Cuộc điều tra của Ả Rập Saudi về vụ ám sát Jamal Khashoggi là một bi hài kịch

Robin Wright | DCVOnline

Cuối ngày thứ Sáu, tờ Washington Post đưa tin, bất chấp lời phủ nhận của Saudi Arabia trong suốt sáu tuần vừa qua, tình báo Mỹ đã kết luận rằng thái tử trẻ đầy tham vọng của vương quốc này, Mohammed Bin Salman, đích thân ra lệnh xử tử nhà báo Jamal Khashoggi, người đã bị giết tại Istanbul hồi tháng trước.

Đánh giá của Hoa Kỳ được cho là dựa trên một loạt những dữ liệu vững chắc cũng như phân tích tâm lý của thái tử ba mươi ba tuổi. Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp những tin tình báo kết án và cụ thể nhất, gồm nhưng bản ghi âm về vụ giết người bên trong tòa lãnh sự Saudi và một cú điện thoại gọi từ phái bộ ngoại giao ở Istanbul về Saudi Arabia ngay sau đó. Thổ Nhĩ Kỳ đã cho Giám đốc C.I.A. Gina Haspel nghe cả hai bản ghi âm. The Washington post cũng cho biết, tuy nhiên, Hoa Kỳ cũng có những tin do họ chận bắt được, một số tìm thấy ở những kho lưu trữ dữ liệu điện tử của Mỹ sau khi nhà báo Khashoggi bị ám sát vào ngày 2 tháng 10, 2018. Được biết một nguồn của Mỹ cho thấy em trai của thái tử hoàng tử MBS, Khalid, đại sứ của Ả Rập Saudi tại Washington vào thời điểm đó, đã điện thoại cho Khashoggi, và nói ông đến Istanbul để xin giấy tờ đã chính thức ly hôn để ông ta có thể tái hôn.

Nhận định của C.I.A. mâu thuẫn với diễn tiến sự kiện do chính phủ Ả Rập Saudi công bố chỉ một ngày trước đó.

Không nháy mắt, Bộ trưởng ngoại giao Ả Rập Saudi, Adel al-Jubeir, đã giải thích vụ giết Jamal Khashoggi cho một nhóm các nhà báo hôm thứ Năm bằng cách nói cho qua, “Đôi khi cũng có những sai lầm xảy ra.” Vương quốc Saudi đã kêt thúc cuộc điều tra, kết án mười một người — trong đó năm người bị án tử hình – và công bố phiên bản thứ tư (hoặc là bây giờ là lần thứ năm?) của vụ ám sát nhà báo Washington Post. Chính phủ Ả Rập Saudi ban đầu tuyên bố rằng Khashoggi đã rời khỏi lãnh sự quán Saudi. Sau đó, họ thừa nhận rằng ông đã chết – nhưng chỉ sau khi ông gây sự đến đánh nhau, rồi nghẹt thở chết vì cú khóa cổ chỉ để giữ yên ông ấy. Vào thời điểm đó, al-Jubeir khăng khăng rằng xác của Khashoggi đã được cuộn trong một tấm thảm và đem ra khỏi toà lãnh sự quán một cách nguyên vẹn. Chính phủ Saudi sau đó thừa nhận rằng xác nhà báo đã bị cắt thanh nhiều mảnh. Bây giờ Saudi lại tuyên bố rằng Khashoggi đã bị trói và bị tiêm một mũi thuốc an thần quá liều vô tình giết chết ông ta.

Bản điều tra của chính quyền Saudi kết luận, “Xin Allah đón linh hồn của ông về an nghỉ.”

Bản Thông báo tạo thêm nhiều câu hỏi hơn là đưa ra những câu trả lời. Các nghi phạm không được nêu tên. Vương quốc Saudi vẫn tuyên bố không biết thi hài của Khashoggi ở đâu, vì các nhân viên tình báo của Saudi đã giao xác của nhà báo cho một “cộng tác viên địa phương” mà chính phủ cho là họ không biết tên. (Họ cho biết đã cung cấp một bản “phác họa” thô cho nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ.) Bản thông báo không đưa ra lời giải thích lý do tại sao một trong mười lăm nhân viên tình gián điệp – cùng cỡ như Khashoggi – mặc quần áo của nhà báo sau khi ông đã chết và đi vòng quanh Istanbul. Rồi vào một nhà vệ sinh công cộng thay y phục, mắc lại quần áo của mình và sau đó ném một gói dường như là quần áo của Khashoggi vào một thùng rác. Và sau đó còn có những vấn đề bất tiện cho chính quyền Saudi như hình ảnh một máy cưa xương nhìn thấy trong ảnh quang tuyến X khi hành lý của phái đoàn Saudi qua trạm kiểm soát an ninh ở sân bay Istanbul.

