dứt tiến trình dẫn độ Mạnh Vãn Chu sang Mỹ –  như một cách đổi tự do của bà Mạnh với tự do của hai ông Kovrig và Spavor.

Toàn bộ áp lực như thể để tổ chức một cuộc trao đổi tù nhân, và lời phủ nhận cương quyết của Thủ tướng Chính phủ minh họa một sự rạn nứt ngày càng tăng giữa Trudeau và một nhóm người Canada từng ở vị trí quyền lực và có nhiều ảnh hưởng bất định hình ở đây, thường muốn các thủ tướng thuộc đảng Tự do làm theo lời khuyên của họ.

Các sự kiện trong tuần bắt đầu hôm thứ Hai, khi Vina Nadjibulla, vợ của ông Kovrig nói với đài CBC,  chính phủ đã chưa làm đủ để giải thoát cho chồng bà, đã bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt kể từ tháng 12 năm 2018. Đáng kể, Nadjibulla đã yêu cầu Trudeau, không những chỉ giữ  áp lực về mặt ngoại giao, mà còn để Lametti chặn lại vụ dẫn độ Mạnh Vãn Chu sang Hoa Kỳ về tội gian lận với ngân hàng, gian lận trong việc chuyển ngân và âm mưu phạm tội lừa đảo ngân hàng và chuyển ngân. Bà Nadibibulla  nói

“Bộ trưởng bộ tư pháp có thể có hành động.”  

Vina Nadjibulla

Chỉ trong vài giờ, tờ Globe and Mail đã công bố một ý kiến ​​pháp lý do luật sư Toronto, Brian Greenspan, soạn thảo, ủng hộ lập luận của Nadjibulla. Tờ báo cũng đã có cuộc phỏng vấn với cựu Thẩm phán Tối cao Pháp viện Louise Arbor và cựu Bộ trưởng Tư pháp liên bang Allan Rock yêu cầu Trudeau đổi Mạnh Vãn Chu lấy tự do cho hai Michaels.

Nhưng cuộc vận động diễn ra vào thứ Tư với việc công bố một bức thư gửi Trudeau có chữ ký của 19 cựu chính khách, giới ngoại giao và một nhà báo cũ và đưa ra lập luận như Nadjibulla, Greenspan, Arbor và Rock đã đưa ra. Lá thư có chữ ký của cựu đảng viên đảng Tự do, đảng Bảo thủ, đảng Tân Dân chủ và những người không đảng phái. Những người đó gồm cựu bộ trưởng ngoại giao André Ouellet và Lloyd Axworthy, cả hai là bộ trưởng trong nội các của đảng Tự do làm việc dưới thời Jean Chrétien và Lawrence Cannon, một  đảng viên đảng Bảo thủ trong chính phủ của Stephen Harper. Danh sách này cũng có nhân vật lãnh đạo NDP lâu năm Ed Broadbent, một số cựu cố vấn chính sách đối ngoại cho Chrétien, cựu thủ tướng Quebec Jean Charest, và nhà báo kỳ cựu của CBC đã nghỉ hưu, Don Newman.

Không ai trong những người ký tên trong bức thư sẽ cảm thấy lạc lõng ở trong phòng ăn của Câu lạc bộ Rideau, câu lạc bộ xã hội dành riêng cho giới ưu tú ở Ottawa, nơi Chrétien là  người ăn trưa thường xuyên. Những người từ những khu lịch lãm như vậy hiếm khi đoàn kết chống lại một thủ tướng của đảng Tự do về một cuộc tranh cãi ngoại giao nhạy cảm. Nhưng những ngôi sao này đã làm như vậy là một chỉ dấu về sự quan trọng của vấn đề. Kovrig và Spavor đã bị giam một năm rưỡi trong nhà tù đèn không bao giờ tắt. Không ai biết họ sẽ bị tù đến bao giờ, và vào ngày 19 tháng 6, cả hai đã chính thức bị buộc tội gián điệp. Ngoại giao giữa Cộng sản Trung Hoa và Canada trên phương diện khác về cơ bản đã bị đình trệ. Nhưng chính phủ Trudeau cũng bất đắc dĩ không phản kháng chính quyền Cộng sản Trung Hoa ở bất kỳ hồ sơ nào khác vì sợ xung đột sẽ gây nguy hiểm cho hai tù nhân Canada.

