Thành phố ngầm 20.000 người của Thổ Nhĩ Kỳ

Geena Truman | DCVOnline

Hơn 85m dưới những ống khói như trong truyện cổ tích nổi tiếng của Cappadocia là một thành phố ngầm khổng lồ có dân cư gần như liên tục trong hàng ngàn năm.

Cơn gió mạnh thổi tung đất xốp lên không trung khi tôi băng qua Thung lũng Tình yêu của Cappadocia. Những sườn đồi màu hồng và vàng tô điểm quang cảnh nhấp nhô với những hẽm núi đỏ thẫm, và những khối đá ống khói hiện ra ở đằng xa. Nơi đây khô cằn, nóng, nhiều gió và đẹp đến kinh ngạc. Hàng ngàn năm trước, môi trường núi lửa hay thay đổi này đã tự nhiên tạo hình những ngọn tháp xung quanh tôi thành hình nón, có đỉnh như nấm, đang thu hút hàng triệu du khách đến đi bộ đường dài hoặc đi khinh khí cầu ở khu vực miền trung Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhưng bên dưới bề mặt đổ nát của Cappadocia, một kỳ quan có kích thước khổng lồ không kém nằm kín trong nhiều thế kỷ; một thành phố ngầm có thể che giấu tung tích của tới 20.000 cư dân trong nhiều tháng liền.

Thành phố cổ Elengubu, ngày nay được gọi là Derinkuyu, nằm sâu hơn 85m dưới bề mặt đất, gồm 18 tầng đường hầm. Là thành phố ngầm lớn nhất thế giới, nơi đây có sinh hoạt gần như liên tục trong hàng ngàn năm, đổi chủ từ người Phrygians sang người Ba Tư rồi đến người theo đạo Thiên chúa của Thời đại Byzantine. Cuối cùng, nơi này đã bị người Hy Lạp Cappadocia bỏ hoang vào những năm 1920 khi họ bị đánh bại trong cuộc chiến tranh Hy Lạp–Thổ Nhĩ Kỳ và hàng loạt đột ngột bỏ chạy đến Hy Lạp. Không chỉ những căn phòng giống như hang động trải dài hàng trăm dặm, mà người ta còn cho rằng có hơn 200 thành phố ngầm nhỏ, riêng biệt khác trong khu vực này có thể cũng kết nối với những đường hầm này, tạo nên một mạng lưới ngầm khổng lồ.

Theo người hướng dẫn của tôi, Suleman, Derinkuyu chỉ mới được một người dân địa phương giấu tên “tìm thấy lại” vào năm 1963 liên tục bị mất gà. Trong khi sửa nhà, những con gà cứ biến mất sau một khe nứt nhỏ được tạo ra khi sửa chữa, và không bao giờ nhìn thấy nữa. Sau khi đào bới để tìm kiếm kỹ hơn, người Thổ Nhĩ Kỳ này đã phát giác ra một lối đi tối tăm. Đây là lối vào đầu tiên trong số hơn 600 lối vào tìm thấy trong những ngôi nhà riêng dẫn xuống thành phố ngầm Derinkuyu.

Cuộc khai quật bắt đầu ngay lập tức, và tìm ra một mạng lưới phức tạp gồm những ngôi nhà ngầm, kho chứa thực phẩm khô, chuồng gia súc, trường học, nhà máy rượu và thậm chí cả một nhà nguyện. Đó là toàn bộ một nền văn minh được giấu an toàn dưới lòng đất. Thành phố hang động này đã được hàng nghìn khách du lịch không sợ không gian hẹp của Türkiye đến thăm và vào năm 1985, khu vực này đã được đưa vào danh sách Di sản Thế giới của Unesco.

Ngày thành phố ngầm thành lập vẫn còn là vẫn đề tranh cãi, nhưng theo Anabasis, do Xenophon của Athens viết vào khoảng năm 370 TCN, là tác phẩm viết lâu đời nhất có vẻ như đã đề cập đến Derinkuyu. Trong cuốn sách, ông nói đến người Anatolian, ở Cappadocia hoặc gần đó, sống dưới lòng đất trong những ngôi nhà đào sâu dưới đất thay vì sống ở những ngôi nhà hang động trên vách đá phổ biến hơn, nổi tiếng trong khu vực.

