Hoa Kỳ chuẩn bị giảm lệnh cấm vận vũ khí

Lesley Wroughton và Andrea Shalal | DCVOnline lược dịch (Tin riêng của Reuteurs)

(Reuters) – Gần 40 năm sau khi Hoa Kỳ trực thăng vận người lính Mỹ cuối cùng ra khỏi Việt Nam trong một cuộc tháo lui ô nhục, Washington đang sắp sửa bỏ lệnh cấm vận vũ khí với kẻ thù cũ của mình. Vũ khí Mỹ sẽ bán đầu tiên có thể giúp Hà Nội đối phó với những thách thức ngày càng tăng của hải quân Trung Quốc.

Giới chức cao cấp của Mỹ hiểu biết về chương trình bỏ cấm vận ​​nói rằng Washington muốn hỗ trợ Việt Nam bằng cách tăng cường khả năng giám sát và bảo vệ bờ biển của Việt Nam, và cho biết loại máy bay trinh sát vũ trang P-3 có thể là một trong những vũ khí đầu tiên Mỹ sẽ bán cho Việt Nam.

Máy bay này cũng sẽ cho phép Việt Nam theo dõi các hoạt động ngày càng quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông, hiện một điểm nóng trong khu vực vì những tuyên bố chủ quyền chồng lấp của nhiều quốc gia tại những quần đảo và rạn san hô ở đó.

Hai viên chức cấp cao của chính quyền Obama cho biết các cuộc thảo luận về việc nới lỏng lệnh cấm vận đang diễn ra ở Washington và có thể đi đến một quyết định vào cuối năm nay.

Một trong trong hai viên chức, nói với điều kiện giấu tên, “Không khí đang thay đổi, và đó là điều chúng tôi đang cứu xét một cách nghiêm túc. Những gì chúng tôi đã thấy (ở Việt Nam) là một đối tác có những lợi ích gần giống như lợi ích của chúng tôi.”

Ý muốn thắt chạt mối quan hệ với Việt Nam, mặc dù Mỹ vẫn quan tâm về hồ sơ nhân quyền ở đó, nằm trong chiến lược của Tổng thống Barack Obama để tái tập trung sự chú ý về kinh tế, chính trị và quân sự ở châu Á.

Quyết định dỡ bỏ cấm vận là bước tiếp theo những liên kết đã tuần tự diễn ra giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong hơn hai mươi năm qua nhưng đã tăng tốc độ với một loạt các cuộc họp ngoại giao và quân sự cấp cao trong những tháng gần đây.

Hai giám đốc điều hành cấp cao trong ngành công nghiệp vũ khí Mỹ nói với Reuters là họ mong đợi chính phủ Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vũ khí sớm. “Có rất nhiều thảo luận về việc cho phép bán vũ khí cho Việt Nam. Đây là khu vực đầy hứa hẹn cho chúng tôi,” một trong những giám đốc điều hành nói dù không có thẩm quyền để nói chuyện công khai.

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã không có bình luận ngay lập tức.

Một cú bất ngờ

Điểm yếu của Việt Nam đới với Trung Quốc đã bị phơi bầy hồi đầu tháng Năm khi Bắc Kinh đặt giàn khoan dầu khổng lồ hoạt động ở vùng biển mà Hà Nội tuyên bố là một phần của vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam.

Dù Việt Nam đã bắt tay vào một chương trình nhiều tỷ đô la để hiện đại hóa quân sự, khả năng giám sát của Việt Nam còn hạn chế, và việc đưa giàn khoan không báo trước làm Hà Nội ngỡ ngàng. Trung Quốc đã đưa giàn khoan về lại phía bờ biển của họ vào giữa tháng Bảy.

Hai bên đã đụng độ trên biển vào năm 1988 khi Trung Quốc chiếm đóng phần đảo của họ tại quần đảo Trường Sa ở Biển Đông. Trung Quốc đã kiểm soát toàn bộ quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông sau cuộc hải chiến với Hải quân Việt Nam Cộng hòa vào năm 1974.

Philippines, Malaysia, Brunei và Đài Loan cũng có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Trung Quốc có tranh chấp trên biển riêng với Nhật Bản về những quần đảo ở biển phía đông Trung Quốc.

Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain, một cựu tù nhân chiến tranh tại Việt Nam đã dẫn đầu dụ án bình thường hóa quan hệ với Việt Nam vào đầu những năm 1990, cho biết ông sắp đưa ra một đề nghị của cả hai đảng để dỡ bổ một số hạn chế đối với việc bán vũ khí cho Việt Nam.

McCain là một trong bốn thượng nghị sĩ Mỹ đã gặp giới lãnh đạo Hà Nội và thảo luận về các lệnh cấm vận vũ khí vào mùa hè này ở một thời điểm khi mối quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam đã xuống mức thấp nhất trong nhiều chục năm qua.

