“Một tình thế tuyệt vọng ngày càng tuyệt vọng” -

Rebecca Panovka & Kiara Barrow | Trà Mi

Cuộc phỏng vấn với Rashid Khalidi

Kể từ cuộc tấn công tàn khốc của Hamas vào ngày 7 tháng 10, chúng ta đã chứng kiến Israel — với sự ủng hộ và viện trợ vật chất của chính phủ chúng ta — đã bắn phá những cư dân bị kẹt cứng ở Dải Gaza và khiến hơn một triệu người phải di tản. Khi những người biểu tình trên toàn cầu bày tỏ sự phẫn nộ trước bạo lực của Israel, một loạt cuộc tranh luận đã diễn ra ở phe cánh tả ở Mỹ: liệu việc buồn thương cho cái chết của 1.400 người Israel có che đậy cho sự tàn bạo của quân đội Israel, hay không lên tiếng bày tỏ sự đau buồn tương đương với việc dung túng Hamas; về việc liệu sự tương tự lịch sử thích hợp để viện dẫn vào thời điểm này là vụ 11/9, hay phong trào độc lập ở Algeria, hay chiến dịch chống chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc ở Nam Phi; về việc liệu những người ngoài đường hay trên tin tức truyền hình cáp có đang bộc lộ sự thiếu hiểu biết của họ về lịch sử hay không.
Chúng tôi đến với Rashid Khalidi, một học giả về Lịch sử Trung Đông hiện đại và là biên tập viên của Tạp chí Nghiên cứu Palestine (Journal of Palestine Studies) trong hơn 20 năm, để có một số góc nhìn. Khalidi là Giáo sư Edward Said về Nghiên cứu Ả Rập Hiện đại tại Đại học Columbia và là tác giả của tám cuốn sách, trong đó gần đây nhất là Cuộc chiến Trăm năm ở Palestine (Hundred Years’ War on Palestine, 2020). Ông cũng từng là cố vấn cho giớiđàm phán Palestine trong những cuộc đàm phán hòa bình vào những năm 1990. Chúng tôi đã nói chuyện với Khalidi về phản ứng — ở Hoa Kỳ, ở Trung Đông và những nơi khác — đối với những sự kiện trong những tuần gần đây, lịch sử của dự án Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái, những tiến trình hòa bình trong quá khứ và những khác biệt mà ông mong muốn giới hoạt động trẻ hiện nay đang thực hiện.
The DRIFT

Những sự kiện gần đây được mô tả trong diễn ngôn dòng chính chưa từng có và là biểu hiện của sự đoạn tuyệt với quá khứ. Trường hợp đó xảy ra ở mức độ nào? Như ông đã viết trên Tạp chí Nghiên cứu Palestine vào tháng 9, năm 2023 đã là năm đẫm máu nhất đối với người Palestine ở Bờ Tây trong gần hai chục năm. Có phải những gì chúng ta đang thấy bây giờ là một tai hoạ lớn không thể tránh khỏi?

Tôi không nghĩ có ai có thể đoán trước được những gì chúng ta vừa chứng kiến trong hai tuần qua. Ý tôi là, thực tế là quân đội Israel, một trong những quân đội lớn nhất thế giới, với một trong những cơ quan tình báo tốt nhất trong lịch sử, hoàn toàn không biết chuyện gì sắp xảy ra — và sẽ có những ủy ban điều tra và nghiên cứu ở trường đại học chiến tranh về sự thất bại của tình báo trong tương lai gần xa — cho thấy rằng không ai có thể đoán trước được điều đó. Những người duy nhất biết là những người đã mở cuộc tấn công này. Đồng thời, bất kỳ ai nhậy cảm với những chi tiết về những gì đang diễn ra bên trong những vùng lãnh thổ bị chiếm đóng và bên trong Israel, đều có thể cho rằng sớm hay muộn một loại bùng nổ nào đó là không thể tránh khỏi. Hamas không chỉ là một hoạt động ở Gaza — Hamas là một tổ chức có quy mô toàn Palestine. Họ cực kỳ nhậy cảm với thực tế rằng, đặc biệt kể từ khi chính phủ mới này nhậm chức, cũng như trong năm trước, số người Palestine bị giết ở Bờ Tây, số vụ xâm nhập của người định cư, số lần cố gắng tổ chức việc thờ cúng của người Do Thái ở Haram al—Sharif, xung quanh Nhà thờ Hồi giáo Aqsa, ngày càng gia tăng. Và số đất bị người định cư cướp đoạt cũng ngày càng tăng. Gần đây nhất, ba ngôi làng nhỏ ở Bờ Tây, phần lớn là dân du mục, đã bị đuổi khỏi đất sống của họ.

Việc thanh lọc sắc tộc đang được tiến hành ở mức độ sôi rất thấp, chưa đủ cao để thế giới chú ý đến. Và việc chôn vùi vấn đề Palestine, chôn vùi một chân trời chính trị đối với người Palestine, dường như là nỗ lực chính của những nước phương Tây và Israel, cũng như một số đồng minh Ả Rập của Israel. Đối với người Israel, đây là tình trạng tốt nhất có thể có. Chúng ta sắp có những đường sắt chạy từ Mecca đến Haifa; chúng ta sắp tổ chức những bữa tiệc cuồng nhiệt của người Israel ở sa mạc Ả Rập Saudi; chúng ta sẽ có được tình yêu, tình bạn, hòa bình và an ninh mãi mãi. Và tất cả những điều này sẽ được thực hiện với người Palestine dưới sự chiếm đóng của Israel và sẽ tiếp tục vô thời hạn. Tất cả người Palestine đều nhìn thấy điều đó. Rõ ràng là không phải ai cũng phản ứng như cách Hamas đã làm. Nhưng mọi người đều thấy rằng đây là một tình thế tuyệt vọng và ngày càng trở nên tuyệt vọng hơn, và lợi ích cũng như quyền lợi của họ đang bị tất cả và nhiều thứ lặt vặt hoàn toàn phớt lờ — không chỉ Israel hay Hoa Kỳ hay những đồng minh khách hàng phương Tây của họ, mà còn cả những nước Ả Rập.