Cuộc điều tra của vương quốc Saudi ngày càng trở thành một trò hề. Đọc kỹ sẽ thấy bản báo cáo dường như đã làm đủ mọi cách để xóa bỏ một nghi ngờ đang phổ biến là người lãnh tụ trẻ tuổi của Saudi Arabia, thái tử Mohammed, hoặc M.B.S., chính là kẻ chủ mưu cuộc ám sát nhà báo Washington Post.

Adel al-Jubeir nói trong cuộc họp báo ở Riyadh, “Thái tử không can hệ đến vụ này. Những chỉ trích và đánh phá dữ dội nhằm bào Saudia là không có cơ sở và không có lô gích.” Ông Ngoại trưởng Saidi cam kết rằng tất cả những thủ phạm sẽ bị trừng phạt và sau đó, không hiểu sao, ông lại nói thêm rằng gián điệp Saudi sẽ không tham gia vào những vụ như vậy trong tương lai.

James Smith, một cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Riyadh, nói những nghị sĩ quốc hội Mỹ, cựu nhân viên ngoại giao Mỹ, và các chuyên gia về Saudi Arabia nói rằng thay vì làm người ta ít để ý tới vương quốc, bè đảng của Mohammed bin Salman (MBS) chỉ đào lỗ sâu hơn cho chính họ.

“Với tính chất kiềm kẹp của chế độ ở Saudi, rất khó có thể tưởng tượng được là vụ giết người xảy ra mà các viên chức cao cấp không biết hoặc không chấp thuận. Nếu không có đủ độ minh bạch, chúng ta chỉ còn những lời đầu môi chót lưỡi, ‘tin tôi đi’.

Bruce Riedel, cựu chuyên viên phân tích cao cấp của C.I.A., từng phục vụ trong Toàn Bạch ốc và Ngũ giác đài, nói cuộc điều tra của Ả Rập Saudi chỉ là

“một sự che đậy kém hiệu quả. Kịch bản của họ hoàn toàn không hợp lý – một đội hành quyết mười lăm sát thủ đến Istanbul, kiểm soát toàn bộ cơ sở ngoại giao và giết Jamal Khashoggi mà không được chỉ thị từ ban lãnh đạo Saudi. Kẻ chủ mưu giết người chắc chắn là thái tử, đó là lý do tại sao có sự che đậy.”

Gregory Gause, người đứng đầu Trường Hành chánh và Công dân vụ Bush tại Texas A. & M., nói, vương quốc Saudi muốn những sát thủ phạm tội “được coi là đã bị trừng phạt. Xét về việc định tội những nhân vật cao cấp nhất của chính phủ Saudi, kể cả thái tử, thì cuộc điều tra có có độ tin cậy là con số không.”

Mặt khác, chính quyền Trump dường như sẵn sàng tin kịch bản mới nhất của triều đình Ả Rập — và thậm chí để tạo điều kiện thuận lợi cho chính phủ này. Trong vòng vài giờ sau khi tuyên bố của Ả Rập Saudi, Bộ Tài chính áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế với 17 công dân Saudi, gồm một số cố vấn thân cận nhất của thái tử. Bộ trưởng Tài chính Mỹ, Steve Mnuchin, nói rằng những sát thủ đó đã “nhắm vào và giết chết một nhà báo cư trú và làm việc tại Hoa Kỳ một cách tàn bạo” và phải chấp nhận những hậu quả của một vụ sát nhân “ghê tởm”.

Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt chỉ có tác động hạn chế – nếu có – đối những phạm nhân đã bị cầm tù tại Ả Rập Saudi. Và chính quyền Trump hầu như bị buộc phải hành động sau khi Quốc hội, tháng trước, đã thi hành Đạo luật Magnitsky, đòi Nhà Trắng áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với những vi phạm nhân quyền lớn trong vòng một trăm hai mươi ngày. Gause đã mô tả hành động của chính phủ Hoa Kỳ là sự “lên tiếng tối thiểu”.

Riedel, tác giả của cuốn “Kings and Presidents: Saudi Arabia and the United States Since FD” nói,

“Các lệnh trừng phạt của Bộ Tài chính phần lớn là tượng trưng. Chính quyền Trump đang cố gắng hết sức để cứu M.B.S. thoát những hậu quả của âm mưu kém cỏi của ông ta.”

Tuần này, cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ đã bày tỏ hoài nghi về ý định của Toàn Bạch ốc.

Thượng nghị sĩ Tim Kaine của đảng Dân chủ từ Virginia, nơi Khashoggi cư trú sau khi ông lưu vong năm ngoái, cho biết, “Chính phủ dường như đang hát theo bài bản của chính phủ Ả Rập Saudi đổ lỗi cho các nhân viên trung cấp và giải tội cho ban lãnh đạo của Saudi.”

TNS Ben Cardin, Maryland, đảng viên cao cấp của đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, buộc tội Tổng thống Trump đang “để cho” vương quốc Saudi “bảo vệ Thái tử Mohammed bin Salman không bị trách nhiệm.”

