Thử thách cho Thủ tướng mới của Việt Nam

Lê Hồng Hiệp | DCVOnline

Ngôi sao đang lên Phạm Minh Chính phải đưa Việt Nam lên hàng các nền kinh tế phát triển có lợi tức cao vào năm 2045.

Phạm Minh Chính (C), khi là Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương của Đảng Cộng sản Việt Nam, trò chuyện với một đại biểu trước khi khai mạc kỳ họp thường niên thứ hai của Quốc hội tại Hà Nội, tháng 10 năm 2017. Phạm đã được sắp xếp làm Thủ tướng mới trong Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 vừa qua của ĐCSVN tại Hà Nội. Ảnh: Hoàng Đình NAM / AFP

Các mục tiêu mới, đầy tham vọng cho các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Và sự thăng tiến của người được xếp đặt làm thủ tướng tiếp theo, ông Phạm Minh Chính, để hướng dẫn những kế hoạch này thành hiện thực — đừng bận tâm đến việc ông ấy thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế ở cấp quốc gia.

Đây là kết quả của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) mỗi 5 năm, diễn ra vào đầu tháng này.

Đại hội 13 đã thông qua kế hoạch đầy tham vọng là đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế có thu nhập trên trung bình vào năm 2030 và một nền kinh tế phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Với những mục tiêu này, đảng CSVN đặt mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình từ 6,5 đến 7% trong thời gian năm năm tới.

Đây không phải là lần đầu tiên đảng CSVN đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng cho kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ tám vào năm 1996, Đảng CSVN đã định hướng Việt Nam sẽ trở thành một nền kinh tế kỹ nghệ hóa vào năm 2020. Tuy nhiên, tại Đại hội lần thứ 12 vào năm 2016, Đảng CSVN thừa nhận họ đã không đạt được mục tiêu này.

Mặc dù nền tảng kinh tế hiện tại của Việt Nam đã vững chắc hơn nhiều so với 25 năm trước, nhưng việc đưa đất nước trở thành một nền kinh tế phát triển có thu nhập cao là một nhiệm vụ không nhỏ đối với Đảng CSVN. Kể từ khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, chỉ có một số quốc gia, đặc biệt là Singapore và Nam Hàn, có thể chuyển mình thành các nền kinh tế phát triển.

Để đứng cùng hàng ngũ với họ, Việt Nam sẽ phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ mô hình dựa vào tài nguyên và lao động sang mô hình do kỹ thuật cao và đổi mới. Đồng thời, Việt Nam sẽ phải đầu tư nhiều hơn vào vốn con người và cải tiến các chỉ số phát triển con người.

Đã có những bước đi tích cực hướng tới điều này, gồm việc chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế kỹ thuật số, tăng cường đầu tư vào R&D và sự tham gia ngày càng sâu rộng của các công ty Việt Nam vào lĩnh vực sản xuất kỹ thuật cao.

Cần có một toán lãnh đạo mạnh

Tuy nhiên, trên hết, Việt Nam cần một toán lãnh đạo có khả năng điều hành mạnh mẽ để thực hiện các chính sách của họ.

Theo sự chờ đợi, Đại hội 13 đã quyết định gian hạn quyền lãnh đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có.

Trong khi đó, thứ hạng trong Bộ Chính trị khóa 13 mới được bầu — cơ quan ra quyết định cao nhất của đất nước — cho thấy Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ được bầu làm chủ tịch nước. Ngôi sao đang lên Ông Chính, 62 tuổi, hiện là Trưởng ban tổ chức đảng, sẽ đảm nhiệm chức vụ Thủ tướng, và nguyên Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ sẽ trở thành tân Chủ tịch Quốc hội.

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc (thứ 2 từ phải) chúc mừng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (giữa) sau khi ông này tái đắc cử trong Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) tại Hà Nội, cùng các lãnh đạo cấp cao khác được đề cử Vương. Đình Huệ (phải), Phạm Minh Chính (2 từ trái) và Võ Văn Thưởng (trái) vỗ tay. Ảnh: STR / Vietnam News Agency / AFP

Các vị trí chính phủ và nhà nước cộng sản Việt Nam sẽ chính thức được xác nhận tại kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới vào tháng Bảy.

Trong khi ông Trọng 76 tuổi, với tư cách là người đứng đầu đảng, phần lớn giữ phần chỉ đạo chính sách tổng thể và các vấn đề của đảng, thì trách nhiệm của chủ tịch nước và chủ tịch Quốc hội là những vị trí mang tính chất nghi lễ, ít ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách.

