Noam Chomsky: “Chúng ta đang tiến đến điểm nguy hiểm nhất trong lịch sử loài người.”
George Eaton | DCVOnline
Vị giáo sư Hoa Kỳ, hiện 93 tuổi, nói về thảm họa biến đổi khí hậu và mối đe dọa của chiến tranh hạch tâm.
Lần đầu tiên Noam Chomsky đối diện với hiểm họa ngoại xâm là khi mới mười tuổi. Trong cuộc trò chuyện gần đây của chúng tôi qua video, Chomsky nhớ lại,
“Bài đầu tiên tôi viết cho tờ báo trường tiểu học là vào ngày Barcelona thất thủ [năm 1939].”
Nó vẽ lộ trình của “đám mây nghiệt ngã của chủ nghĩa phát xít” đang lan tràn trên toàn thế giới. Ông mỉa mai nhận xét, “Tôi chưa thay đổi quan điểm của mình kể từ ngày đó, nó chỉ tệ hơn thôi.”
Do khủng hoảng khí hậu và mối đe dọa của chiến tranh hạch tâm, Chomsky nói,
“chúng ta đang tiến đến điểm nguy hiểm nhất trong lịch sử loài người … Chúng ta hiện đang đối mặt với viễn cảnh hủy diệt sự sống có tổ chức của con người trên Trái đất.”
Ở tuổi 93, có lẽ là học giả còn sống được trích dẫn nhiều nhất trên thế giới, Chomsky có thể được tha thứ vì đã rút lui khỏi diễn đàn công luận. Nhưng trong thời đại khủng hoảng thường trực, ông vẫn giữ được lòng nhiệt thành về mặt đạo đức của một người cấp tiến trẻ tuổi — bận tâm đến sự chết của thế giới hơn là của mình. Ông là tấm biển quảng cáo sống cho lời huấn thị của Dylan Thomas — “Đừng đi nhẹ nhàng vào đêm yên lành” — hoặc cho cái mà Chomsky gọi là “lý thuyết xe đạp: nếu cứ đạp nhanh, bạn sẽ không ngã”.
Cơ hội để chúng tôi trò chuyện là việc xuất bản cuốn Biên niên sử bất đồng (Chronicles of Dissent), một tập hợp các cuộc phỏng vấn giữa Chomsky và nhà báo cấp tiến David Barsamian từ năm 1984 đến năm 1996.
Nhưng bối cảnh là cuộc chiến ở Ukraine — một chủ đề mà Chomsky biết rõ một cách không có gì đáng ngạc nhiên.
Ông nói: “Điều đó thật khủng khiếp đối với Ukraine.” Cùng với nhiều người Do Thái khác, Chomsky có mối liên hệ gia đình với khu vực đó: cha ông sinh ra ở Ukraine ngày nay và di cư sang Mỹ năm 1913 để tránh đi lính trong quân đội Nga hoàng; mẹ ông sinh ra ở Belarus. Chomsky, người thường bị các nhà phê bình cáo buộc là từ chối lên án bất kỳ chính phủ chống phương Tây nào, đã không ngần ngại tố cáo “hành động xâm lăng tội ác” của Vladimir Putin.
Nhưng ông ấy nói thêm,
“Tại sao ông ta lại làm điều đó? Có hai cách để xem xét câu hỏi này. Một là, cách thời thượng ở phương Tây, là ước lượng những khúc mắc trong tâm trí rối ren của Putin và cố gắng xác định điều gì đang xảy ra trong tâm thần sâu thẳm của ông ấy.
