Xích mích ở Đối thoại Shangri-La

The Wall Street Journal – DCVOnline

Cho đến nay quan hệ giữa các nước châu Á và Mỹ vẫn gắn bó, nhưng sẽ còn nhiều thử thách trước mặt và Washington sẽ phải chứng minh thực tâm của Mỹ.

Đối thoại Shangri-La được tổ chức hàng năm tại Singapore đã trở thành diễn đàn hàng đầu châu Á để bàn về vấn đề an ninh khu vực, và đã là tiêu đề của báo giới trong những ngày qua. Nhưng cuối tuần rồi nội dung của những bản tin đã tăng phần phong phú. Thủ tướng Shinzo Abe cam kết Nhật Bản sẽ đóng vai trò “lớn hơn và chủ động hơn” với quan hệ quốc phòng mạnh hơn với các nước Đông Nam Á, kể cả đề nghị gởi tàu tuần tra ven biển. Và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã đưa ra một kết toán quân sự hoàn chỉnh hơn trước nhiều về chính sách “xoay trục” của Mỹ sang châu Á.

Sự biện minh cho cả hai chương trình của Nhật và Mỹ rất rõ ràng: Bắc Kinh đã làm mất ổn định khu vực với những động thái sử dụng quân sự để ép buộc thay đổi hiện trạng ở vùng biển phía Đông và biển phía Nam Trung Quốc. Quan điểm này nghe chừng không xuôi tai, trót lọt với giới chức Trung Quốc. Trung tướng Wang Guanzhong gọi là hai bài phát biểu [của Nhật và Mỹ] “chỉ đơn giản là không thể tưởng tượng nổi” và là một “hành động khiêu khích chống lại Trung Quốc.”

Khán giả quan trọng nhất tại Shangri-La là đội ngũ các quốc gia ở Đông Nam Á, đại diện cho các nước nhỏ hơn sẽ phải quyết định liệu s ẽđứng lên phản đối hoặc làm sẽ nín lặng làm hòa với Trung Quốc. Giới ngoại giao nói với WSJ rằng họ đang háo hức đợi tín hiệu Hoa Kỳ sẽ vẫn cam kết bảo đảm cho nền an ninh của khu vực Đông Á mặc dù quyền lực quân sự của Trung Quốc ngày càng tăng.

Ông Hagel đã có thêm thử thách sau khi Tổng thống Obama tuyên bố về chính sách đối ngoại vào tuần trước tại West Point, mà vấn đề đề“xoay trục” châu Á hoàn toàn không được nhắc đến. Một người tham gia Đối thoại Shangri-La hỏi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lý do tại sao ông Obama đã không nhiệt tình giải thích chính sách “xoay trục” với công chúng Mỹ như ông đã thúc đẩy nó ở châu Á. Điều này khiến người châu Á sẽ phải tự hỏi sự hỗ trợ của chính sách “xoay trục” này có đủ mạnh để giúp châu Á thoát khỏi một cuộc khủng hoảng, đặc biệt là khi ngân sách quốc phòng Mỹ đang và giảm bớt và những điểm nóng trên thế giới vẫn xuất hiện.

Người ta lại càng nghi ngờ nhiều hơn vì cách mà các ông Obama và Hagel cố gắng làm dịu với Bắc Kinh bằng cách thủ thế, đi tìm một “mô hình mới cho mối quan hệ giữa các cường quốc.” Đó chính là công thức của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Hoa Tập Cận Bình, và nhiều người ở châu Á tin rằng đó là mật mã để đuổi Mỹ ra khỏi châu Á, và như thế Mỹ không còn có thể đóng vai trò đối trọng với TQ.

Chính quyền Obama đã không công nhận khái niệm (về bang giao) của ông Tập. Nhưng thật khó mà phủ nhận được việc Hoa Kỳ đang chay theo đuôi sau khi Trung Quốc rẽ ngoặt, thay đổi thái độ vào năm 2009. Quan hệ Mỹ-Trung Quốc trước đó dựa trên sự tôn trọng “lợi ích cốt lõi” của nhau trong ổn định. Sau đó, trong năm năm qua Bắc Kinh đã định nghĩa lại lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, gồm cả các quần đảo đang trong vòng tranh chấp ở Biển Đông. Hầu như tất cả mọi quốc gia ở Đông Nam Á đang chịu áp lực vì tham vọng bành trướng lãnh thổ mới của Trung Quốc.

Những tu từ của giới sĩ quan cao cấp của Trung Quốc tại Singapore khiến người ta lo ngại rằng Bắc Kinh đang trên đường đi đến xung đột với Mỹ. TQ cáo buộc Mỹ và Nhật Bản dùng thái độ cưỡng chế và có hành động bá quyền, trong khi mọi người khác ở khu vực đều nói rằng đó chính là hành vi của Trung Quốc. Điều này có vẻ không làm yên lòng được các nước Đông Nam Á đang lo ngại vì hành vi bắt nạt của Trung Quốc, điều đáng đáng ngại hơn nữa là sự tự lừa dối bằng chủ nghĩa dân tộc (Đại Hán) đang gia tăng ở Trung Quốc.

Bài phát biểu của ông Abe nhấn mạnh tầm quan trọng của luật pháp quốc tế để giải quyết hoặc ít nhất là có thể kiềm chế được những cuộc tranh chấp. Sự miễn cưỡng của Trung Quốc để chơi theo luật quốc tế cho thấy họ nay chưa phải là một cường quốc, mà họ muốn muốn tạo ra một trật tự mới ở châu Á-Thái Bình Dương mà Trung Quốc có thể chiếm ưu thế. Bắc Kinh cố gắng gây rối thêm trong những cuộc tranh chấp lãnh thổ nhỏ mà Mỹ chẳng có lợi lộc gì ở đó nhưng sẽ mất to nếu xen vào cuộc xung đột. Đây là chiến thuật để chia rẽ Washington và các đồng minh của Mỹ.

Những cuộc tranh chấp này không có khả năng sẽ được giải quyết bằng đối thoại, nhưng những cuộc phiếm đàm như ở Đối thoại Shangri-La cho người ta thấy một số tín hiệu xem thực sự chiến lược của Bắc Kinh có đang đạt được mục đích hay không. Cho đến nay quan hệ giữa các nước châu Á và Mỹ vẫn gắn bó, nhưng sẽ còn nhiều thử thách trước mặt và Washington sẽ phải chứng minh thực tâm của Mỹ.

© 2014 DCVOnline

Nguồn: Discord in Shangri-La. China’s attempt at Asian dominance meets resistance. The Wall Street Journal. 1/6/2014.