Hôm thứ tư, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một nghị sĩ đảng Cộng hòa Nam Carolina, thường là một hậu vệ của Trump, nói rằng vị thái tử đầy quyền lực “là người bất ổn và và không đáng tin cậy, và tôi không thấy tình hình sẽ không thay đổi được khi ông ta còn đó.” Hậu quả của việc làm sáng tỏ vụ ám sát Khashoggi gây sóng gió vượt xa vương quốc Saudi và trải rộng ở khắp Trung Đông. Ba trong số các chiến lược chính sách đối ngoại quan trọng nhất của Tổng thống Trump – o ép Iran, một kế hoạch hòa bình Ả Rập-Israel, và kiềm chế chủ nghĩa cực đoan – dựa trên sự hỗ trợ từ Saudi Arabia, và có nghĩa là sự hỗ trợ của MBS, vì ông ta đã củng cố quyền kiểm soát những quyết định lớn về chính trị, quân sự và kinh tế của vương quốc này.

Kể từ sau vụ ám sát Khashoggi, chính quyền Mỹ đã cố gắng tìm những cách hợp pháp để Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdoğan, giảm bớt áp lực đối với Saudi Arabia và ngăn chặn những rò rỉ nguy hại mà ông đã đưa ra liên quan đến vụ án. Tòa Bạch ốc đã nghĩ đến việc bằng lòng với những yêu sách của Erdoğan đòi Washington trục xuất Fethullah Gülen, một giáo sĩ Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng đã cư trú tại Pennsylvania từ năm 1999. Từng là một đồng minh của nhân vật lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ, Gülen bị Erdoğan đổ lỗi gây ra cuộc đảo chính chống lại ông, vào năm 2016. Nhóm người ủng hộ Gülen có các cơ sở giáo dục và thương mại trên toàn thế giới đã phủ nhận cáo buộc đó.

Tuy nhiên, những người trên Đồi Capitol ngày càng tức giận — với cả Ả Rập Saudi và Tòa Bạch ốc. Tuần này, một nhóm các thượng nghị sĩ lưỡng đảng đã đề một nghị dự luật để trừng phạt vương quốc Saudi. Dự luật này gồm lệnh cấm bán vũ khí tấn công — đạn dược, bom, hỏa tiễn, máy bay, xe bọc thép và xe tăng — và cấm sử dụng máy bay của Mỹ để tiếp nhiên liệu cho máy bay chiến đấu của Ả Rập trong cuộc chiến tranh ba năm của họ ở Yemen. Sáng kiến này do Graham, Todd Young, một đảng viên đảng Cộng hòa Indiana, và Robert Menendez, một nghị sĩ đảng Dân chủ của New Jersey khởi xướng.

Trong một tuyên bố, Ngoại trưởng Mike Pompeo, nói rằng Hoa Kỳ sẽ tiếp tục “đi tìm tất cả các sự kiện liên quan” và làm việc với những quốc gia khác để điều tra vụ ám sát nhà báo Khashoggi. Tuy nhiên, chính quyền Trump không công bố những điều đã biết về cái chết của Khashoggi kể từ khi giám đốc của C.I.A., Gina Haspel, đến Istanbul tháng trước để nghe báo cáo và, trong số những việc khác, là nghe bản ghi âm về cái chết của Khashoggi. Gause nói, “Hoa Kỳ biết nhiều hơn về vụ án này hơn chính phủ nói.”

Trong khi đó, con trai của Khashoggi, Salah đã đăng thông báo trên mạng xã hội hôm thứ Năm, nói rằng gia đình sẽ bắt đầu “nhận lời chia buồn” tại nhà của cha của họ ở Jeddah – một số ngày dành cho cho đàn ông, mốt số ngày khác cho phụ nữ, theo như luật lệ khắt khe của vương quốc Ả Rập Saudi. Trong nhiều tuần qua, những con trai của Khashoggi đã yêu cầu chính phủ Saudi trả thi thể của cha họ để gia đình có thể an táng ông tại Medina, nơi sinh của Khashoggi. Điều đó dường như ngày càng khó xảy ra. Một cố vấn cao cấp của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã cho rằng thi thể của Khashoggi có lẽ đã tan trong axit. Yasin Aktay nói với giới truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ:

“Lý do họ cắt thi hài của Khashoggi là để phân hủy hài cốt của ông ta dễ dàng hơn. Bây giờ chúng ta thấy rằng họ không chỉ cắt thi thể của ong ấy mà còn làm cho nó bốc hơi.”

Robin Wright cộng tác viên với tạp chí The New Yorker từ năm 1988. Bà là tác giả của “Rock the Casbah: Rage and Rebellion Across the Islamic World.”

© 2018 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc Thể lệ “trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Saudi Arabia’s Investigation of Jamal Khashoggi’s Murder Is a Tragic Farce| Robin Wright | The New Yorker | November 16, 2018.