Con người nhân bản và nhân quyền ở thiên niên kỷ thứ ba

Nguyễn Tiến Cảnh

Khoa học kỹ thuật ngày nay đã tiến những bước khổng lồ không thể tưởng tượng được, nhất là khoa học điện tử, tin học, quang học, v.v. Con người lên được mặt trăng và các hành tinh khác ngoài trái đất hoặc lơ lửng trong không gian đã trở thành chuyện đương nhiên bình thường.

Khoa học kỹ thuật ngày nay đã tiến những bước khổng lồ không thể tưởng tượng được, nhất là khoa học điện tử, tin học, quang học, v.v. Con người lên được mặt trăng và các hành tinh khác ngoài trái đất hoặc lơ lửng trong không gian đã trở thành chuyện đương nhiên bình thường. Từ chiếc điện thoại cầm tay nhỏ xíu có thể liên lạc với bất cứ nơi nào trên trái đất. Một năm sau, với chiếc điện thoại đó, người ta có thể nhìn thấy mặt nhau trong khi nói chuyện…

Về y khoa thì trước đây 5-10 năm, những kỹ thuật giải phẫu kể là đã tiến bộ, nhưng vẫn còn khó khăn, trở ngại và có biến chứng nguy hiểm, nhưng ngày nay nó đã trở nên dễ dàng, nhanh chóng, lại an toàn hơn nhờ kỹ thuật dùng tia laser loại IV (Light Amplification by the Stimulated Emission of Radiation, FDA Class IV hay IEC class 4). Giải phẫu buổi sáng thì buổi chiều bệnh nhân đã có thể rời bệnh viện về nhà sinh hoạt bình thường.

Thế kỷ 20, thiên niên kỷ II / 1900 là thế kỷ chiến tranh và xáo trộn. Chiến tranh thế giới gây biết bao cảnh điêu tàn giữa hai phe Phát Xít, trục Ý-Đức-Nhật, và thế giới. Thế giới lưỡng cực với chiến tranh lạnh Quốc-Cộng, có những lúc tưởng như thế giới chiến tranh thứ ba xẩy ra. Nhưng kết thúc phe cộng sản tự động rút lui, phá tan bầu khí ngột ngạt chiến tranh lạnh đã kéo dài gần cả thế kỷ.

Năm 2000, thiên niên kỷ III, chiến tranh ý thức hệ không còn, thế giới không chạy đua chiến tranh, nhưng chạy đua về kinh tế. Ai làm chủ kinh tế sẽ bá chủ thế giới. Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Âu Châu hay Á Châu? Các quốc gia Âu Châu đã thành lập một thị trường chung thống nhất có cùng một bản vị tiền tệ. Tương lai có thể qua mặt Hoa Kỳ. Hiệp hội các nước Á Châu với những con rồng con hổ kinh tế cũng đang hiệp nhất giúp nhau phát triển kinh tế. Hai nước Ấn Độ và Trung Hoa với khối người khổng lồ chiếm hơn một phần ba dân số thế giới sẽ đạt mức phát triển kinh tế gấp đôi so với dân chúng của các quốc gia giầu có ở thiên niên kỷ tới. Chưa biết ai thắng ai. Hoa Kỳ không còn nói đến quốc gia mà thường nói đến trật tự mới thế giới.

Ở thế kỳ 20, cuộc cách mạng nông nghiệp và kỹ nghệ đã làm biến đổi ý nghĩa và cuộc sống con người. Người ta đã nói đến và tranh đấu đòi hỏi cho con người có được nhân vị, nhân bản đúng nghĩa và nhân quyền thực sự.

Qua năm 2000, bước vào thế kỷ 21 và thiên niên kỷ III, người ta sẽ vẫn còn nói đến Nhân Quyền, nhưng cuộc Cách Mạng Kiến Thức (Knowledge-based Revolution) mới là mấu chốt của thiên niên kỷ thứ ba này và sẽ sáng chói mãi mãi. Nó có khả năng mạnh mẽ vô cùng, có thể làm thay đổi và đảo ngược tất cả sinh hoạt của loài người về mọi mặt từ tư tưởng đến hành động về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và đạo đức…

Yếu tố nổi bật nhất của cuộc cách mạng này là cuộc cách mạng Điện Toán và Tin Học. Khoa này đã đạt mức tiến cực kỳ tối tân, hữu hiệu và nhanh chóng đến chóng mặt. Một biến cố xẩy ra ở một nơi hẻo lánh xa xôi mãi tận Phi Châu hay Nam Mỹ mà chỉ trong tíc tắc đồng hồ cả thế giới đều có thể biết được. Một mặt của cuộc cách mạng nữa là Kỹ Thuật Y Học. Người ta bắt đầu làm ra được một con cừu giống y chang con cừu mẹ theo phương cách ‘clone’ không kinh qua phương cách bình thường là phối hợp nam-nữ hoặc cái-đực (Dolly là con cừu clone đầu tiên, 5 July 1996 – 14 February 2003). Người ta cũng có thể tạo ra những hài nhi bằng cách chế ra những genes theo ý muốn và do đó có thể thay đổi mức độ thông minh của đứa trẻ (Xem thêm: công cụ CRISPR/Cas9). Người ta cũng có thể cấy những genes người vào thú vật để để phát triển các tế bào gốc phôi có thể được sử dụng để điều trị một loạt các bệnh nan y (Xem thêm: 2008 Human Fertilisation Embryology Act của UK). Người ta cũng có thể cấy đặt những điện toán ly ti (microchip, nanoCHIP, bằng 1/30 sợi tóc) vào con người để chẩn bệnh, truyền thuốc vào cơ thể con người, và những ứng dụng y học khác.