Cách khác sẽ là nhìn vào thực tế: ví dụ, vào tháng 9 năm 2021, Hoa Kỳ đã đưa ra một tuyên bố chính sách mạnh mẽ, kêu gọi tăng cường hợp tác quân sự với Ukraine, gửi thêm vũ khí quân sự tiên tiến, tất cả đều là một phần của việc tăng cường chương trình của Ukraine tham gia NATO. Bạn có thể có lựa chọn của mình, chúng ta không biết điều nào là đúng. Những gì chúng ta biết là Ukraine sẽ còn bị tàn phá nặng nề hơn nữa. Và chúng ta có thể chuyển sang chiến tranh hạch tâm giai đoạn cuối nếu chúng ta không theo đuổi các cơ hội đang có cho một thỏa thuận thương lượng.”
Ông ấy phản ứng như thế nào trước lập luận rằng nỗi sợ hãi lớn nhất của Putin không phải là NATO bao vây mà là sự lan rộng của nền dân chủ tự do ở Ukraine và những thực thể gọi là “gần nước ngoài” của Nga?
“Putin cũng quan tâm đến nền dân chủ như chúng ta. Nếu có thể thoát ra khỏi bong bóng tuyên truyền trong vài phút, Mỹ đã có một bề dày lịch sử về việc phá hoại và hủy hoại nền dân chủ. Tôi có phải kể nó ra hay không? Iran năm 1953, Guatemala năm 1954, Chile năm 1973, v.v. Nhưng giờ đây chúng ta phải tôn vinh và ngưỡng mộ cam kết to lớn của Washington đối với chủ quyền và dân chủ. Những gì đã xảy ra trong lịch sử không quan trọng. Đó là chuyện cho những người khác.
“Còn việc mở rộng NATO thì sao? Có một lời hứa rõ ràng, không nhập nhằng của [ngoại trưởng Hoa Kỳ] James Baker và tổng thống George HW Bush với Gorbachev rằng nếu ông đồng ý cho phép một nước Đức thống nhất tái gia nhập NATO, Hoa Kỳ sẽ bảo đảm rằng sẽ không tiến về phía đông dù một tấc. Bây giờ có rất nhiều người đang nói dối về điều này.”
Chomsky nói về Joe Biden một cách chua chát, và năm 1990 đã nhận xét “nếu luật Nuremberg được áp dụng, thì tất cả tổng thống Mỹ thời hậu chiến sẽ bị treo cổ.”
Ông nói về tuyên bố gần đây của Biden rằng Tổng thống Nga “không thể tiếp tục nắm quyền”,
“Hẳn là đúng khi phẫn nộ vì hành động của Putin ở Ukraine. Nhưng sẽ còn tiến bộ hơn nếu có sự phẫn nộ về mặt đạo đức về những hành động tàn bạo khủng khiếp khác… Ở Afghanistan, hàng triệu người đang phải đối phó với nạn đói sắp xảy ra theo đúng nghĩa đen. Tại sao? Có thức ăn ở chợ. Nhưng những người ít tiền phải nhìn con họ chết đói vì không thể đi chợ mua thức ăn. Tại sao? Bởi vì Hoa Kỳ, với sự hậu thuẫn của Anh, đã giữ tiền của Afghanistan trong các ngân hàng ở New York và sẽ không mở khóa.”
Sự khinh thường của Chomsky đối với sự đạo đức giả và những mâu thuẫn trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ không lạ gì với bất kỳ ai đã đọc một trong nhiều cuốn sách và tập sách nhỏ của ông (tác phẩm chính trị đầu tiên của ông, American Power and the New Mandarins, xuất bản năm 1969, báo trước thất bại của Hoa Kỳ ở Việt Nam). Nhưng bây giờ, có lẽ ông ấy là người sôi nổi nhất khi thảo luận về việc Donald Trump có thể trở lại và cuộc khủng hoảng khí hậu. Ông kể lại hồi ức ám ảnh,
“Tôi đủ lớn để nhớ về đầu những năm 1930. Và những ký ức hiện về trong tâm trí. Tôi có thể nhớ đã nghe các bài phát biểu của Hitler trên đài phát thanh. Tôi không hiểu ngôn ngữ, tôi sáu tuổi. Nhưng tôi hiểu tâm trạng. Và nó thật đáng sợ và kinh hoàng. Và khi xem một trong những cuộc biểu tình của Trump không ai không thể không nghĩ đến. Đó là những gì chúng ta đang phải đối phó.”