Như vậy, mọi con mắt đều đổ dồn về Chính. Với tư cách là thủ tướng tiếp theo, ông sẽ là người thực hiện các kế hoạch phát triển đầy tham vọng trong ít nhất 5 năm tới.

Ông Chính có kinh nghiệm ngành công an, từng là Thượng tướng, Thứ trưởng Bộ Công an trước khi chuyển thành dân sự vào năm 2011.

Kinh nghiệm điều hành của ông chỉ giới hạn trong nhiệm kỳ làm bí thư tỉnh Quảng Ninh từ năm 2011 đến năm 2015. Không có kinh nghiệm điều hành kinh tế ở cấp trung ương, nhiều người nghi ngờ khả năng của ông trong vai trò mới.

Tuy nhiên, ông Chính có một thành tích tích cực ở Quảng Ninh, nơi ông đã giúp chuyển đổi nền kinh tế địa phương bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng phẩm chất cao, phát triển ngành du lịch và đa dạng hóa nền kinh tế nhiều hơn chit là du lịch, khai thác than sang sản xuất.

Thay vì là một trở ngại, việc thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế quốc gia của ông có thể đóng vai trò là động lực thúc đẩy các đổi mới táo bạo hơn để xua tan sự hoài nghi của công chúng về khả năng của ông.

Và thành tích của ông ấy tại Quảng Ninh cho thấy ông không có ác cảm với các sáng kiến lớn — Chính đã giám sát dự án thí điểm của đảng về việc hợp nhất các tổ chức đảng và chính phủ có nhiệm vụ tương tự để giảm nhân viên trong chính phủ và nâng cao hiệu quả. Ông Chính cũng được biết đến là người hậu thuẫn mạnh cho các đặc khu kinh tế.

Thách thức phía trước

Tuy vậy, quản lý nền kinh tế quốc gia rất khác với việc điều hành nền kinh tế cấp tỉnh. Để mang lại tăng trưởng kinh tế chắc chắn và mạnh mẽ, ngoài những thứ khác, đòi hỏi năng lực quản trị mạnh mẽ hơn.

Nhiệm kỳ lãnh đạo đảng kéo dài của ông Trọng cho nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có có nghĩa là chiến dịch chống tham nhũng, dấu ấn của ông, sẽ tiếp tục. Tham nhũng vẫn lan tràn ở các cấp chính quyền thấp hơn, nơi mà đảng Cộng sản ít khả năng phát giác và trừng phạt các viên chức tham ô hơn nhiều.

Đảng Cộng sản cũng đã thất bại trong việc tạo ra một môi trường xứng đáng để thu hút những người giỏi nhất và sáng giá nhất vào hàng ngũ của mình.

Trong khi đó, bất chấp những thí nghiệm ở Quảng Ninh, những nỗ lực nhằm làm cho hệ thống hành chính gọn gàng và hiệu quả hơn còn chậm chạp, có khả năng cản trở khả năng đạt được các mục tiêu phát triển của Việt Nam.

Một thách thức lớn khác đối với ông Chính và chính phủ sắp tới của ông là sự biến động toàn cầu ngày càng tăng do đại dịch Covid-19 tạo ra và tăng cường cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung. Sự biến động như vậy có thể làm gián đoạn tăng trưởng của Việt Nam, do nền kinh tế của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào ngoại thương và đầu tư.

Để đạt được vị thế thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam sẽ cần tạo nền tảng vững chắc cho tiến trình chuyển đổi trong 5 đến 10 năm tới. Một điều cần làm là củng cố các tổ hợp doanh nghiệp địa phương, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất, trở nên tự chủ hơn và ít bị thiệt hại hơn trước sự gián đoạn từ bên ngoài.

Có rất nhiều việc tùy thuộc vào thành công của ông Chính trên cương vị thủ tướng. Nếu ông ấy thành công, Đảng Cộng sản Việt Nam và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng nên được chúc mừng vì đã đưa ra quyết định không chính thống khi giao công việc kinh tế quan trọng nhất của đất nước cho một cựu công an.

Tác giả | Ts Lê Hồng Hiệp chuyên gia Nghiên cứu của Chương trình Nghiên cứu Việt Nam và Chương trình Nghiên cứu Chính trị và Chiến lược Khu vực của Viện ISEAS-Yusof Ishak. Ông cũng là một biên tập viên của tạp chí Đông Nam Á Đương đại hàng đầu của Viện.

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Work Cut Out for Vietnam’s New Prime Minister | Le Hong Hiep| Fulcrum | February 8, 2021.