Nếu một lúc nào đó chúng ta khám phá ra được một loại sinh vật không giống con người ở một hành tinh khác ở bên ngoài trái đất thì loài người chúng ta sẽ giữ vai trò gì trong hệ thống cấu trúc sinh vật ấy? Và, “Thế nào là Con Người Homo Sapiens?” khi có những loại con người nhân tạo hoặc đã được sửa chữa để cho thông minh hơn hoặc ngu đần đi hay có những con vật thông minh tài giỏi như con người hoặc con người mà hành động hoàn toàn do sự điều khiển của ngoại nhân? 1999 người ta đã làm được một con khỉ theo phương pháp clone (Tetra sinh năm 1999 là kết quả cloning của toán nghiên cứu do giáo sư Gerald Schatten hướng dẫn tại Trung tâm Nghiên cứu động vật linh trưởng Quốc gia tại).

Người ta cũng dự trù làm cả con người nữa. 2015 có khoảng 70 quốc gia trên thế giới cấm thực hiện việc này. Và còn rất nhiều trở ngại lớn trong xã hội về mặt luân lý học sinh vật và tôn giáo. Theo Viện Nghiên cứu Quốc gia về Gen người tại Mỹ, hiện nay chưa có bằng chứng khoa học vững chắc nào cho thấy bất cứ ai đã có thể tạo ra nhân bản vô tính phôi người.

Phải chăng con người có khả năng sáng tạo và biến hóa khoa học kỹ thuật hay khoa học kỹ thuật đã biến đổi và hóa giải con người, khiến con người phải hụt hơi chạy theo khoa học kỹ thuật? Nói một cách khác, tư tưởng và kiến thức đi trước khoa học kỹ thuật hay khoa học kỹ thuật đi trước tư tưởng và kiến thức?

Người ta thường nói: “Người là một con vật có lý trí”. Một văn sĩ nào đó lại gọi: “Người là cây sậy biết suy nghĩ.”(1) Khi định nghĩa như vậy là tác giả muốn ám chỉ con vật không có lý trí, cậy sậy không biết suy nghĩ hay không có ‘linh hồn’ theo quan niệm tôn giáo duy linh để phân biệt người với vật, cây với người. Đó là ranh giới giữa người và vật. Vì vậy mà con người đã đối sử với vật rất “không người”. Nhưng khi cuộc sống ngày càng dễ dàng hơn, văn minh thăng tiến hơn, con người đối sử với nhau cũng trở nên nhẹ nhàng hơn, đối với súc vật thì lại càng đặc biệt hơn. Ở các nước văn minh, người ta đã đặt thú vật lên một thang bậc cao hơn bình thường, cho mặc quần áo, hớt tóc, chải chuốt cho đẹp…ăn uống có khi còn sang hơn, bổ hơn cả dân nghèo ở những nước nhược tiểu chậm tiến; chết có đám tang, có người sụt sùi khóc thương, được chôn cất cẩn thận tại nghĩa trang đặc biệt dành cho thú vật. Ở Hoa Kỳ còn có hội bảo vệ súc vật. Người nào bạo hành súc vật, bỏ đói chúng có thể bị tòa xử phạt tiền hoặc ngồi tù. Nhưng ở những nước nghèo đói đang phát triển như Việt Nam, hoàn cảnh súc vật thì khác hẳn. Dĩ nhiên súc vật không được đối sử trang trọng như vậy, không có chuyện chó chết được chủ khóc thương, được chôn trong một nghĩa trang riêng.

Đó là chuyện súc vật, chuyện chó, còn chuyện người thì sao? Người ta đối xử với nhau có khi không được như súc vật, trái lại còn thâm hiểm ác độc hơn. Hãy nhìn vào các nước cộng sản, chế độ lao tù cộng sản, trại tập trung cải tạo của cộng sản, cuộc đấu tố cải cách ruộng đất ở miền Bắc năm 1954-1955 và mồ chôn tập thể ở Huế hồi Tết Mậu Thân.

Con người đã nhân hóa vũ trụ, nhân hóa cả súc vật nhưng lại vật hóa chính con người, đồng hương đồng loại với mình. Vì vậy mới có những cuộc cách mạng, những phong trào đòi hỏi độc lập tự do, đòi hỏi nhân quyền, trả lại con người những gì của con người.

