Canada đương đầu với thách thức tài chánh nghiêm trọng khi nợ liên bang bùng nổ

Trevor Tombe | DCVOnline

Nợ liên bang tăng nhanh hơn nền kinh tế đơn giản là không bền vững

Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ tài chánh Chrystia Freeland tổ chức một cuộc họp báo ở Ottawa vào thứ Ba, ngày 31 tháng 10 năm 2023. Sean Kilpatrick/The Canadian Press.

Bộ trưởng tài chánh Canada, Chrystia Freeland, sẽ công bố bản cập nhật tài chánh vào thứ Ba tới. Nó sẽ không được đẹp.

Tài chánh liên bang đang ngày càng căng thẳng do tăng trưởng kinh tế chậm lại, những biện pháp mở rộng sức chi trả, những chương trình xã hội mới (chẳng hạn như chăm sóc nha khoa), những khoản trợ cấp lớn cho những nhà máy sản xuất pin và có lẽ quan trọng nhất là lãi suất tăng nhanh.

Với tốc độ này, chi phí lãi nợ hàng năm có thể vượt quá 50 tỷ USD — sớm hơn bốn năm so với kế hoạch.

Trên thực tế, chi phí lãi vay hàng tháng của chính phủ liên bang hiện đang ở mức cao nhất mọi thời đại. Dữ liệu mới nhất hiện có cho tháng 8 cho thấy chi phí lãi vay liên bang đã vượt quá 4,3 tỷ USD, vượt qua kỷ lục trước đó là 4,03 tỷ USD được thiết lập vào tháng 12 năm 1995. Con số này cao hơn gấp đôi so với số tiền trước COVID, như biểu đồ theo sau cho thấy. Và đó là mức tăng chi phí lãi vay nhanh nhất trong lịch sử.

Tất cả điều này có nghĩa là khi Bộ trưởng Freeland cập nhật những con số vào tuần tới, thâm hụt liên bang gần như chắc chắn sẽ tăng lên. Tăng lên nhiều.

Trong nhận định kinh tế và tài chánh mới nhất của PBO, họ dự đoán mức thâm hụt 46,5 tỷ USD trong năm nay—tăng từ mức 40 tỷ CAD của ngân sách.

Những dự báo khác cho thấy chúng ta có thể thấy mức thâm hụt thậm chí còn lớn hơn. Dự báo mới nhất của Finances of the Nation, công bố số liệu mới hàng tháng, kể cả một bộ dữ liệu mới được công bố vào tuần trước, dự đoán mức thâm hụt chỉ dưới 56 tỷ USD trong năm nay.

Tất nhiên, dự đoán đó có thể là quá bi quan. Nhưng nếu nó gần chính xác thì đó thực sự sẽ là một sự gia tăng rất lớn. Nếu loại trừ những năm có đại dịch COVID-19, rõ ràng là một ngoại lệ, thì con số này sẽ tăng hơn 20 tỷ CAD so với năm ngoái. Đó sẽ là mức tăng lớn nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chánh. Và việc kiểm soát sức khỏe của nền kinh tế (dùng cái gọi là “cân đối ngân sách được điều chỉnh theo chu kỳ”), đây sẽ là mức thâm hụt lớn nhất, tính theo tỷ trọng của nền kinh tế, kể từ năm 1995.

Điều này không có nghĩa là chúng ta đang đi đên vực thẩm tài chánh.

So với tầm mức của chính phủ hoặc toàn bộ nền kinh tế, gánh nặng của chi phí lãi suất cao này vẫn thấp hơn so với giữa những năm 1990. Thấp hơn nhiều. Năm 1995, chi phí lãi nợ chiếm 35% doanh thu và gần 6% toàn bộ nền kinh tế của chúng ta. Ngày nay, ngay cả khi chi phí lãi nợ vượt quá 50 tỷ USD, thì đó là 11% doanh thu và dưới 2% GPD. Và những ngân hàng trung ương nên bắt đầu chính sách hạ lãi suất vào năm tới, có thể vào mùa xuân hoặc sớm hơn, khi áp lực lạm phát giảm bớt.

Canada cũng không đơn độc. Quả thực, tình hình ở nước ngoài thậm chí còn tồi tệ hơn. Dựa trên dữ liệu mới nhất do The Economist tổng hợp, thâm hụt liên bang của Hoa Kỳ dự tính sẽ đạt 5,7% GDP trong năm nay, tương đương khoảng 165 tỷ CAD ở Canada. Tỷ lệ vay ở khu vực đồng Euro là 3,4%. Vương quốc Anh là 3,9%. Thật vậy, trong số tất cả những quốc gia – đã phát triển và đang phát triển – mà nó theo dõi chỉ có ba quốc gia mong đợi có thặng dư: Úc, Đan Mạch và Na Uy.

Tuy nhiên, dù chúng ta có thể là đang ở vị trí tốt đến đâu thì Canada cũng phải đương đầu với một thách thức.

Ngân sách năm 2023 của chính phủ liên bang được dựa trên lãi suất 10 năm khoảng 3%. Con số đó bây giờ có thể phải tăng thêm nửa phần trăm (0,5%), điều này có thể làm tăng chi phí đi mượn thêm vài tỷ đô la mỗi năm trong tương lai gần.

Và nếu lãi suất vẫn ở mức cao lâu hơn, như nhiều người (kể cả Ngân hàng Canada) mong đợi, mức nợ của chính phủ có thể không bền vững.

Hãy xét đến tình trạng mà trong đó chi phí đi vay của liên bang trung bình là 3,5%, doanh thu và tăng trưởng kinh tế của chính phủ chậm lại ở mức trung bình 3% và chi tiêu chính phủ tăng ở mức 3,5%. Tôi ước tính rằng GDP nợ liên bang vào năm 2028 sẽ đạt 47%—gần mức cao nhất sau đại dịch COVID-19. Con số này cao hơn nhiều so với kế hoạch 40% của chính phủ trong năm đó.

Nợ liên bang tăng nhanh hơn nền kinh tế gây ra tình trạng không bền vững. Nếu bản cập nhật tài chánh cho thấy điều đó, chuông báo động sẽ vang lên.

Canada có thể làm gì? Như tôi đã lưu ý từ trước, việc bám sát những kế hoạch trước đây của chính phủ sẽ là một khởi đầu tốt.

Việc tăng kế hoạch chi tiêu cho mỗi ngân sách là lý do quan trọng khiến chúng ta rơi vào tình cảnh này. Nhìn về phía trước, những người đang tìm cách thay thế thủ tướng hiện tại — dù thuộc Đảng Tự do hay Pierre Poilievre của Đảng Bảo thủ — nên bắt đầu xét đến những lựa chọn.

Chúng ta trì hoãn càng lâu thì những thách thức tài chánh của chúng ta sẽ càng lớn và khó khăn hơn.

Tác giả | Trevor Tombe là giáo sư kinh tế tại Đại học Calgary và là nhà nghiên cứu tại Trường Chính sách công. @trevortombe

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Canada has a serious fiscal challenge looming as the federal debt explodes | Trevor Tombe | The Hub| November 16, 2023