Theo Andrea De Giorgi, phó giáo sư nghiên cứu cổ điển tại Đại học tiểu bang Florida, Cappadocia đặc biệt phù hợp với loại công trình ngầm này do đất không có nước và đá dễ uốn, dễ tạo hình. Ông nói, “Địa mạo của khu vực này thuận lợi cho việc đào hầm”, giải thích rằng đá ở đây do phún thạch của núi lửa làm thành khá dễ khắc/đục khoét bằng những dụng cụ đơn giản như xẻng và cuốc chim. Cũng chính những phún thạch này đã được rèn tự nhiên thành những ống khói và đỉnh hình dương vật trong truyện cổ tích nhô lên mặt đất.

Cappadocia đặc biệt phù hợp với loại công trình ngầm này do đất không có nước và đá dễ uốn, dễ tạo hình

Nhưng ai là người đã tạo ra Derinkuyu vẫn còn là một bí ẩn. Nền tảng cho mạng lưới hang động ngầm rộng lớn thường được cho là của người Hittite; theo A Bertini, một chuyên gia về nhà ở hang động Địa Trung Hải, trong bài một luận văn về kiến ​​trúc hang động khu vực, ông viết, “người Hittite có thể đã khai quật một vài tầng đá đầu tiên khi họ bị người Phrygians tấn công vào khoảng năm 1200 TCN”. Củng cố cho giả thuyết này là những hiện vật của người Hittite đã tìm thấy bên trong Derinkuyu.

Tuy nhiên, phần lớn thành phố ngầm đó có thể do người Phrygians xây dựng; họ là những kiến ​​trúc sư thời kỳ đồ sắt có tay nghề cao, những người có phương tiện để xây dựng những cơ sở ngầm phức tạp. De Giorgi giải thích, “Người Phrygians là một trong những đế chế đầu tiên nổi bật nhất của Anatolia. Họ phát triển trên khắp miền tây Anatolia vào khoảng cuối thiên niên kỷ thứ nhất TCN và có khuynh hướng xây dựng những khối đá đồ sộ và tạo ra những mặt tiền đá cắt đáng chú ý. Mặc dù không dễ thấy, vương quốc của họ đã lan rộng đến hầu hết miền tây và miền trung Anatolia, bao gồm cả khu vực Derinkuyu.”

Ban đầu, Derinkuyu có thể được đã dùng để lưu trữ hàng hóa, nhưng mục đích chính của nó là nơi trú ẩn tạm thời để trốn tránh kẻ ngoại xâm, Cappadocia chứng kiến ​​sự thay đổi liên tục của nhiều đế chế thống trị qua nhiều thế kỷ. De Giorgi giải thích, “Sự kế thừa của nhiều đế chế và ảnh hưởng của chúng đối với quang cảnh của Anatolia giải thích tại sao dân chúng dùng hầm trú ẩn dưới lòng đất như ở Derinkuyu. Tuy nhiên, vào thời điểm diễn ra các cuộc tấn công của Hồi giáo [ở thế kỷ thứ 7] [vào Đế chế Byzantine phần lớn theo đạo Thiên chúa], những ngôi nhà này đã được dùng đến nhiều nhất.” Trong khi người Phrygians, Ba Tư và Seljuk, cùng những người khác, đều sinh sống trong khu vực này và mở rộng thành phố ngầm trong những thế kỷ sau đó, dân số của Derinkuyu tăng lên đến đỉnh điểm trong Thời đại Byzantine, với gần 20.000 cư dân sống dưới lòng đất.

