Vấp ngã vì Covid đe dọa nền kinh tế của Việt Nam

William Pesek | DCVOnline

Về quê hay ở lại?

Tuy nhiên, tất cả đều mất hết nếu Hà Nội không ngăn chận được dại dịch Covid-19 đang bùng phát lần thứ hai này. Con lắc kinh tế xoay chiều một lần nữa là điều cuối cùng mà chính phủ mới này cần.

Một người buôn phế liệu chở những bao rác thải nhựa ở Hà Nội, ngày 13 tháng 8 năm 2021. Mức lương thấp của Việt Nam đã là một điểm thu hút giới sản xuất. Ảnh: AFP / Nhac Nguyen

Việt Nam có thể bêu xấu câu châm ngôn đầu tư cũ “mua tin đồn, bán thực tế” khi biến thể Delta lật đổ một nền kinh tế được đồn đại là đã đánh bại Covid-19.

Cho đến tháng trước, ngôi sao tăng trưởng ở Đông Nam Á đã hoạt động trong nhiều năm khi nền kinh tế khu vực thực sự “đạt được điều đó”. Chính phủ đã nhanh nhẹn và khôn khéo thu hút được những xưởng sản xuẩt đến Việt Nam khi họ chạy trốn khỏi cuộc chiến thương mại đang tàn phá Trung Hoa.

Tin hành lang cho biết, Hà Nội, đã tìm ra công thức đặc biệt cho Covid-19: tiếp tục mở cửa kinh doanh trong lúc tỷ lệ người nhiễm bệnh và chết thấp không thể tưởng tượng được.

Nó được nhiều người ca ngợi là một thực tế — và bằng chứng — rằng những Đổi mới mang tính chuyển đổi kể từ năm 1986 không chỉ hiện hữu và tốt đẹp, mà còn sắp vào số cao hơn trong lúc chính phủ có sự thay đổi lớn về lãnh đạo. Lập luận này đã chi phối một phúc trình của Quỹ Tiền tệ Quốc tế ngày 10 tháng 3 với tiêu đề: “Việt Nam: Lèo lái thành công Đại dịch”.

Không. Thương nhân thường kể lại những câu chuyện như vậy cho đến khi phần còn lại của quần chúng bắt kịp – rồi họ thu lợi. Tuy nhiên, Việt Nam hiện đang nhắc nhở toàn cầu rằng họ chưa sẵn sàng cho khung giờ vàng toàn cầu so và chỉ hy vọng trong lúc một làn sóng Covid mới đang áp đảo nơi đây. Chuyen viên kinh tế Huong Le Thu tại Viện Chính sách Chiến lược Úc lên tiếng cảnh giác,

“Với sự gia tăng gần đây của biến thể Delta, kết hợp với tỷ lệ tiêm chủng thấp đến kinh ngạc, dư luận về hiệu quả hoạt động của Việt Nam đang bắt đầu khô héo.”
Huong Le Thu

Ý kiến của giới đầu tư cũng vậy, khi thị trường nhận ra điều này (dịch ở Việt Nam) đang đe dọa chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đã lung lay. Huong Le Thu lưu ý rằng những công ty khổng lồ trong lĩnh vực may mặc, giày dép và điện tử từ Adidas, Nike đến Apple hiện đang phải lo ngại về lịch trình giao hàng và giá cả khi làn sóng Delta tấn công Việt Nam Inc.

Một tháng trước, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn nằm trong số những đô thị điên cuồng nhất châu Á, một trong những thành phố cắt nhiều băng khánh thành công xưởng mới. Giờ đây, nó là tâm chấn của đợt tăng Covid tồi tệ nhất của Việt Nam cho đến nay – coi như đã đóng cửa.

Hôm Chủ nhật, chính phủ Việt Nam xác nhận số lây nhiễm tăng trong một ngày lớn nhất trên toàn quốc cho đến nay — hơn 9.700 người. Mặc dù TP.HCM là tâm điểm, nhưng các thành phố lân cận cũng giữ vai trò trong trung tâm kỹ nghệ như Bình Dương, Đồng Nai và Long An đang có số lây nhiễm ở độ cao nguy hiểm.

Nhân viên y tế trang bị an toàn cá nhân lây mẫu tăm bông cho dân địa phương tại chợ Đồng Xuân, Hà Nội vào ngày 11 tháng 8 năm 2021, khi chính phủ áp dụng lệnh phong tỏa hai tuần để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19. Ảnh: AFP / Nhac Nguyen

Kế hoạch của Việt Nam

Những gì đã xảy ra ở Việt Nam nghe có vẻ quen thuộc với giới quan sát ngững nước ở Đông Nam Á: tự mãn, buông thả và một sự liều lĩnh chết người vì sự kiêu ngạo.