Một nguồn tin quen thuộc với bức thư nói với Maclean, rằng vào tháng 11 năm 2019, một số người Canada nổi tiếng, gồm Rock và cựu Bộ trưởng Ngoại giao của nội các Bảo thủ John Baird, đã tới Hoa lục để gặp giới chức Cộng sản Trung Hoa. Trong các cuộc thảo luận không chính thức bên lề, những người Canada đó đã đến thăm đã được báo cho biết rằng nếu Mạnh  Vãn Chu được trả tự do vì bất kỳ lý do gì, hai Michaels cũng sẽ được phóng thích ngay.

Vào tháng 1, đại sứ Canada tại Trung Hoa, Dominic Barton, đã yêu cầu Arbor và Rock “động não” về các giải pháp chính trị và pháp lý có thể dùng được. Barton đã xem chuyện Spavor và Kovrig bị bắt giam là việc rất nghiêm trọng, chính ông đã đi thăm họ, khi được phép, thay vì gửi những viên chức cấp thấp hơn của Tòa Đại sứ.

Vào tháng Hai Arbor và Rock đã gửi cho Barton một bản ghi nhớ phác thảo một số lựa chọn để gỡ bí. Nó lặp lại một đề nghị của một số người ủng hộ cách giải quyết hòa hoãn hơn, như Jean Chrétien đã nói trong nhiều tháng qua: Lametti, với tư cách là bộ trưởng tư pháp, có quyền chấm dứt những thủ tục dẫn độ, và do đó có thể sắp xếp việc trả tự do ngay cho Mạnh Vãn Chu và hai Michaels. Barton đã gửi bản ghi nhớ đó cho thượng cấp trong chính phủ của Trudeau, nhưng không thấy hiệu lực.

Bản ghi nhớ tháng hai của Arbor và Rock cũng được cho là đã đưa ra một đề nghị thứ hai: Canada thiết lập lại quan hệ ngoại giao với Iran, bị đình chỉ từ năm 2012, để dễ dàng vào cuộc điều tra về vụ phòng không Iran bắn rơi máy bay của Ukrain hồi tháng 1, làm thiệt mạng hàng chục hành khách người Canada. Rock và Arbor đã cho rằng đề nghị đó là một lá thư chết vì nó sẽ làm lạc hướng vụ kiện  Mạnh Vãn Chu, liên hệ mật thiết với các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Iran. Một phiên bản sau đó của bản ghi nhớ của Arbor và Rock, gửi riêng cho chính phủ Trudeau vào ngày 22 tháng 5 cùng với ý kiến pháp lý của luật sư Toronto, Brian Greenspan, ít bàn đến mối quan hệ ngoại giao mới với Iran hơn.

Bức thư ngày 22 tháng 5 và ý kiến ​​pháp lý, giống như những nỗ lực trước đây, dường như không có tác dụng trước quyết tâm của Trudeau cho phép tiến trình dẫn độ Mạnh Vãn Chu tiếp tục. Năm ngày sau, một Thẩm phán B.C. phán quyết tiếp tục dẫn độ. Vào ngày 19 tháng 6, để trả đũa, Cộng sản Trung Hoa đã buộc tội Kovrig và Spavor làm gián điệp.

Đó là lúc Vina Nadjibulla quyết định không còn chịu được nữa và đã trả lời phỏng vấn của CBC vào cùng ngày Rock và Arbor đưa bản ghi nhớ của Greenspan cho The Globe and Mail. Một số nguồn cho biết Edward Greenspon, chủ tịch và Giám đốc điều hành của Diễn đàn Chính sách Công và cựu Chủ bút tờ Globe and Mail, đã giới thiệu  Nadjibulla với các nhà báo của tờ Globe and Mail.

