Chợt thấy Sài Gòn

Trần Giao Thuỷ

Thường vào Facebook hàng ngày nhưng lâu lắm rồi mới có được cảm giác lạ khi đọc bài viết ngắn của một tác giả mà tôi không được biết, dù có ngờ ngợ khi đọc bút danh.

Cái cảm giác lạ khi đọc đoản văn đó là thấy như mình đang đọc báo ở Saigon gần 50 năm trước. Nghĩa là tôi được đọc văn phong cuả người Saigon như đã biết nửa thế kỷ trước đây.

Bài viết có nội dung rất giản di, tác giả kể lại chuyện đi thăm bạn và người thân ở California; câu chuyện rất bình thường về một chuyến đi thăm, nhưng với tôi thì đó là một bài nhận định sâu sắc về đời sống của người Việt Nam và những thay đổi tiệm tiến nhưng đang giải phẫu bộ mặt của cộng đồng người Việt ở Mỹ. Đó cũng có thể xem như một bài bình luận, nhưng không có những chữ đao to búa lớn, không đào mồ cuốc mả bất kỳ một lãnh tụ, một phe phái nào, và cũng không cường điệu. Tác giả nghĩ thật và viết thật cảm nghĩ của mình.

Nhưng cái lạ nhất mà tôi cảm thấy và đọc được là với hơn 1000 chữ, tác giả không hề dùng bất cứ một chữ nào xa lạ hay quá cao siêu để tôi phải tự hỏi nó nghĩa là gì. Trong bài không có những chữ như “sản sinh”, “chủ sở hữu”, “tồn tại”, “thoát trung”, “đa phần”, “cưỡng chế”, “xâm hại”, “đối mặt”, “tuần tra”, “chí ít”, “chung chi”, “sự cố”, “ùn tắc”, “lý giải”, “siêu xe”, “siêu mẫu”, “di dời”, “ký lụi”, “đâm liên hoàn”, “cao tốc A-B”, “truy sát”, “phát hiện” “lái ô tô” (danh từ), “quy trình”, “bổ sung”, “giao lưu”, “sách hoá”, “tính nhân văn”, “hộ chiếu”, “tên lửa”, “chuyên san”, “cực chất”, vân vân và vân vân.

Nhận xét về tấm bảng thực đơn ở một tiệm ăn, tác gỉa viết,

“Chữ viết tay khá đẹp, chắc do một người lớn, được học viết tay từ bé. Bây giờ ở Mỹ, đâu có ai trong lớp trẻ học viết tay trên những cuốn Tập Ðồ nữa. Làm sao tìm được người trẻ viết tay đẹp như thế này.”

Tác giả làm người đọc nhớ lại những cuốn vở tập đồ thuở nhỏ, nhớ lại Saigon muôn năm cũ.

Bài viết cho người đọc thấy những thay đổi trong xã hội Việt Nam ở vùng Nam California qua những nhận xét của tác gỉa về đĩa chả cá, về bát phở bây giờ so với khi người tị nạn cộng sản mới sang sinh sống ở Mỹ.

Mới đây, có dịp ngồi lại chuyện trò cả buổi với vài người bạn tại một quán café ở Anaheim. Tán chuyện bên lề, một anh bạn thuật lại chuyện thằng cháu trong gia đình suýt bị các bà cô từ, không nhận họ.

– Thế cháu định học chuyên ngành gì?
– Thưa, giải phẫu thẩm mỹ ạ!
– Sao lại giải phẫu thẩm mỹ?
– Cô nhìn xem, phụ nữ nhà mình, đằng trước cứ như đằng sau.
– Thôi, từ nay không cô cháu họ hàng gì nữa nhé!

Ngoài câu chuyện anh sinh viên vừa kể, những bộ ngực silicone ngồn ngộn, và tấm bảng yêu cầu đừng bỏ mọi loại giấy vào bồn cầu, ở đó tôi được nghe lại giọng nói của người Hà Nội – Hà Nội thời di cư sau hiệp định Geneva, chứ không phải giọng Bắc “2 nút”. Nhưng đó là một ngoại lệ. Vì tác giả bài viết cũng kể lại kinh nghiệm với giọng Bắc trong chuyến đi thăm người thân ở California.

“Bây giờ nghe nói ở miền Nam Cali này có khu thương mại của những người mới sang Mỹ […] Vào đó nghe toàn giọng Bắc sau 1975. Một giọng Bắc mà những người di cư năm 1954 nghe xa lạ như nghe một ngoại ngữ nào đó.”

