Sự qua đời của một Thủ tướng và tương lai của Trung Hoa

Ian Johnson | DCVOnline

Trong khi ít người có thể thương tiếc một trong những người lãnh đạo nhạt nhẽo nhất của Trung Hoa, cái chết của ông có thể được dùng như một cách để chỉ trích Tập Cận Bình, xếp cũ của ông ấy.

Cái chết bất ngờ của cựu Thủ tướng Trung Hoa Lý Khắc Cường là vụ mới nhất trong chuỗi khủng hoảng, rủi ro và sai lầm liên tục gây khổ sở cho Tập Cận Bình, trong hai năm qua.

Hãng thông tấn chính thức Tân Hoa Xã cho biết trong một bản tin cộc lốc rằng ông Lý Khắc Cường, 68 tuổi, qua đời vì một cơn đau tim vào sáng sớm thứ Sáu tại Thượng Hải. Cái chết rõ ràng đã khiến giới chức chính phủ Trung Hoa mất cảnh giác vì cáo phó chưa được chuẩn bị và cơ quan này cho biết cáo phó sẽ được công bố sau (Mười tám giờ sau, Tân Hoa Xã mới đăng cáo phó chính thức gọi ông là “một đảng viên Cộng sản trung thành và đã qua thử thách của thời gian”.)

Cái chết của Lý Khắc Cường khó có thể làm thay đổi bộ máy quyền lực trong giới lãnh đạo cao cấp của Trung Hoa. Ông ấy đã rút lui khỏi mọi chức vụ và không thuộc nhóm thân cận của Tập. Mặc dù thường được coi là một người ôn hòa theo chủ nghĩa đổi mới, trái ngược với ông Tập có tư tưởng độc đoán hơn — ông có bằng Tiến sĩ kinh tế và được coi là người nhanh trí — nhưng ông chưa bao giờ tỏ ra thách thức những chính sách cứng rắn của xếp của mình. So với những người tiền nhiệm năng động hơn, đặc biệt là Chu Dung Cơ cứng rắn vào những năm 1990 và Ôn Gia Bảo có khuynh hướng đổi mới (bị vấy bẩn vì tham nhũng trong gia đình) vào những năm 2000, ông dễ dàng là một trong những thủ tướng nhạt nhẽo nhất trong gần 75 năm lịch sử của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa..

Tuy nhiên, cái chết của ông ấy quan trọng vì hai lý do chính.

Thứ nhất, nó đã tạo cơ hội cho mọi người chỉ trích ông Tập. Trên một mạng xã hội của Trung Hoa, Weibo, một số người bắt đầu đăng video bài hát “Thật tiếc không phải là ông” của ca sĩ người Malaysia gốc Hoa, Liang Jingru, còn được gọi là Fish Leong. Tuy nhiên, một giờ sau khi những ý kiến  đăng trên mạng, chúng đã bị những cơ quan kiểm duyệt thận trọng của Trung Hoa xóa sạch — một dấu hiệu cho thấy họ coi những ý kiến đó là những lời chỉ trích.

Thứ hai, cái chết của ông Lý là một trong những chuỗi rủi ro đã cản trở sự cai trị của ông Tập trong hai năm qua và có thể là một cơ hội khác để những người chỉ trích tiếp tục lên tiếng phản đối.

Vấn đề bắt đầu từ việc chính quyền của ông bám vào chính sách phong tỏa để tiêu diệt virus COVID-19, dẫn đến những cuộc biểu tình những các thành phố lớn của Trung Hoa vào cuối năm 2021 và 2022. Tiếp theo đó là nhiều cuộc biểu tình phản đối Covid-19 và nền kinh tế chậm lại vào cuối năm 2022. Và rồi năm nay, ông Tập lần lượt mất bộ trưởng ngoại giao (bị cáo buộc vì sinh con ngoài hôn nhân); bộ trưởng quốc phòng của ông ta (bị cáo buộc tham nhũng hoặc không trung thành) và những lãnh đạo cao cấp của binh chủng hoả tiến của quân đội Hoa lục.

Ngược lại với những sự kiện này, rõ ràng có thể được coi là những bước đi sai lầm và đánh giá sai lầm của ông Tập và chính quyền của ông, cái chết của ông Li dường như chỉ là một điều đáng tiếc.

Nhưng trong những năm qua, người dân Trung Hoa đã dùng thời gian để tang để bày tỏ sự bất bình với chính phủ — có thể vì chính phủ khó ngăn cản người dân tưởng niệm người chết.

Nổi tiếng nhất là cái chết của bí thư đảng, nhân vật cải cách Hồ Diệu Bang, dẫn đến cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 và bị quân đội dập tắt, khiến hàng trăm người thiệt mạng. Cái chết của thủ tướng lâu năm của Mao Trạch Đông, Chu Ân Lai, vào năm 1976, cũng dẫn đến các cuộc biểu tình trở thành tiền đề cho việc lật đổ những người theo chủ nghĩa Mao cấp tiến và sự trỗi dậy của Đặng Tiểu Bình.

Gần đây hơn, cái chết của bác sĩ nhãn khoa Li Wenliang trong giai đoạn đầu của đợt bùng phát Covid-19 đã trở thành điểm tập hợp cho những người cảm thấy rằng chính quyền đã cho phép virus lây lan vì họ đã trấn áp những người tố cáo như bác sĩ Li.

Vì vậy, có thể là, khi qua đời, vị cựu thủ tướng nhạt nhẽo này sẽ được nhớ đến như một nhân vật cải cách có kế hoạch bị dập tắt do sự phản đối không khoan nhượng của ông Tập đối với cải cách kinh tế và xã hội dựa trên thị trường. Ít nhất, cái chết của ông Lý có thể sẽ được nhiều người ở Trung Hoa coi là một dấu hiệu khác về những điều kỳ lạ đang diễn ra ở đỉnh cao đất nước của họ — và một dấu hiệu khác cho thấy sự suy giảm quyền lực lần thứ hai của ông Tập sẽ khó khăn hơn nhiều so với sự suy giảm quyền lực lần đầu của ông.

© 2023 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

Nguồn: The Passing of a Premier and China’s Future | Ian Johnson | Council on Foreign Relations | October 27, 2023.