Tại sao nấu ăn khiến 4 triệu người chết sớm mỗi năm

Kitchen nightmares | DCVOnline

Một nguy cơ lớn về sức khỏe không được để ý đến

Khi hỏi hầu hết mọi người về ô nhiễm không khí, họ sẽ nghĩ đến những con đường đông xe và những nhà máy điện đốt than. Nhưng khói độc thường vắt nguồn từ trong nhà. Ở nhiều nơi trên thế giới, nhều gia đình vẫn nấu ăn bằng nhiên liệu rắn (tức là củi hoặc than) thay vì bằng những nhiên liệu sạch hơn (gas hoặc điện). Khói bếp trong nhà mà họ tạo ra khiến gần 4 triệu người chết sớm mỗi năm, trở thành nguyên nhân thiệt mạng sớm lớn thứ ba trên thế giới đối với phụ nữ và trẻ em, sau bệnh tim và đột quỵ. Việc chặt cây để lấy củi hoặc than cũng gây thiệt hại môi trường: Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính rằng thói quen này gây ra nạn phá rừng trên diện tích đất rộng bằng Ireland mỗi năm.

**Điểm nóng:** Người chết do ô nhiễm không khí trong nhà vì dúng nhiên liệu rắn trên 100.000 người, năm 2021 Nguồn: Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe

Những nước nghèo bị ảnh hưởng nhiều nhất. Một nghiên cứu của tạp chí y khoa Lancet công bố hồi tháng 5 ước tính người dân Bắc Hàn có tỷ lệ chết do ô nhiễm không khí trong nhà cao nhất. Khoảng 240 người Bắc Hàn trên 100.000 người chết vì nguyên này vào năm 2021. Quần đảo Solomon và Vanuatu, cả hai đều ở Châu Đại Dương, theo sau với tử số lần lượt là 146 và 140. Một số quốc gia đã giảm tử số. Trên khắp Á châu kể từ năm 2010, khoảng 840 triệu người đã đổi sang cách nấu ăn sạch hơn. Trung Hoa, Ấn Độ và Indonesia mỗi nước đã giảm hơn một nửa số người sống dựa vào nhiên liệu bẩn. Tuy nhiên, sự tiến bộ ở Phi châu đã bị suy yếu do tốc độ tăng trưởng dân số nhanh chóng. Từ năm 2010 đến năm 2022, tỷ lệ người dân ở Phi châu cận Sahara dùng nhiên liệu nấu ăn sạch hơn đã tăng từ 8% lên hơn 15%, nhưng tổng số người không có phương tiện để nấu ăn sạch hơn này vẫn tăng 220 triệu người. Trong khi tỷ lệ người chết do ô nhiễm không khí trong nhà đang giảm ở khắp mọi nơi thì tỷ lệ này ở Phi châu lại cao hơn bất kỳ khu vực nào khác trên thế giới (xem biểu đồ).

**Chết vì khói:** Ô nhiễm không khí trong nhà do dùng nhiên liệu rắn nấu bếp. Tỷ lệ nhiễm độc trên 100 người, Tỷ lệ chết trên 100.000 người Nguồn: Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe

Những chương trình nấu ăn sạch ở Phi châu đang bị thiếu vốn trầm trọng. Fatih Birol, giám đốc điều hành của IEA cho biết: “Chính phủ những nước ở Phi châu và những ngân hàng phát triển đa phương chưa bao giờ coi chủ đề này là một ưu tiên thực sự.” Nhiều quốc gia ở Phi châu gần đây đã hủy bỏ những chương trình này vì gánh nặng nợ ngày càng tăng, mặc dù sự cố gắng gây quỹ toàn cầu đã được cải thiện trong năm nay. Phân biệt giới tính cũng cản trở sự tiến bộ: phụ nữ và trẻ em gái có nguy cơ thiệt mạng cao hơn trẻ em trai và nam giới khi gia đình nấu ăn bằng nhiên liệu bẩn. Theo nghiên cứu của Clean Cooking Alliance, một tổ chức phi lợi nhuận, ở một số nơi, việc giảm thiểu rủi ro có thể được ưu tiên thấp hơn. Cho đến khi vấn đề này được quan tâm đúng mức, hàng triệu người sẽ tiếp tục chết sớm. ■

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

________________________

Nguồn: Why cooking causes 4m premature deaths a year | The Economist | The Guardian | July 12, 2024.