Nếu xem CNN, ông sẽ thấy những tướng lĩnh Israel được phép tuyên bố, không phản đối, rằng Israel tránh được cái chết của dân thường (hoặc đang cho người Palestine “cơ hội di tản” vì lòng nhân đạo), ngay sau cảnh những tòa chung cư, khuôn viên đại học, đường di tản và giờ là một bệnh viện bị nổ tung ở Gaza. Ban biên tập tờ New York Times cũng viết: “Những gì Israel đang đấu tranh để bảo vệ là một xã hội coi trọng mạng sống con người và pháptrị”, cùng trang với những bản tin chứng minh rằng Israel đã ra lệnh giết hại hàng ngàn người, trái với luật pháp quốc tế. Những bản tin dòng chính này gây nhầm lẫn về mặt mệnh giá, và cực kỳ xa lánh khi trưng cầu dân ý về khả năng đưa tin trung thực về Israel của giới truyền thông. Ông diễn giải thông tin chính thống về vụ tấn công này như thế nào?

Quý vị biết đấy, tôi từng viết về chính trị Trung Đông của Liên Xô, và vào thời đó, nguồn duy nhất chúng tôi có là Pravda, Izvestia, Krasnaya Zvezda, v.v. Hôm nay tôi cảm thấy như mình đang quay trở lại Chiến tranh Lạnh và The New York Pravda Times và Washington Izvestia Post là cơ quan ngôn luận của chính quyền Biden và đồng minh thân thiết của họ là Israel. Tôi nhận thấy, trên hầu hết báo giới và truyền thông dòng chính, về căn bản đều là tuyên truyền chiến tranh phủ sàn.

Chúng ta có một lĩnh vực không có ký ức, không có lịch sử, không có sự thật, chẳng hạn, trong đó, không ai để ý rằng một tham mưu trưởng quân đội đã nghỉ hưu mới gia nhập nội các Israel, một người tên là Gadi Eisenkot, là Tư lện Hành quân của Quân đội Israel khi họ san phẳng Lebanon. Và vào thời điểm đó, ông nói rằng ông đã phát triển cái mà ông gọi là “học thuyết Dahiya”. Lực lượng Không quân Israel đã san phẳng toàn bộ khu vực lân cận Dahiya, và ông nói, “Chúng tôi sẽ áp đặt sức mạnh không cân xứng lên đó và gây ra thiệt hại và tàn phá lớn ở đó. Theo quan điểm của chúng tôi, đây không phải là những ngôi làng dân sự mà là những căn cứ quân sự.” Ông cũng hứa rằng “những gì đã xảy ra ở khu Dahiya của Beirut năm 2006 sẽ xảy ra ở mọi ngôi làng nơi Israel bị tấn công.”

Eisenkot hiện là bộ trưởng. Ông ta là một trong những người lập kế hoạch cho cuộc chiến này. Ông ta đã nói với mọi người những gì ông ta làm: Ông ta không tôn trọng luật nhân đạo quốc tế. Tôi đã viết một bài báo trên Tạp chí Nghiên cứu Palestine về vấn đề này. Bây giờ, liệu tôi có mong đợi một nhà báo bình thường đọc Tạp chí Nghiên cứu về Palestine không? Không có đâu. Vấn đề là, ngay cả những người có thể biết về những điều đó cũng không thể viết được những bài báo kiểu đó. Tôi luôn nói chuyện với những phóng viên và tôi biết họ được sếp yêu cầu viết những câu chuyện gì. Đôi khi, thỉnh thoảng, những nhà báo phản kháng lại.

Chúng ta cũng có thể thấy điều này xảy ra trong toàn bộ chính phủ, nơi công chức chính phủ, tại Bộ Ngoại giao và những nơi khác, tức giận với quan điểm của Hoa Kỳ. Chúng ta thấy điều này ở khắp những trường đại học, nơi những mệnh lệnh đang được ban hành từ ban giám hiệu. Chúng ta thấy điều này ở những công ty nắm giữ những vị trí công cộng. Giống như Hoa Kỳ đang có chiến tranh, và tất cả chúng ta phải đứng vào hàng ngũ và sát cánh cùng Israel, phía sau là sự ủng hộ của tổng thống.

Hãy cho chúng tôi biết về những nhóm lãnh đạo Palestine khác nhau (P.A., PLO, Hamas) và nguồn gốc của họ. Việc gắn mác Hamas là một “tổ chức khủng bố” và đánh đồng nó với ISIS, như đồ họa chính thức trên mạng xã hội của Israel đã làm có ý nghĩa gì?

Tổng thống Mỹ — người có tiếng nói mạnh nhất đất nước, không phải là ông có nhiều người nghe — đã so sánh cụ thể Hamas với ISIS. Vì vậy, chúng ta đã có “cái ác không thể chối cãi”. Chúng ta đã có cái “tệ hơn cả ISIS”. Chúng ta đã có những so sánh về vụ 9/11. Đây là mức cao nhất mà bạn có thể đạt được trong thang tận thế. Điều này phù hợp với một vở kịch của Israel, theo đó Hamas được mô tả là khủng bố và không có gì khác. Đó là một chính phủ ở Gaza. Đó là một tổ chức chính trị, xã hội, văn hóa, tôn giáo.

