Hai bản nhạc “Trở về”
Trịnh Bình An
“Torna a Surriento” (“Hãy Trở Lại Surriento”) là một bài hát tiếng Napoli(1) được sáng tác năm 1902. Người anh Giovanni Battista (còn gọi tắt là Giambattista) De Curtis đặt lời và người em Ernesto De Curtis đặt nhạc.
Lời hát trong Torna a Surriento là lời trách móc một chàng trai đang bỏ Sorrento ra đi, bỏ lại biển xanh với những cổ vật dưới đáy, và trên mặt nước những nàng nhân ngư đang đắm đuối nhìn theo, bỏ lại những khu vườn thân thương vương thoảng mùi hoa cam dịu dàng…, cùng với lời nhắn nhủ “Hãy trở lại Sorrento!”
Như những ca khúc nổi tiếng có phần âm nhạc tuyệt đẹp, Torna a Surriento được chuyển thành nhạc không lời cho violon, piano, nhạc thính phòng và cả cho dàn đại hòa tấu.
Torna a Surriento – The Sound of Italy (Michelangelo Tozzi)
Hãy nhìn mảnh vườn với mùi hương cam,
Mùi hương thơm ngát thấm vào trái tim.
Bạn nói “Ta đi! Tạm biệt.”
Lìa xa tấm lòng này, xa mảnh đất tình ái.
Bạn đành lòng không quay lại?
Nhưng xin đừng rời xa, đừng làm tôi đau buồn.
Hãy trở lại Sorrento. Để tôi được hồi sinh…
Nhạc sĩ Mạnh Phát và Phạm Duy, mỗi người đặt lời tiếng Việt riêng nhưng đều lấy cùng tựa “Trở Về Mái Nhà Xưa”. Giai điệu mềm mại, buồn nhưng không thê thiết của ca khúc có thể diễn tả những tâm trạng khác nhau nhưng đều chung nỗi thiết tha.
Ngay những nốt nhạc đầu tiên đã hút hồn người! Lãng đãng, buồn như lòng khách tha hương mơ về quê nhà yêu dấu. “Về đây khi mái tóc còn xanh xanh. Về đây với màu gió ngày lang thang…” (“Lời trong bài “Trở Về Mái Nhà Xưa” của Phạm Duy.)
Điệp khúc, nhạc chuyển qua ngọt ngào, êm ái “Mái tóc nhà lưu luyến vạt trăng xanh. Nếu mưa về yêu lấy hạt long lanh…” . Kỷ niệm, chợt ùa về, khiến lòng bồi hồi xao xuyến . Nhưng … lữ khách như bừng tỉnh. Bàng hoàng, xót xa. Nhạc đột ngột chuyển từ âm giai Trưởng sang Thứ. “Và nghe thấy kiếp xưa bước nhẹ về . Đang khóc than trên đường não nề …” Ôi ! Quê nhà thật đã ngàn trùng xa …
https://youtu.be/wuGF_uLuzYI “Torna a Surriento” (Ernesto De Curtis) – Piano
“Trở Về Mái Nhà Xưa” cũng là tâm tưởng của hàng triệu người Việt tha hương – trong đó có Lê Văn Khoa. Và người Nhạc Sĩ đã hướng trái tim về mái nhà xưa qua tác phẩm viết cho đàn piano “On The Way Home” (Đường Về Quê).
Nhưng, trái ngược với âm điệu trầm buồn của khúc hát từ vùng đất Naples, nhạc phẩm của Lê Văn Khoa bắt đầu ngay bằng chuỗi nhạc linh hoạt. Tiếng đàn piano tung tăng như vó ngựa đang rong ruổi trên đường về quê. Những nốt nhạc dồn dập, có khi như quấn vào nhau, như tâm trạng lữ khách với chập chùng cảm xúc.
Đột nhiên, nhạc chậm lại. Những nốt nhạc rời rạc như tâm hồn lãng đãng hồi tưởng về những ngày xưa yêu dấu. Mà, sao nghe như có chút gì đó nghi ngại, có chút gì đó xót xa…
Nhạc bỗng chuyển hẳn qua một cung điệu khác. Những nốt nhạc tách rời, khi mạnh mẽ, khi nhẹ nhàng, khi như ngưng hẳn lại … Những nốt nhạc thật mong manh như ai đó đang rón rén từng bước, từng bước. Ai đó đang đứng lặng trước thềm nhà, buồn buồn, tủi tủi, dường có, dường không, như tỉnh, như mơ…
Và, nhạc đột ngột bùng lên như tình cảm vỡ òa. Những nốt nhạc nối nhau liên tiếp, dồn dập như những vòng tay ôm chặt bờ vai. Cảnh trùng phùng đầy nước mắt nhưng sao ngọt ngào đầm ấm, thương yêu.
https://youtu.be/O7TTSGbub10 “On The Way Home” (Lê Văn Khoa) – Song tấu piano
Không hiểu tại sao mắt tôi luôn đẫm lệ mỗi khi nghe nhạc khúc này, dù On The Way Home không buồn xa vắng như Trở Về Mái Nhà Xưa, không não nề như Đêm Đông, cũng không bàng bạc như Bên Cầu Biên Giới. Phải chăng những nốt nhạc tuy không lời nhưng soi rõ tâm tình kẻ xa quê?
Và, người nhạc sĩ, phải chăng, đã chất nhung nhớ trọn vẹn vào từng nốt nhạc, khiến vó câu nhẹ nhõm reo vui mà lòng người lại nặng chĩu cảm thương.
Cuối Đông 2018
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net
Nguồn: Bài – đã đang ở nơi khác – do tác giả gởi. DCVOnline biên tập, phụ chú và minh họa.
(1) Neapolitan là một nhóm phương ngữ vùng miền nam nước Ý kể cả những vùng như Naples và Campania. Năm 1902 Guglielmo Tramontano, thị trưởng Sorrento yêu cầu bạn của ông, nhà thơ và họa sĩ Giambattista De Curtis (1860-1926), viết một bài hát để tặng Thủ tướng Giuseppe Zanardelli, đang nghỉ mát tại khách sạn Imperial Hotel Tramontano ở bờ biển Sorrento bên vịnh Naples. Giambattista De Curtis viết lời cho “Torna a Surriento”, nhạc do em của ông Ernesto De Curtis (1875-1937) soạn. Bản nhạc này có bản quyền từ 1905 – Lời nhạc Torna a Surriento lyrics © Italian Book Corporation.