Như đã thấy ở Thái Lan, Indonesia và Malaysia, thành công ban đầu của các chính phủ trong việc ngăn chặn virus đã khiến họ có chương trình tiêm chủng chậm chạp. Kế hoạch của họ là bất kỳ sự gia tăng mới nào về tỷ lệ lây nhiễm đều có thể nhanh chóng ngăn chặn được bằng cách lặp lại những gì đã có kết quả trước đó: hướng dẫn giãn cách xã hội và nhiều dung cụ an toàn cá nhân hơn.

Trong đợt dịch đầu tiên, Việt Nam cũng đã thực hiện một số bước quyết định từ trên xuống. Chuyên viên kinh tế Stefan Angrick tại Moody’s Analytics trích dẫn một ví dụ về cách Hà Nội “đã tích cực cố gắng bảo vệ nền kinh tế của mình” với chính sách “bắt buộc [công nhâ] ngủ lại” tại “một số nhà máy để tránh sự xâm nhập của Covid-19 có thể gây ra sự chậm trễ cho sản xuất cần thiết và chuỗi cung ứng nói chung.”

Sau đó, biến thể Delta xuất hiện, buộc chính phủ phải hiệu chỉnh lại hoàn toàn các phản ứng của họ, kể cả việc đẩy mạnh chương trình tiêm chủng của Hà Nội. Việt Nam đã trở thành một loại con mồi của chủ nghĩa dân tộc thuốc chủng ngừa. Barnaby Flower, một nhà nghiên cứu lâm sàng tại Đại học Oxford, cho biết một vấn đề, đó là “có rất ít sự cấp bách trong việc mua thuốc chủng ngừa mới đắt tiền từ nước ngoài.” Ông nói,

Chính phủ Việt Nam “đã lẩn tránh việc bỏ tiền mua và thời gian xếp hàng đợi nhận thuốc và đã chính thức nói rằng tốt hơn là sản xuất thuốc chủng ngừa trong nước.” Giống như nhiều chính phủ ở châu Á, họ đã cảm nhận có cơ hội để phát triển khả năng trong lĩnh vực kỹ thuật sinh học. Barnaby Flower cho biết, Hà Nội đã đầu tư vào ít nhất bốn loại thuốc chủng ngừa nội địa, biết rằng có thể phải mất nhiều thời gian chờ đợi.

Chiến lược này là sai lầm khi đợt dịch bùng phát đột biến vì biến thể Delta đã lật ngược chiến thuật năm 2021 của Việt Nam. Chính phủ phải nhập khẩu thêm thuốc chủng ngừa Oxford-AstraZeneca. Nhưng không kịp để Việt Nam ngăn chận dịch giữa tháng 8 năm 2021: một câu chuyện cảnh giác nhiều hơn thành công về kinh tế.

Điều này là sự thử thách đầu tiên khá lớn đối với tân Thủ tướng Phạm Minh Chính, người mà hồi tháng 4 đã tiếp thu quyền lực từ tay Nguyễn Xuân Phúc. Tuy nhiên, Chính phủ của Chính phải thận trọng trong bước đi để trấn an giới đầu tư, những người trong những năm gần đây tin rằng Việt Nam đã vượt ra khỏi “nền kinh tế con lắc” trong quá khứ.

Tham chiếu ở đây là mô hình Việt Nam kéo dài hàng chục năm, nơi tình cảm giữa các giới đầu tư thế giới thay đổi từ rất tích cực sang rất tiêu cực, thường không lờ mờ giữa hai thái cực. Tựa đề bắt mắt cuối cùng xoay quanh cuộc khủng hoảng vào năm 2012 và một chút hỗn loạn vào cuối năm 2013 trong lúa có những “cơn thịnh nộ” ở các thị trường mới nổi.

Kể từ đó, nhóm của Phúc đã thực hiện một công việc đáng để ý khi cố gắng giảm bớt sự cực đoan và vượt ra khỏi chu kỳ nổ-lép với những hành động nhằm củng cố hệ thống tài chính, tăng tính minh bạch, giảm tình trạng nguy hiểm và nâng cao điểm số dễ kinh doanh của Hà Nội. Các công ty gồm Apple, Adidas, LG, Nike, Panasonic, Samsung và vô số các công ty khác đã phản ứng bằng cách chuyển sản xuất sang Việt Nam.

Đa nhiệm

Tuy nhiên, những điều kiện có từ trước vẫn còn đó – và hiện đang khiến thị trường tạm dừng nói đến việc Việt Nam đã thực sự đi được bao xa. Đột nhiên, giới đầu tư như đang bị nhắc nhở về sự mờ mịt của Việt Nam và thường có những sai lầm trong chính sách trong những thời điểm cực kỳ căng thẳng.

Tuy nhiên, tin tốt là Hà Nội đang thực sự thể hiện năng khiếu đa nhiệm. Một ví dụ là làm lành với Tòa Bạch Ốc của Joe Biden.