Chính trị Palestine hiện đang ở trong tình thế đặc biệt khó khăn. Fatah, đối thủ lớn nhất của Hamas, đang suy tàn vì liên kết với Chính quyền Palestine tham nhũng, kém cỏi ở Ramallah. Chính quyền Palestine về căn bản đã tiếp quản PLO, điều mà Arafat đã bắt đầu khi ông chuyển hoạt động của mình sang Palestine sau Hiệp định Oslo năm 1993. Bây giờ PLO đang hấp hối, và Fatah gần như suy yếu. P.A. không có chiến lược. Họ, được cho là, đã cam kết với một cách ứng xử ngoại giao và bất bạo động, nhưng hầu như không nhận được sự ủng hộ nào từ người Palestine, vì họ đã thấy cách ứng xử này chẳng đi đến đâu trong nhiều chục năm trong khi những khu định cư ngày càng mở rộng và người Palestine ngày càng bị ép vào những khu chật hẹp hơn. Nhiều người Palestine ghét Chính quyền Palestine vì họ tuân theo mệnh lệnh của Israel và được hỗ trợ từ bên ngoài. Đây là một điều bất biến trong nền chính trị của người Palestine, kể từ những năm 30: sự can thiệp của những nước Ả Rập và những thế lực nước ngoài tự cho mình có quyền lên tiếng thay cho người Palestine, hoặc chia rẽ người Palestine, hoặc làm suy yếu người Palestine, hoặc đối xử với họ như những khách hàng. Những nước Ả Rập và những nước khác muốn dùng người Palestine hoặc những tổ chức của người Palestine cho mục đích riêng của họ.

P.A. (Palestinian National Authority) được Israel, Hoa Kỳ và Châu Âu và một số quốc gia Ả Rập chống đỡ — cùng lúc với việc họ đá những đạo cụ bên dưới đi. Hamas được hỗ trợ do những cường quốc trong khu vực: rõ ràng là Iran, ngoài ra còn có Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar, cùng những nước khác. Chế độ Iran, chế độ Assad, những Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ả Rập Saudi và Ai Cập đều có những mục tiêu và lợi ích quốc gia riêng của họ. Người Palestine đã vượt qua điều này trong quá khứ và họ phải vượt qua nó nếu muốn đi đến đâu đó. Nhưng nó sẽ không dễ dàng. Đâu là nơi mà một thế hệ lãnh đạo mới sẽ đến, nơi mà một chiến lược sẽ đưa người Palestine hướng tới những mục tiêu của họ — tôi không biết.

Chúng ta nên nhận định những động lực hiện tại ở Palestine như thế nào trong bối cảnh rộng lớn hơn của khu vực? Nhiều chuyên gia người Mỹ đã suy đoán rằng Hamas đang nhằm mục đích phá vỡ tiến trình bình thường hóa quan hệ Israel—Saudi (trong khi nhãn hiệu “Chiến dịch cơn lụt Al-Aqsa” chỉ thấy rằng đây là một phản ứng đối với những cuộc xâm nhập vào Nhà thờ Hồi giáo Aqsa). Việc Hoa Kỳ nuôi dưỡng những quốc gia khách hàng Ả Rập như Ả Rập Saudi đã thay đổi mối quan hệ giải phóng người Palestine với nền chính trị toàn Ả Rập như thế nào?

Quý vị chỉ cần đọc hoặc nghe tuyên bố của người dường như đã dàn dựng cuộc tấn công này, Mohammed Deif, nhân vật chỉ huy quân sự của Hamas. Vào ngày đầu tiên của cuộc tấn công này ông ta cho biết mục tiêu là gì. Ông ta đã đề cập đến những nỗ lực biến Haram al-Sharif, khu vực xung quanh Nhà thờ Hồi giáo Aqsa, thành địa điểm cầu nguyện của người Do Thái. Tôi đã thấy điều này khi tôi ở Jerusalem vào tháng 3: những nhóm người định cư Israel, những người định cư tôn giáo, tôi nghĩ được lính biên phòng và cảnh sát hộ tống, đi vào từ cổng Magharibah, Cổng Maroc, rồi cầu nguyện ở góc đông nam của haram, khoảng cách nhà thờ Hồi giáo Aqsa hai mươi hoặc ba mươi mét. Hàng ngày, họ đuổi những tín đồ ra ngoài sau buổi cầu nguyện buổi sáng: những người theo đạo Hồi và đặc biệt là giới trẻ. Họ đuổi mọi người đi và cho phép những nhóm định cư này ăn uống và cầu nguyện. những nhóm này ngày càng đông hơn. Trong thời gian Sukkot, vài ngày trước cuộc tấn công, hàng ngàn người định cư đã đến cầu nguyện tập thể trong khuôn viên nhà thờ Hồi giáo.

Tất nhiên, cuộc tấn công dường như đã được lên kế hoạch trong hai năm, vì vậy sự leo thang mới nhất của tiến trình này không liên quan gì đến nó, nhưng đó là một lời kêu gọi tập hợp. Vì vậy, liệu họ thực sự có ý đó hay đó là một âm mưu nhằm thu phục dư luận Palestine, Ả Rập và Hồi giáo, đều không liên quan. Rõ ràng, đó là một động lực. Và Deif đã xem qua một danh sách những vấn đề khác, chẳng hạn như cuộc bao vây Gaza, việc xâm chiếm và sát nhập Bờ Tây ngày càng gia tăng, và thực tế là chính phủ Israel hành động như thể không có vấn đề Palestine. Đó là một cách nói gián tiếp rằng quá trình bình thường hóa đã diễn ra trên khắp thế giới Ả Rập trong nhiều năm, kể từ khi Anwar Sadat tới Jerusalem vào năm 1977. Gần đây nó đã kết thúc bằng sự tán tỉnh lẫn nhau giữa Israel và Ả Rập Saudi, khi những bộ trưởng Israel đến và cầu nguyện ở Ả Rập Saudi, và Thái tử nói rằng ông mong đợi tiến trình bình thường hóa quan hệ Israel—Saudi sẽ diễn ra ở một lúc nào đó. Đã có những phản ứng đỉnh điểm tích cực của Israel đối với việc này.