Tác giả nghe ngoại ngữ giọng Bắc sau 1975 có lẽ cũng không khác khi tôi đọc báo (chợ) tiếng Việt không phải của mình nữa.

Một lần duy nhất tôi khựng lại khi đọc đến đoạn tả bức tranh đàn cá Anh Vũ, có chữ Tầu, một con màu đỏ với tám con màu đen. Tôi khựng lại không phải vì chữ Tầu; tranh (Tầu) có chữ Tầu treo ở tiệm ăn là chuyện thường thấy. Tôi khựng lại vì cá Anh Vũ sao lạ có màu đen với mầu đỏ. Một là tôi quá dốt về tên các loài chim cá, cây cỏ Việt Nam; hai là, có thể, có thể thôi, tác giả tả bức tranh cá chép, cá Koi nhưng lại gọi là cá Anh Vũ – một loại cũng thuộc họ cá chép, màu xám tro, bụng vàng, sống ở miền Bắc Việt Nam và phía Nam Trung Hoa. Hình dạng, màu sắc cá Anh Vũ cũng không có gì đặc sắc để vẽ nên tranh.

Nhận xét sau cùng trong bài, tác giả dành cho tấm bích chương ở một tiệm ăn Viêt Nam ở thành phố Palm Springs, CA. “Chứng chiên”, tác giả quay nhìn khi nghe cô cháu, sinh ở Mỹ, đọc hai chữ tưởng chừng như của bảng thực đơn treo tường. Thật ra đó là một bức tranh có hàng chữ lớn “Chiến Trường Cần Súng Ðạn”.

Bức tranh là hình vẽ một con voi với một người lính cầm súng bên một lá cờ đỏ sao vàng, chỉ bé bằng hộp diêm, “của VC”.

Tác giả đi ăn với gia đình, con cháu nhưng đã chẳng đặng đừng, phải bày tỏ quan điểm chính trị – một cách rất Saigon:

“Thôi nghe, thức ăn có ngon đấy, nhưng ngày mai các con chọn tiệm khác, mẹ không muốn vào đây lần thứ hai.”

Tác giả kết luận bằng câu tự hỏi mình, nhưng tôi nghĩ là tác gỉa đang hỏi tất cả những người tị nạn cộng sản quanh đây.

“Người quốc gia mình đang thực sự sinh hoạt với ai? […]
Mình đang ngồi trong một quán ăn của ai đây? Mình có thản nhiên ăn uống được không?”

Tác giả là ai? Phải đi tìm tôi mới biết.

Tác giả là một người sinh ra ở miền Bắc vào đầu thập niên 40, di cư vào Nam khi mới hơn 10 tuổi và năm 1975 sang Mỹ tị nạn cộng sản (lần thứ 2). Tương tự như điệp viên Phạm Xuân Ẩn, tác giả, đã làm việc cho một hãng thông tấn Mỹ ở Sài Gòn. Nhưng nếu ở lại Việt Nam, có lẽ tác gỉa sẽ không được tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”, hay thăng Đại tá, Thiếu tướng mà sẽ phải đi tù vì tội “tay sai đế quốc Mỹ”.

Sang đến Hoa Kỳ, từ năm 2000, tác giả viết truyện nhi đồng cho báo Los Angeles Times và làm thơ (bằng Anh ngữ) cho sách giáo khoa bậc Trung học. Tác giả cũng từng được giải thưởng báo chí, làm Chủ Bút một nguyệt san. Người Việt ở Mỹ biến đến tác giả như một thi sĩ, có nhiều tác phẩm đã phổ nhạc. Đây là lý do người viết bài này ít nghe đến danh tiếng của tác giả, vì đã thôi làm thơ và thôi hát từ hơn 30 năm trước, tuy thỉnh thoảng vẫn đọc vài đoạn thơ cũ, vẫn còn nhớ từ thời còn ngồi ghế nhà trường.

Mời tất cả bạn đọc tìm đọc bài “Nhà hàng của ai?” của tác giả Trần Mộng Tú, đã đăng ở báo Trẻ Online, ngày 10 tháng 9, 2016.

“Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát 
Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông ”

Nguyên Sa, Áo lụa Hà Đông
Thơ Nguyên Sa, Tổ hợp Gió xuất bản, 1971

© 2016 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

DCVOnline minh hoạ.