Tháng trước, Giám đốc Ngân khố Hà Nội và Biden, Janet Yellen, đã thông báo về một thỏa thuận rằng Việt Nam sẽ không làm suy yếu tiền đồng để đạt được lợi thế thương mại.

Trở lại thời điểm Trump đã xếp Việt Nam vào danh sách các nước thao túng tiền tệ, dường như sự trả thù của Trump vì những tựa đề lớn trên báo là Hà Nội đang thắng trong cuộc chiến thương mại. Cựu tổng thống Mỹ đã hy vọng việc đánh thuế nhập cảng trên hàng hóa Trung Hoa và các rào cản phi thuế quan sẽ kéo hàng triệu việc làm trở lại Mỹ. Thay vào đó, chúng đã chạy đến TP.HCM và vùng phụ cận.

Yellen và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng ra tay gìn giữ hòa bình. Điều đó có nghĩa là áp lực lên Hà Nội để họ phải cắt giảm thặng dư thương mại đang tăng với Washington. Năm 2020, thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ tăng 25% lên gần 70 tỷ USD.

Hà Nội cho biết họ sẽ thực hiện cam kết theo quy định của Quỹ Tiền tệ Quốc tế “tránh thao túng tỷ giá hối đoái nhằm ngăn chặn việc điều chỉnh cán cân thanh toán hiệu quả hoặc để đạt được lợi thế cạnh tranh không lành mạnh và sẽ kiềm chế mọi sự phá giá cạnh tranh của đồng Việt Nam”.

Điều này cho thấy nhiệt độ giữa Mỹ và Hà Nội sẽ giảm xuống đủ để tạo không gian cho chính phủ của Chính nâng cao chiến thuận kinh tế của mình.

Một trường hợp điển hình là chính phủ của Chính đang thực hiện một bước ngoặt lớn trong việc tăng kích cỡ thị trường thương mại điện tử nhỏ nhất Đông Nam Á.

Hôm thứ Sáu, Hà Nội đã công bố tham vọng sẽ có những doanh nghiệp kỹ thuật số tạo ra 20% tổng sản phẩm quốc nội trong vòng 4 năm. Đến năm 2030, Đại hội Đảng toàn quốc đặt mục tiêu 30% GDP do lĩnh vực kỹ thuật số sản xuất. Con số này tăng từ hơn 8% GDP hiện nay. Kế hoạch là đến năm 2025, 80% dân số 98 triệu người sẽ có trương mục trả và nhận tiền trực tuyến.

*Công nhân trên một dây chuyền sản xuất ở ngoại thành Hà Nội.* Ảnh: AFP / Hoàng Đình Nam

Chi phí lương thấp

Chuyên viên kinh tế Michael Kokalari tại công ty đầu tư VinaCapita cho biết những tia sáng nhỏ. Ông liệt kê ít trì trệ về hậu cần hơn ở Indonesia, và chi phí thấp hơn so với Malaysia. Chuyên viên kinh tế Rajiv Biswas tại IHS Markit Châu Á Thái Bình Dương lưu ý rằng ngay cả khi Hà Nội nỗ lực tăng tỷ lệ tiêm chủng, giới đầu tư sẽ tiếp tục bị thu hút đến Việt Nam vì thế cạnh tranh mạnh của nó. Biswas nói:

“Việt Nam sẽ tiếp tục hưởng lợi do chi phí lương sản xuất tương đối thấp hơn so với các tỉnh ven biển của Trung Hoa – ở đó tiền lương công nhân sản xuất đã tăng nhanh trong mười năm qua. Thứ hai, Việt Nam có một lực lượng lao động tương đối lớn, có trình độ học vấn tốt so với nhiều nước cạnh tranh khác trong khu vực ở Đông Nam Á, khiến Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất chế tạo hấp dẫn của các công ty đa quốc gia.”
Rajiv Biswas

Biswas cho biết thêm, chừng nào Việt Nam còn có thể kiềm chế được Covid, thì việc các công ty đa quốc gia chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Hoa để đi sang những trung tâm khác ở châu Á có lẽ chưa xong.

Cuối cùng, ông nói, nhiều công ty đa quốc gia đã và đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng sản xuất của họ trong suốt nười năm qua để giảm xác suất bị tổn thương do gián đoạn nguồn cung và các sự kiện địa chính trị. Biswas cho biết:

“Khuynh hướng này càng được củng cố vì đại dịch Covid-19, khi sự gián đoạn nguồn cung kéo dài từ Trung Hoa trong suốt tháng 2 và tháng 3 đã tạo ra sự xáo trộn trong chuỗi cung ứng toàn cầu cho nhiều ngành, kể cả ô tô và điện tử.”
Rajiv Biswas

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Vietnam’s Covid stumble threatens economic boom | William Pesek | ASIA TIMES | Aug 16, 2021.