Mọi bỉnh bút vớ vẩn không biết về lịch sử đã nói về việc vấn đề Palestine không quan trọng như thế nào đối với người Ả Rập bình thường hoặc đối với những nước Ả Rập thì đừng bao giờ mở miệng nữa. Bởi vì những gì chúng ta đã thấy là những cuộc biểu tình ở Ai Cập, Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ, Lebanon, Maroc, Bahrain. Một số trong số những nước đó là những chế độ độc tài, nơi không ai được phép biểu tình. Không ai được phép bầy tỏ quan điểm. Chưa hết, dư luận khắp thế giới Ả Rập đã nổ ra ủng hộ người Palestine. Đã có những cuộc biểu tình rất lớn. Yemen là một đất nước bị tàn phá, một quốc gia thất bại. Họ có một cuộc nội chiến, họ đã bị người Saudi và Tiểu vương quốc ném bom trong nhiều năm, và họ đã xuống đường biểu tình vì Palestine.

Tôi đã tìm thấy khoảng bốn trăm bài báo xuất bản trước năm 1914 trên hơn chục tờ báo tiếng Ả Rập, từ Cairo đến Damascus đến Aleppo, nói về Palestine và chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Người dân ở Thế giới Ả Rập đã lo ngại về điều này từ 110 năm trước. Họ lo ngại về điều này trong Cuộc nổi dậy Ả Rập năm ’36—’39, và họ lo ngại về điều này trong Nakba, và họ đã lo ngại về nó kể từ đó đến nay. Những chính phủ Ả Rập có đại diện cho mối quan ngại đó không? Hiếm khi. Không bao giờ. Thỉnh thoảng. Nhưng đó không phải là vấn đề. Đây là những chế độ phi dân chủ — những chế độ quân chủ chuyên chế hoặc những chế độ độc tài, và họ không đại diện cho ai và không cho gì cả ngoại trừ chế độ đạo tặc của chính họ, những người đang được họ làm giàu và những người nước ngoài giữ họ ngồi trên ghế quyền lực bằng vũ khí hoặc hỗ trợ ngoại giao.

Đây không chỉ là thế giới Ả Rập, hay thậm chí là thế giới Hồi giáo. Người Mỹ, người châu Âu, bong bóng thuộc địa của người định cư da trắng, nơi tạo ra tỷ trọng rất lớn trong GDP thế giới, và có phạm vi tiếp cận truyền thông rộng lớn, sức mạnh to lớn — tàu sân bay, sàn giao dịch chứng khoán, tập đoàn truyền thông — vẫn tự coi mình là chủ nhân của vũ trụ. Họ là một thiểu số rất nhỏ trong dân số thế giới. Ấn Độ, Trung Hoa, Indonesia, Pakistan, Bangladesh, Brazil: đó là một số quốc gia lớn nhất thế giới và người dân ở đó không có cùng quan điểm về điều này chút nào hết. Ở đây chúng ta có một thế giới quan được làm sạch được một phương tiện truyền thông tham nhũng và chính phủ Mỹ và Anh, những người đã quyết định rằng việc hỗ trợ Israel là lợi ích quốc gia tạo ra. Và sau đó mọi người có thế giới — thế giới thực — ở một trang hoàn toàn khác. Điều này làm sâu sắc thêm hố sâu giữa phương Tây và phần còn lại. Tôi nghĩ Chiến tranh Ukraine đã bắt đầu mở ra vấn đề này. Ở hầu hết thế giới, không ai nhìn vào Chiến tranh Ukraine như Hoa Kỳ và đồng minh châu Âu của họ đã làm, điều này được thể hiện rõ qua cách Đại hội đồng phản ứng với nó. Không nhất thiết là mọi người ủng hộ Nga; mà là họ không nhìn nhận nó theo kiểu cuồng loạn, cường điệu như Hoa Kỳ và những đồng minh thân cận nhất của Mỹ và — hoàn toàn dễ hiểu — người Ukraine và Đông Âu nhìn nhận. Những gì đang xảy ra ở Palestine đang nhấn mạnh điều đó và sẽ làm giảm sức mạnh, vị thế cũng như an ninh của Hoa Kỳ và những đồng minh của nước này. Những người Mỹ nói về nhân quyền và dân chủ sẽ bị coi là những kẻ đạo đức giả đáng ghê tởm nhất trong tương lai. Không ai tin vào lời hùng biện đó ở phần còn lại của thế giới, với lý do chính đáng.

Từ ngữ “chiếm đóng” không có trong từ điển của Mỹ về vấn đề Israel. Sự chiếm đóng không phải là một “trở ngại cho hòa bình” — đó là một sự áp đặt hung hãn, bạo lực, nhằm mục đích biến Palestine thành vùng đất của Israel, như những người lãnh đạo theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái đã cố gắng thực hiện kể từ Theodor Herzl. Vì vậy, khi Hoa Kỳ lên tiếng về việc chiếm đóng Ukraine, rồi liên kết Hamas với Putin, như Biden đã cố gắng làm trong bài diễn văn tại Phòng Bầu dục, thì không ai tin những thứ này, ngoại trừ những người trong Anglosphere hoặc là những người thiếu hiểu biết hoặc bị tẩy não. Nhưng một cuộc thăm dò của CBS cho thấy đa số đảng viên Đảng Dân chủ và những người độc lập phản đối viện trợ quân sự cho Israel; hầu hết người Mỹ đều nhậy cảm hơn rất nhiều so với những người cai trị chúng ta.

Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái là một dự án thực dân-người định cư, nhưng Israel đã trở thành một quốc gia trong thời kỳ hậu thuộc địa. Ông nghĩ thế nào về lịch sử đó và nó tiếp tục ảnh hưởng đến tình hình hiện tại như thế nào?

Tony Judt viết rằng Israel “đến quá muộn” và đã lỗi thời. Vấn đề là nếu nó được tung ra vào thế kỷ 18 thì nó có thể đã thành công. Nó sẽ phù hợp với tinh thần của thời đại, đó là người châu Âu da trắng có những quyền mà những người không phải da trắng không có, và họ có thể kiêu ngạo với bất kỳ diện tích đất nào và làm bất cứ điều gì họ muốn với nó và với người dân bản địa. Đó là luật rừng từ thời Columbus cho đến tận thế kỷ XX, thậm chí là đến Thế chiến thứ nhất.

Chủ nghĩa phục quốc Do Thái không bao giờ xấu hổ, trong những chục năm đầu, khi tự mô tả mình là một dự án thực dân. Nó đã và đang là một dự án quốc gia. Nó cũng đã và đang là đứa con ghẻ hư hỏng của chủ nghĩa đế quốc. Tại sao Herzl lại tới Kaiser? Tại sao tổng thống đầu tiên của Israel, Chaim Weizmann, lại tới Anh? Đây không phải là những cường quốc vô tư, trung lập, giống như Thụy Sĩ — đây là những cường quốc đế quốc vĩ đại của thời đại, sẽ thực hiện những việc bẩn thỉu cho dự án Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Những người này có phải là thực dân và người định cư không? Họ tự gọi mình là thực dân và người định cư. “Hội Thuộc địa Do Thái” không phải là một lời nói thô tục chống Do Thái — đó là cái mà cơ quan quan trọng này tự gọi mình. Tất nhiên, tất cả những điều này đã được đánh bóng. Nói “chủ nghĩa thực dân của người định cư” ngày nay là một điều khủng khiếp, khủng khiếp, ngay cả khi mô tả những gì đang xảy ra ở Bờ Tây, nơi có sự chiếm hữu giống biên giới Mỹ nhất có thể tưởng tượng được trong thế kỷ 21.

Điều đó đưa tôi đến những gì Hoa Kỳ vừa làm hoặc cố gắng làm. Chính phủ Hoa Kỳ rõ ràng đã đồng lõa với kế hoạch của Israel nhằm di tản một phần hoặc toàn bộ dân số khỏi Dải Gaza đến Ai Cập và có thể đến những nơi khác. Không nghi ngờ gì rằng Antony Blinken đã làm điều đó — hợp tác với Israel để loại bỏ người Palestine sau khi hoàn thành cuộc thanh lọc sắc tộc bắt đầu vào năm 1948.

Đây là một cuộc chiến tranh nhân khẩu. Mọi người trong phong trào Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái, ở Palestine và trong thế giới Ả Rập, từ những năm 20 và 30 trở đi, đều hiểu rằng khi thay người Ả Rập bằng người Do Thái và bạn sẽ có đa số là người Do Thái; nếu không làm điều đó, người ta sẽ có đa số người Ả Rập. Giảm những con số đó đã và đang là mục tiêu hàng đầu của chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Việc Hoa Kỳ đang tự cho mình làm điều này, ngoài việc có thể là tội ác chiến tranh, là một điều quái dị — hoàn toàn vô đạo đức. Không ai bị đuổi ra ngoài được phép quay trở lại. Mọi người Ả Rập, mọi người Palestine đều biết điều đó. Không ai bị đẩy vào Ai Cập sẽ quay trở lại Gaza hoặc bất kỳ khu vực nào khác của Palestine. Tất nhiên, hầu hết những người này đã phải di tản. Họ là những người dân ở miền nam Palestine đã bị đuổi đi vào năm 1948 và bị giam giữ ở Dải Gaza trong 75 năm qua. Di tản họ đi một lần nữa sẽ là tội phạm. Và chính phủ của chúng ta đã tham gia cố gắng thực hiện điều đó.

Giờ đây, vì nhiều lý do khác nhau — một số có vị ngon và một số không ngon — chính phủ Ai Cập đã từ chối, được sự ủng hộ của người Ả Rập Saudi và mọi người khác trong thế giới Ả Rập: “Chúng tôi nên trở thành đồng lõa trong việc thanh lọc sắc tộc của những bạn đối với người Palestine. Quý vị có điên không? Quý vị có thực sự muốn chúng tôi mất ngai vàng và tài sản không? Quý vị có thực sự muốn chúng tôi bị chính người dân của chúng tôi lật đổ vì là tay sai của Israel và Hoa Kỳ hay không? Tôi không nghĩ đó là những gì Tổng thống Ai Cập Abdel el—Sisi thực sự đã nói với Blinken, hay những gì Thái tử thực sự đã nói với Blinken. Họ từ chối

Ngay cả chỉ gặp mặt Biden. Đây là những chế độ mà tôi phản đối không có ngoại lệ, nhưng tôi phải nói rằng, họ đã làm đúng khi từ chối gặp tổng thống Mỹ. Và họ đã làm đúng khi giáng cho Blinken hai cái tát rất xứng đáng. Thái tử bắt ông ấy đợi mười tiếng đồng hồ, Sisi đã mắng mỏ ông ấy trong một cuộc họp báo công khai. Đó là dấu hiệu cho thấy những gì đang thay đổi trong khu vực.