Các cuộc thảo luận về bức thư ngỏ với 19 người ký đã được xảy ra trong hai tuần. Rock là một trong số vài người ký tên dẫn đầu nỗ lực soạn bức thư. Kovrig đã làm việc với phái đoàn Canada tại Liên Hiệp Quốc ở New York từ năm 2003 đến 2006, khi Rock là đại sứ Canada tại đây. Một số người được mời ký bức thư nhưng đã từ chối vì nhiều lý do, gồm cả John Baird, người thường không thích vướng vào những tranh cãi công khai kể từ khi rời khỏi chính trường. Các cựu thủ tướng còn sống, gồm Brian Mulroney, Chrétien và Joe Clark, đã không được liên lạc để ký vào lá thư. Một nguồn khác than thở bức thư riêng tư, nay trông như “cú sốc” khi nó trở thành công khai.

Sau lời nhận xét Trudeau, một trong những người ký tên, Bộ trưởng Ngoại giao thời Chrétien, Lloyd Axworthy, vẫn xác tín rằng Thủ tướng không nên loại bỏ một cuộc trao đổi Mạnh Vãn Chu vơi hai Michaels. Axworthy nói,

“Ông ấy nói về hàng triệu người Canada có thể gặp nguy hiểm vì một cuộc trao đổi tù nhân. Đây không phải là trường hợp như vậy.

Tôi ngờ rằng tôi đã trải qua nhiều vụ bắt con tin hơn Thủ tướng. Và tôi nghĩ rằng cần phải được chứng minh là Canada luôn sẵn sàng xét đến tất cả các lựa chọn có thể làm được cho họ, để giải thoát họ, để họ được tự do. Và tôi nghĩ đó là thông điệp mà chúng ta muốn truyền tải rằng Canada bảo vệ những người bị bắt hoặc bị giam giữ bất hợp pháp. Không phải là chúng ta chỉ nói rằng chúng ta thất vọng về vụ việc.”

Lloyd Axworthy

Stephanie Carvin, một phó giáo sư về Quan hệ Quốc tế tại Đại học Carleton, cho biết gia đình Kovrig “có nhiều quan hệ khá tốt” với nhiều người có ảnh hưởng, có thể sử dụng mọi phương tiện có sẵn để đi đến việc Kovrig  được trả tự do. “Nếu là tôi, tôi sẽ vận động với mọi người tôi quen biết.”

Nhưng Carvin nói bà kịch liệt không đồng ý với bức thư ngỏ. Carvin nói “Nó gửi một tín hiệu ngoại giao” về sự bất đồng lớn trong nước đối với chính sách của Trudeau cho phép tiến trình dẫn độ Mạnh Vãn Chu tiến hành. Điều đó khiến các quốc gia khác tự hỏi chính sách thực sự của Canada là gì, hoặc liệu nó sẽ bền vững hay không.

Như thế là đã gây ra vấn đề vì một yếu tố quan trọng trong nỗ lực của Trudeau, để giải cứu Kovrig và Spavor là kêu gọi sự hỗ trợ của những chính phủ khác.

“Chúng ta đang yêu cầu các nhà ngoại giao [nước ngoài] lên tiếng về vấn đề này. Những nhà ngoại giao đó cần biết rằng họ có thể tin vào chính sách của Trudeau trước sau như một.

Các đồng minh của chúng ta đang xét đến điều này và tự hỏi nó thực sự có nghĩa là gì. Đây là lý do tại sao rất quan trọng để Trudeau nói rõ vị trí của chính phủ Canada ngay lập tức.”

Stephanie Carvin

© 2020 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

Nguồn: Paul Wells and Marie-Danielle Smith | Inside the Canadian establishment’s fight with Trudeau over China | MacLean’s | June 25, 2020.

Với đóng góp của Nick Taylor-Vaisey và Jason Markusoff.