Trong tháng tám, sáu ngày sau chuyến thăm của thượng nghị sĩ McCain, Tướng Martin Dempsey, Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ, thực hiện chuyến đi đầu tiên tới Việt Nam của vị chỉ huy hàng đầu của quân đội Mỹ kể từ năm 1971. Tư lệnh Hải quân nhân dân Việt Nam Đô đốc Nguyễn Văn Hiến đã sang Hoa Kỳ vào tuần trước và thảo luận vể việc tập trận hải quân chung với Bộ trưởng Hải quân Ray Mabus.

Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, ông Phạm Bình Minh sẽ thăm Washington vào đầu tháng Mười để hội đàm với Ngoại trưởng John Kerry. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel dự kiến ​​sẽ đến Việt Nam trước cuối năm nay.

Việt Nam dường như không (dám) đi quá xa lạc vào quỹ đạo của Mỹ. Ngay sau những cuộc họp với giới chức dân sự và quân sự Mỹ, Hà Nội đã gửi một thành viện nặng ký của Bộ Chính trị đến Bắc Kinh để cố gắng hàn gắn lại mối quan hệ giữa hai nước cộng sản láng giềng.

“Việt Nam hiểu rõ Trung Quốc sẽ mãi mãi trước cửa nhà của mình và muốn có một chính sách đối ngoại độc lập,” Phương Nguyễn, một chuyên viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington cho biết.

Daniel Russel, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, cảnh báo không nên cường điệu quá về những cải thiện quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

Russel nói với Reuters,

“Tôi không tin rằng Việt Nam đang tìm cách đổi mối quan hệ lâu dài giữa hai đảng cộng sản Hà Nội-Bắc Kinh, dù đã có thời điểm căng thẳng vì những cuộc chiến tranh khá dữ dội, lấy một mối quan hệ độc quyền hoặc một liên minh với Hoa Kỳ.”

Vị trí chiến lược

Russel cho biết vị trí chiến lược của Việt Nam là một lý do tốt để hợp tác chặt chẽ hơn với Hà Nội, và nói thêm rằng việc nới lỏng lệnh cấm vận sẽ “không phải là một điều xấu”. Russel nói thêm:

“Chúng tôi sẵn sàng – và xem nó thuộc về lợi ích của chúng tôi để – giúp các nước như Việt Nam phát triển nhận thức về lĩnh vực hàng hải cũng như khả năng hàng hải của họ, và hy vọng sẽ có nhiều thứ khác nữa sắp tới.”

Việt Nam đã mua nhiều các loại vũ khí từ Nga, nước đàn anh đã bảo trợ Việt Nam trong thời Chiến tranh Lạnh.

Việt Nam đã có tàu ngầm hiện đại loại Kilo và sẽ nhận chiếc thứ ba vào tháng Mười Một theo hợp đồng trị giá 2 tỉ USD thỏa thuận với Moscow từ năm 2009. Ba tàu ngầm khác sẽ được chuyển giao trong hai năm sắp tới.

Việt Nam cũng đã mua các tàu khu trục hiện đại và tàu hộ tống, phần lớn là từ Nga.

Tuy nhiên, máy bay trinh sát P-3 sẽ lấp kín lỗ hổng quân sự của Việt Nam.

Theo trang web của Lockheed thì hiện có 435 máy bay trinh sát P-3 do Lockheed Martin sản xuất trên toàn thế giới, nằm trong hoạt động của 21 chính phủ. Hải quân Mỹ đang thay thế máy bay P-3 bằng máy bay trinh sát P-8 tiên tiến hơn do Công ty Boeing sản xuất.

Theo tin của tờ IHS Janes, một ấn phẩm thương mại, số tháng Tư 2013, một giám đốc của Lockheed đã cho biết Việt Nam có thể muốn mua sáu chiếc P-3, và có vẻ như có sự hỗ trợ đang tăng để chính phủ Mỹ chấp thuận yêu cầu này. Giới chức của Lockheed từ chối bình luận về vấn đề này với Reuters, vì việc mua bán vũ khí này thuộc quyền quả lý của các chính phủ liên hệ.

Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối cho biết có phải Việt Nam đã đệ trình một “thư yêu cầu” chính thức muốn mua máy bay trinh sát. Một nguồn tin quen thuộc với vấn đề này cho biết giới chức liên hệ vẫn đang làm việc để đi đến quyết định trước yêu cầu đó được đệ trình.

Một nguồn tin khác cho biết các viên chức chính phủ Mỹ coi việc bán những thiết bị giám sát hàng hải là một khởi đầu tốt cho một chương mới trong quan hệ Mỹ-Việt Nam và thấy chiếc P-3 là một “sự lựa chọn hợp lý”.

(Lesley Wroughton và Andrea Shalal tường trình; Mai Nguyễn và Martin Petty tại Hà Nội bổ túc; Dean Yates, David Storey và Douglas Royalty biên tập)

© 2014 DCVOnline

---

Nguồn: Exclusive: Courting Vietnam, U.S. prepares to ease arms embargo. BY LESLEY WROUGHTON AND ANDREA SHALAL. WASHINGTON Tue Sep 23, 2014.