Chúng ta nên nhìn lại Hiệp định Oslo và những nỗ lực liên quan như thế nào? Đã bao giờ có một nỗ lực hợp pháp để tạo dựng hòa bình chưa?

Đã có những nỗ lực, nhưng tôi cho rằng không ai trong số họ thực sự đương đầu với khó khăn. Và điều đáng lo ngại là làm thế nào để có được một quốc gia có đa số người Do Thái có chủ quyền ở một quốc gia có đa số người Ả Rập. Chưa bao giờ có một giải pháp nào — ở Madrid hay Washington hay Oslo hay Trại David — tôn trọng thực tế rằng đây là một tiến trình thuộc địa của người định cư, hoặc thực tế là bây giờ bạn có hai dân tộc ở đó, một trong hai có tất cả những quyền và dân tộc kia hầu như không có quyền. Đã có những nỗ lực để tiến gần hơn đến nó, nhưng tôi nghĩ người ta có thể quay lại những gì cựu Thủ tướng Yitzhak Rabin đã nói ở Knesset vào tháng 10 năm 1995, trước khi ông ấy bị giết vì đã đi quá xa ngay cả với điều đó, đó là bất kỳ thực thể Palestine nào đã tạo ra bằng hiệp định Oslo sẽ “không bằng một nhà nước.” Hoa Kỳ luôn giả định rằng Israel sẽ tiếp tục nắm quyền kiểm soát an ninh đối với Israel và Palestine. Người ta luôn cho rằng nhà nước Palestine sẽ không có chủ quyền, và đó sẽ chỉ là một mảnh của một mảnh đất Palestine lịch sử — nói cách khác, thậm chí không phải là 22% còn lại sau khi kết thúc Chiến tranh 1948, mà ngay cả ít hơn. Từ khi Rabin lên nắm quyền vào năm ’92 cho đến khi ông bị ám sát vào năm ’95 và sau đó trong suốt phần còn lại của cái gọi là thập niên Oslo, Israel đã mở rộng những khu định cư với tốc độ chóng mặt, chiếm thêm đất của người Palestine và chế nhạo hiệp định Oslo, và đang bao vây người Palestine ở Bantustans nhỏ, tất cả nay đều đã bị đóng cửa.

Bất cứ ai nói “ồ, người Palestine đã từ chối không chấp thuận một kế hoạch hòa bình hào phóng” là không nhìn vào những gì đang thực sự xẩy ra trên thực địa. Người Israel có những mục tiêu khác, một trong số đó là giải quyết lâu dài hầu hết những vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, một mục tiêu khác là kiểm soát vĩnh viễn toàn bộ Israel—Palestine, cả hai mục tiêu này đều không tương thích với chủ quyền hoặc chế độ nhà nước — thậm chí là giảm bớt chế độ nhà nước. Một lần nữa, chỉ cần đọc bài phát biểu Knesset cuối cùng của Rabin để thấy điều đó.

Một nhận định phổ biến là chủ nghĩa Phục quốc Do Thái là hoạt động hoặc vận động ủng hộ người Palestine phủ nhận quyền hiện hữu của Nhà nước Israel và những khẩu hiệu như “từ sông ra biển” tự chúng đã mang tính chất diệt chủng. Ông hiểu vấn đề này như thế nào?

Có rất nhiều người Palestine không tin rằng Israel có quyền hiện hữu. Có rất nhiều người Palestine không tin rằng có một thứ gọi là dân tộc Israel, mà rõ ràng là có. Người Israel là một dân tộc. Rất nhiều người Palestine không nhận ra rằng nhiều dự án thuộc địa dành cho người định cư đã tạo ra những dân tộc. Chúng tôi đang sống trong một dự án thuộc địa dành cho người định cư ở Hoa Kỳ. Bất cứ ai không phải là thành viên của dân bản địa ban đầu đều là người định cư. Nhưng như cuốn sách Cả người định cư lẫn người bản địa (Neither Settler nor Native) của Mahmood Mamdani đều hỏi, khi nào những người định cư trở thành người bản xứ? Đó là một câu hỏi chính trị hóc búa, bởi vì ngay cả khi người ta chấp nhận rằng có một dân tộc Israel, và nếu người ta nói rằng mọi người có quyền tự quyết, thì điều này đang dẫn đến một tiến trình phủ nhận căn cước và quyền dân tộc của người Palestine, tước đoạt, trục xuất và thanh lọc sắc tộc. Tất cả những điều đó phải được hiểu và giải quyết trước khi người ta có thể tìm ra cách hai dân tộc này này đạt được thỏa thuận.

Những gì tôi vừa nói không phải là điều có thể nhét vào một khẩu hiệu hay những tuyên bố tuyên truyền sôi nổi mà quý vị vừa đề cập. Cá nhân tôi không có vấn đề gì với việc mọi người nhìn thấy Vùng đất Israel trải dài từ sông tới biển hoặc bất cứ nơi nào mà họ nghĩ nó có thể trải dài. Câu hỏi là, hậu quả chính trị và những hậu quả khác từ đó là gì? Nếu điều đó có nghĩa là những quyền tuyệt đối, độc quyền dành cho một dân tộc này và sự áp bức đối với một dân tộc khác thì rõ ràng điều đó là không thể chấp nhận được. Và điều tương tự cũng đúng với Palestine. “Từ sông tới biển, Palestine sẽ được tự do.” Điều đó nghĩa là gì? Chà, nếu điều đó có nghĩa là người Palestine không còn bị áp bức nữa, nhưng đừng đàn áp người Israel, tôi hy vọng điều đó sẽ không là vấn đề. Tuy nhiên, một lần nữa, những người Palestine khác nhau lại có quan điểm khác nhau về vấn đề này. Và tôi nghĩ rằng sự đàn áp gia tăng và những hành động tấn công do chính phủ Israel thực hiện trong nhiều năm đã đẩy người Palestine ra khỏi vị trí của họ trong thời kỳ Oslo, khi họ sẵn sàng chấp nhận một giải pháp hai nhà nước rõ ràng là bất công, miễn là cuối cùng nó liên quan đến chủ quyền và nhà nước thực sự của người Palestine, cho đến bất cứ nơi nào họ có ngày nay.