Dù tự nhận mình là một người theo chủ nghĩa vô chính phủ-nghiệp đoàn hay một người xã hội chủ nghĩa theo tự do chủ nghĩa, Chomsky tiết lộ với tôi rằng trước đây ông ấy đã bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa (“dù muốn hay không thì họ cũng là một đảng đích thực”). Nhưng bây giờ ông ấy nói, họ là một lực lượng nổi dậy thực sự nguy hiểm.
“Vì sự cuồng tín của Trump, khối cơ sở tôn sùng của Đảng Cộng hòa hầu như không coi biến đổi khí hậu là một vấn đề nghiêm trọng. Đó là lệnh tử hình đối với nhân loại.”
Đối diện với những mối đe dọa hiện sinh như vậy, có lẽ không có gì ngạc nhiên khi Chomsky vẫn là một trí thức bất đồng chính kiến — theo cách của một trong những anh hùng của ông, Bertrand Russell (sống đến năm 97 và cũng có quan điểm chính trị và triết lý tương tự). Nhưng ông vẫn dành hàng giờ mỗi ngày để trả lời email từ những người ngưỡng mộ và phê bình, đồng thời dạy ngôn ngữ học tại Đại học Arizona, nơi ông sống cùng người vợ thứ hai, Valeria Wasserman, một dịch giả người Brazil.
Chomsky cũng vẫn bình luận về chính trường Anh. Ông ấy nói:
“Brexit là một sai lầm rất nghiêm trọng, điều đó có nghĩa là Anh sẽ buộc phải tiến xa hơn nữa trong việc phục tùng Mỹ. Tôi nghĩ đó là một thảm họa. Nó có ý nghĩa gì đối với Đảng Bảo thủ? Tôi tưởng tượng họ có thể nói dối theo cách của họ, họ đang làm rất tốt việc nói dối về nhiều thứ và không bị buộc tội.”
Về Keir Starmer, ông ta nhận xét một cách khinh bỉ:
“Ông ta đang đưa Đảng Lao động trở lại một đảng đáng tin cậy để tuân phục quyền lực, đó sẽ là một Thatcher-lite theo phong cách của Tony Blair và điều đó sẽ không làm phiền Mỹ hay bất kỳ ai quan trọng ở Anh.”
Nhân vật Mác-xít người Ý Antonio Gramsci khuyên những người cấp tiến nên duy trì “sự bi quan trí tuệ và sự lạc quan ý chí”. Tôi đã hỏi Chomsky khi kết thúc cuộc trò chuyện, điều gì mang lại cho ông ấy niềm hy vọng?
“Rất nhiều người trẻ tuổi; Cuộc nổi dậy Extinction ở Anh, những người trẻ tuổi tận tâm cố gắng chấm dứt thảm họa. Bất tuân dân sự — đó không phải là một trò đùa, tôi đã gắn bó với nó trong phần lớn cuộc đời mình. Bây giờ tôi đã quá già rồi [Chomsky bị bắt lần đầu tiên vào năm 1967 vì phản đối Chiến tranh Việt Nam và ở chung phòng giam với Norman Mailer]… Thật không dễ chịu khi bị tống vào tù và bị đánh đập, nhưng họ sẵn sàng làm chuyện đó.
Có rất nhiều người trẻ kinh hãi trước cách cư xử của thế hệ cũ một cách đúng đắn và đang cố gắng ngăn chặn sự điên rồ này trước khi nó tiêu diệt tất cả chúng ta. Đó, đó là hy vọng cho tương lai.”
© 2022 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”
Nguồn: Noam Chomsky: “We’re approaching the most dangerous point in human history” | George Eaton | Edited by Phil Clarke Hill | 06 Apr 2022 issue of the New Statesman, Easter Special.