Ngày nay, du khách có thể lấy kinh nghiệm thực tế đau lòng của cuộc sống dưới lòng đất chỉ với 60 lira Thổ Nhĩ Kỳ (2,80 bảng Anh). Khi đi xuống những đường hầm chật hẹp, ẩm mốc, những bức tường đen kịt vì bồ hóng sau nhiều thế kỷ thắp đuốc, cảm giác sợ không gian hẹp lạ bắt đầu xuất hiện trong tôi. Tuy nhiên, sự khéo léo của nhiều đế chế mở rộng trên Derinkuyu sớm trở nên rõ ràng. Những hành lang hẹp, ngắn cố ý buộc du khách phải đi qua mê cung của hành lang và nhà ở trong khi phải cúi xuống và xếp hàng một – rõ ràng là một vị thế không thích hợp cho những kẻ xâm nhập. Được ánh đèn mờ nhạt bằng chiếu sáng, những tảng đá tròn, chỉ có thể di chuyển từ bên trong, nặng nửa tấn chặn lối vào giữa mỗi tầng trong số 18 tầng hầm. Những lỗ tròn nhỏ, ở giữa những tảng đá này sẽ cho phép cư dân đâm những kẻ xâm nhập trong khi vẫn duy trì được chu vi an toàn.

Suleman, người hướng dẫn viên của tôi, nói thêm, “Cuộc sống dưới lòng đất có lẽ rất khó khăn. Cư dân phải làm vệ sinh trong những bình đất sét kín, sống bằng đèn đuốc và để xác chết ở những khu riêng biệt [được chỉ định].”

Mỗi tầng của thành phố được xây dụng cẩn thận để thích ứng với những mục đích cụ thể. Gia súc được nuôi trong chuồng gần mặt đất nhất để giảm mùi và khí độc do gia súc thải ra, cũng như cung cấp lớp cách nhiệt ấm áp cho những tháng lạnh giá. Các tầng bên trong của thành phố có nhà ở, hầm rượu, trường học và phòng họp. Có thể nhận dạng bằng trần nhà hình vòm thùng độc đáo, một trường truyền giáo Byzantine truyền thống, hoàn chỉnh với những phòng học liền kề, nằm ở tầng hai. Theo De Giorgi, “bằng chứng về nghề làm rượu vang là sự hiện diện của những hầm rượu, thùng để ép và bình đựng rượu hai quai [bình cao, có hai quai với cổ hẹp].” Những căn phòng chuyên dụng này cho thấy cư dân Derinkuyu đã chuẩn bị dành nhiều tháng sống dưới mặt đất.

Nhưng ấn tượng nhất là hệ thống thông gió phức tạp và giếng được bảo vệ có thể cung cấp không khí trong lành và nước sạch cho cả thành phố. Trên thực tế, người ta cho rằng việc xây dựng ban đầu của Derinkuyu tập trung vào hai yếu tố thiết yếu này. Hơn 50 ống thông gió, cho phép luồng không khí tự nhiên lưu thông giữa nhiều ngôi nhà và hành lang của thành phố, được phân bổ khắp thành phố để tránh nguy cơ bị tấn công vào nguồn dưỡng khí của họ. Giếng đào sâu hơn 55m và có thể dễ dàng bị cư dân thành phố bảo bệ từ bên dưới.

Mặc dù việc xây dựng Derinkuyu thực sự khéo léo, nhưng đây không phải là thành phố ngầm duy nhất ở Cappadocia. Với diện tích 445 km vuông, đây chỉ là thành phố ngầm lớn nhất trong số 200 thành phố ngầm bên dưới Đồng bằng Anatolian. Hơn 40 thành phố ngầm nhỏ hơn khác, sâu ba tầng trở lên bên dưới mặt đất. Nhiều thành phố được kết nối với Derinkuyu bằng những đường hầm, một số dài tới 9 km. Tất cả đều có những ngả thoát hiểm khẩn cấp trong trường hợp cần phải lên mặt đất ngay lập tức. Nhưng những bí mật ngầm của Cappadocia vẫn chưa được khám phá hết. Vào năm 2014, một thành phố ngầm mới và có thể lớn hơn đã được tìm thất bên dưới vùng Nevsehir.

Câu chuyện sống động của Derinkuyu đã kết thúc vào năm 1923 khi người Hy Lạp Cappadocia di tản. Hơn 2.000 năm sau khi thành phố có thể đã thành hình, cuối cùng Derinkuyu đã bị bỏ hoang. Sự hiện hữu của nó gần như bị thế giới hiện đại lãng quên cho đến khi những con gà g hồ đưa thành phố ngầm này trở lại với ánh sáng.

© 2024 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

________________________

Nguồn: Turkey’s underground city of 20,000 people | Geena Truman | BBC | 11 August 2022