Trong những năm gần đây, giới cấp tiến ở Mỹ đã tập trung vào xác suất có giải pháp một nhà nước thay vì giải pháp hai nhà nước. Trước tình trạng hiện nay, chúng ta có nên thay đổi chiến thuật của mình không? Trong khoảnh khắc hoàn toàn tuyệt vọng, liệu có lý do nào để hy vọng vào một trong hai giải pháp không?

Tôi bi quan nghĩ rằng một trong hai giải pháp này hiện không khả thi. Trên thực tế, Israel và Hoa Kỳ đã làm việc tích cực kể từ năm 1967 để đảm bảo sự kiểm soát lâu dài của Israel đối với vùg Lãnh thổ bị Chiếm đóng, giải quyết chúng ở mức độ ngày càng lớn hơn và để bảo đảm rằng trong mọi trường hợp không thể có một quốc gia Palestine độc lập hay bất kỳ Chủ quyền- không-phải-là Israel nào khác có thể hoạt động ở bất cứ nơi nào trong những vùng lãnh thổ mà Israel chiếm đóng từ năm 1967. Và họ đã làm mọi thứ có thể để củng cố Bờ Tây và biến nó thành Israel. Mọi thứ. Họ cũng đã cố gắng giải quyết Gaza, nhưng họ đã bỏ cuộc vào năm 2005. Chính phủ Hoa Kỳ trả tiền cho việc này và hỗ trợ vũ khí trong tiến trình này. Một miệng hai lời, họ nói về giải pháp hai nhà nước, nhưng họ cho phép những nhóm định cư Israel trở thành 501(c)(3) và chuyển hàng trăm triệu đô la miễn thuế cho dự án định cư. Họ trang bị vũ khí hỗ trợ người Israel ngăn chặn người Palestine làm bất cứ điều gì về vấn đề này và thực thi việc chiếm đóng bằng cách hỗ trợ ngoại giao và phủ quyết hết lần này đến lần phủ quyết khác trong Hội đồng Bảo an Lin Hiệp Quốc đối với việc ủi đất, hấp thu, sát nhập và phá hủy Palestine đang diễn ra này. Hầu hết những người nói về “giải pháp hai nhà nước” đều không thực sự có ý đó. Chúng không có nghĩa là một quốc gia Palestine độc lập, có chủ quyền trên những vùng lãnh thổ bị chiếm đóng từ năm 1967. Chúng có nghĩa là một nước thay thế giả tạo (simulacrum), một quốc gia giả dối, lừa đảo, đặc biệt là được đưa ra nhằm mục đích tuyên truyền (Potemkin). Đó chính là điều họ muốn nói. Và họ đang làm mọi thứ có thể để ngăn chặn điều đó.

Vậy làm thế nào để hai dân tộc này có thể chung sống trong một nước sau khi máu đã đổ? Và tôi e rằng máu sẽ tiếp tục đổ. Tôi không biết. Tôi không nghĩ rằng trong ngắn hạn, có lý do cụ thể nào để lạc quan về bất kỳ giải pháp nào.

Mặt khác, cho đến ngày 7 tháng 10, mọi người đều nghĩ rằng thế giới Ả Rập đang hấp hối và không thèm quan tâm đến Palestine. Mọi thứ thay đổi rất, rất nhanh chóng. Công chúng Israel đang có ý định trả thù, vì cơn thịnh nộ, đau buồn và giận dữ — đặc biệt là về thương vong của dân thường, cũng như sự sụp đổ của mọi học thuyết mà quân đội Israel từng truyền bá về an ninh. Rõ ràng, người dân Israel không được an toàn. Rõ ràng mọi điều mọi người nghĩ đều sai, không chỉ về Hamas mà còn về khả năng quân sự của Israel.

Vì vậy, ngay bây giờ, bạn sẽ không thể đi đến hòa bình với suy nghĩ của những người Israel. Sự thương tiếc sẽ còn kéo dài trong một thời gian rất lâu. Và nếu người Israel đau buồn và tức giận thì người Palestine cũng vậy. Đây là con số thương vong dân sự Palestine rất lớn hiện nay và chúng ta vẫn chưa biết con số cuối cùng. Sẽ mất rất nhiều thời gian để vượt qua. Nhưng điều đó cũng có thể thay đổi trong tương lai.

Nhưng người ta hy vọng rằng ai đó ở đâu đó sẽ bắt đầu nói rằng cách giải quyết chính trị của Israel đã hoàn toàn phá sản. Không ai có thể tiếp tục tấn công người Palestine bằng bạo lực mà không mong không có một phản ứng bạo lực đáp trả. Đây không phải để biện minh cho bất cứ điều gì, mà chỉ đơn giản là để giải thích rằng nếu người ta áp dụng loại áp lực đó lên một nhóm dân bị áp bức, nó sẽ gia tăng theo những cách có thể khủng khiếp, theo những cách có thể sai về mặt chính trị hoặc sai về mặt đạo đức. Nếu bạn tạo áp lực mạnh và không ngừng, nó sẽ gây bùng nổ.