Với đà tiến vượt bực của khoa học kỹ thuật hiện đại, người ta có thể làm được tất cả mọi sự trừ linh hồn. Nói đến linh hồn là đụng tới vấn đề tôn giáo. Xin để dành cho một bài khác. Nói về con người, cả triết học lẫn khoa học đều phân biệt bản thể và bản chất hay bản tính. Bản thể thì quá rõ ràng ai cũng nhận thấy. Nhưng bản chất/bản tính thì quả là phức tạp và nhiêu khê. Nó biến hóa vô lường và vô biên. Không kể bản chất bình thường và cụ thể như chuyện ăn, ngủ, làm tình, vật lộn với ngoại cảnh và đồng loại, cả với súc vật để mưu sinh, con người còn có khát vọng vươn lên những gì cao quí hơn như nhân quyền, dân quyền, nhân bản, tự do, dân chủ, công bằng, bình đẳng…mà tột đỉnh là Chân-Thiện-Mỹ.

Đã có khát vọng đi lên tất nhiên phải có dục vọng đi xuống. Nhưng khát vọng và dục vọng ở đâu mà ra? Thưa ở ngay trong con người khi vừa mới chào đời, cũng như những tư tưởng, kiến thức và khoa học kỹ thuật, chúng luôn luôn đi song hành đâu đó ở trong con người. Thắc mắc cái nào đi trước, cái nào đi sau là ám tàng nghĩ rằng hai đối tượng đó nằm ở hai phạm vi khác biệt. Thực ra chúng luôn luôn liên kết với nhau là một. Nếu thắc mắc tại sao có người có ít tham vọng có người có nhiều là chẳng qua mức độ nhận thức và khám phá ra những khát vọng của mình ở những mức độ khác nhau mà thôi. Tương tự như vấn đề khoa học kỹ thuật, tất cả mọi sự đều có sẵn trong trời đất, nhưng trí con người chưa đạt mức sắc bén đủ để có thể khám phá ra chúng. Khi khoa học kỹ thuật tiến bộ là lúc trí óc con người đã thông minh đủ để tìm ra được những điều gọi là mới lạ chưa ai biết. Vì vậy ta chỉ có thể nói ta “khám phá” ra cái này điều nọ chứ không nên nói là ta “phát minh” hay “sáng chế” ra(2). Do đó vấn đề huấn luyện, rèn tập để trí con người biết nhận thức, khám phá ra được những ‘bản chất’ người của mình là điều tối quan trọng. Nhân Quyền, Nhân Bản, Tự Do, Dân Chủ, Bình Đẳng, Chân Thiện Mỹ chính là bản chất và ước vọng của loài người. Khoa học kỹ thuật là một khía cạnh, một diện của bản chất và kiến thức con người.

25 sáng chế hay nhất năm 2015. Nguồn TIME.com

Cho dù khoa học kỹ thuật có thể biến đổi con người bằng cách biến chế ra một loại gene đặc biệt hay cài cấy những ly ti điện toán vào trong con người thì con người ấy dù sao đi nữa cũng vẫn là con người; thành thử thiết nghĩ chúng ta không thể đối xử với những con người này khác biệt với người nguyên chất. Nhưng cho đến giờ, con vật clone – qua những thử nghiệm – cũng vẫn chưa có một bản thể và đời sống (life) bình thường như con vật mẹ, nguyên bản. (Xem thêm: National Human Genome Reserach Institute, https://www.genome.gov/25020028#al-8)

Trên đây chỉ là những suy tư vụn vặt. Xin quí vị trưởng thượng, các bậc đàn anh, bạn bè thân hữu, độc giả, đặc biệt những vị lãnh đạo tinh thần, tôn giáo chia sẻ, đóng góp ý kiến chỉ giáo để vấn đề được sáng tỏ hơn. Người viết chấp nhận mọi ý kiến, nhất là những ý kiến trái ngược.

Fleming Island, Florida
Fev 2, 2016

© 2016 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Bài do tác giả gởi. DCVOnline biên tập, minh họa và phụ chú.

(1) Câu nói trên trích từ nhận định “Man is only a reed, the weakest in nature, but he is a thinking reed. There is no need for the whole universe to take up arms to crush him: a vapour, a drop of water is enough to kill him. but even if the universe were to crush him, man would still be nobler than his slayer, because he knows that he is dying and the advantage the universe has over him. The universe knows none of this” của Blaise Pascal, một nhà toán học, vật lý học, nhà phát minh, nhà văn và triết gia Kitô giáo người Pháp sống ở thế kỷ thứ 17.
(2) “Khám Phá” | Khám: xét nghiệm, tra xét tường tất; Phá: vỡ ra – to discover – tìm thấy những sự vật, sự kiện đã có trước đó. Thí dụ, người Viking do Leif Eriksson dẫn đầu đã khám phá ra (tìm thấy, đến) châu Mỹ cả 500 năm trước Columbus. Châu Mỹ đã hiện hữu trước đó từ lâu. [Nguồn: Russell Freedman, “Who Was First?” – Clarion Books (October 15, 2007)].
“Sáng chế” – to invent | Tạo ra một sản phẩm, một tiến trình công nghệ mới, chưa hề có trước đó. Thí dụ Alexander Graham Bell sáng chế ra điện thoại. Trước khi Ông Bell sáng chế, không hề có cái điện thoại nào hiện hữu trên thế giới.