Ông nghĩ gì về cuộc trò chuyện trong cánh tả ở Mỹ — cánh tả dân cử, cánh tả trong giới hoạt động, giới truyền thông cánh tả? Có khi nào bên trái bị thiếu hoặc bỏ sót trong lịch sử hay không?

Đó là một câu hỏi khó trả lời đối với tôi vì tất cả những gì tôi tiếp xúc trực tiếp đều là giới sinh viên hoạt động. Tôi nghĩ rằng những người trẻ tuổi đang trong tiến trình giáo dục bản thân và họ chưa được giáo dục đầy đủ hoặc chưa trưởng thành về mặt chính trị trong quan điểm của mình.

Ví dụ, một lập luận mà tôi thấy ở một số sinh viên hoạt động là tất cả người Israel đều là người định cư, và do đó không có dân thường. Không ai có thể nói điều đó nếu có chút tôn trọng luật nhân đạo quốc tế. Việc Israel là kết quả của tiến trình thuộc địa của người định cư không có nghĩa là mọi bà nội/ngoại Israel và mọi đứa trẻ Israel đều là người định cư và do đó không phải là thường dân. Về mặt kỹ thuật, theo một nghĩa nào đó, người Mỹ chúng ta đều là những người định cư, nhưng điều đó không có nghĩa là phong trào giải phóng người Mỹ bản địa sẽ hợp lý khi giết chết những đứa trẻ định cư người Mỹ da trắng hoặc những bà nội/ngoại người Mỹ da trắng định cư. Đúng vậy, những người trong những khu định cư ở Lãnh thổ bị Chiếm đóng được trang bị vũ khí phải được coi là những chiến binh. Những người không có vũ khí không phải là chiến binh. Đó là một ví dụ về sự khác biệt mà mọi người phải ý thức được.

Tôi đã bị chỉ trích vì nói rằng trong lịch sử, những phong trào giải phóng đã không cẩn thận trong việc tránh nhắm vào dân thường. Trong Trận chiến Algiers, Zohra Drif và Djamila Bouhired đã đặt bom vào những quán cà phê và quán bar. Họ đã bị xét xử và kết án, phải ngồi tù nhiều năm và cuối cùng được thả. Họ là những anh hùng dân tộc ở Algeria và cả hai đều ủng hộ mạnh mẽ nền dân chủ chống lại chính quyền quân phiệt vẫn cai trị Algeria. Quý vị có thể nói về những gì IRA đã làm chống lại dân thường và bạn có thể nói về những gì ANC đã làm. Có một cuộc tranh luận rất quan trọng xung quanh vấn đề này giữa những người tham gia giải phóng dân tộc. Tôi theo dõi chặt chẽ tình hình ở Ireland và ngày nay mọi người đang đặt câu hỏi về những điều đó. Họ có thể làm như vậy bởi vì, kể từ năm 1998, mọi người không giết nhau với tốc độ như nhau nữa, tạ ơn Chúa. Thật khó để thực hiện trong hoàn cảnh như người Palestine đang gặp phải hiện nay, nhưng giới hoạt động phải suy nghĩ cẩn thận về những điều đó.

Một điều khác tôi muốn nói với những sinh viên trong giới hoạt động là bạn phải hiểu mục tiêu chính trị của mình là gì. Nếu bạn tin rằng đây là một dự án thuộc địa của người định cư, thì bạn đang ở trung tâm của thuộc địa đó, tại Hoa Kỳ hoặc Tây Âu, và những phong trào giải phóng dân tộc đã giành chiến thắng không chỉ — đôi khi không phải chính yếu — bằng chiến thắng trên chiến trường ở thuộc địa. Người Việt rơi vào thế bế tắc với người Mỹ. Người Algeria thực sự đã thua trên chiến trường. IRA gần như đã hết quyền lực về mặt quân sự vào năm 1921. Họ giành chiến thắng, một phần, vì họ đã giành chiến thắng trước đô thị. Người Anh cuối cùng đã nói, chúng tôi không muốn tham gia cuộc chiến này. Chúng tôi không thể chiến đấu trong cuộc chiến này. Điều tương tự cũng xảy ra với người Pháp ở Algeria. Không chỉ có những chiến binh trên núi mới chiến thắng trong cuộc chiến. Tôi không nói rằng đó không phải là yếu tố quan trọng trong việc giải phóng Algeria, thực sự là điều kiện thiết yếu cho nó, nhưng nếu người Pháp tiếp tục muốn giết người Algeria, chiến tranh có thể đã kéo dài mãi mãi. Người Pháp không muốn tiếp tục vì họ không muốn chịu thêm tổn thất. Điều tương tự với Nam Phi. Họ không chỉ thắng ở những thị trấn; ANC thắng vì ở Hoa Kỳ và Anh, họ đã chiến thắng dư luận.

Nếu người ta tin vào cấu trúc lý thuyết này — thuộc địa và siêu đô thị — thì những gì giới hoạt động làm ở đây tại siêu đô thị đều có giá trị. Bạn phải thu phục được mọi người. Người ta không thể chỉ chứng tỏ rằng họ là người trong sáng nhất, là người cách mạng nhất hoặc có thể nói những điều cực đoan nhất và thể hiện năng lực cách mạng của mình. Bạn phải làm điều gì đó hướng tới một mục đích chính trị rõ ràng.

Bài phỏng vấn này do Rebecca Panovka và Kiara Barrow thực hiện và đã được cô đọng và chỉnh sửa cho rõ ràng.

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: “A Desperate Situation Getting More Desperate” | An Interview with Rashid Khalidi | Rebecca Panovka & Kiara Barrow | THE DRIFT | October 24, 2023