Một vĩ nhân đi vào lòng lịch sử nhân loại

Tùng Sơn

Sự ra đi của Nelson Mandela tạo niềm thương tiếc vô biên không chỉ cho 53 triệu người dân Nam Phi mà cho toàn thể nhân loại. Chắc chắc người dân Nam Phi sẽ mãi mãi ghi nhớ ông như một người cha, “Tata” gọi theo tiếng Nam Phi, một vị Tổng Thống da đen Nam Phi đầu tiên đã cống hiến cả cuộc đời tranh đấu chống lại chính sách kỳ thị chủng tộc và cuối cùng đã chiến thắng giành lại quyền tự do dân chủ cho đại đa số người dân da đen trong tinh thần bất bạo động. Hơn thế nữa ông cũng còn được xem như nhà lãnh đạo được quý mến, kính trọng nhất trong số những nhà lãnh đạo trên toàn thế giới vào cuối thế kỷ 20, là hiện thân cho sự vận động tự do, dân chủ, dân quyền chuyển giao quyền lực một cách hòa bình trong tinh thần hòa hợp và tôn trọng.

Tổng thống Mỹ Obama trong lễ truy điệu Nelson Mandela ngày 10/12/2013 tại Sweto (gần ...). Nguồn: AP Photo/Evan Vucci — Tổng thống Mỹ Obama trong lễ truy điệu Nelson Mandela ngày 10/12/2013 tại Soweto gần Johannesburg. Nguồn: AP Photo/Evan Vucci

Từ nguyên thủ quốc gia cho đến người dân bình thường mọi nơi kính phục, ngưỡng mộ, quý mến, nói và viết rất nhiều về ông không phải vì Nelson Mandela đã là Tổng Thống nước Nam Phi. Ông được quý mến vì cuộc đời ông, quan niệm nhân bản và cung cách cư xử thái độ của ông sau khi ra khỏi nhà tù, đối với giới lãnh đạo, thành phần thống trị người da trắng đã bỏ tù ông trên một phần tư thế kỷ, đàn áp đối xử bất công đến người dân Nam Phi trong suốt gần hai trăm năm.

Hành trình đi đến tự do cho ông và cho đại đa số người dân Nam Phi là một con đường gian nan và nhiều chông gai. Ông sinh ra vào năm 1918 tại vùng nông thôn Transkei, thuộc tỉnh Eastern Cape, xuất thân từ bộ tộc Thembu; cha ông là vị tộc trưởng hội đồng bộ tộc, do đó ông thấm nhuần tinh thần trách nhiệm, lòng tự trọng và tự hào về bộ tộc mình. Ông mồ côi cha khi lên 9 tuổi, tiếp nhận nền giáo dục trung học của những nhà truyền đạo người Anh Quốc. Sau đó ông vào trường Đại Học Fort Hare dành cho người da đen, học luật, nơi đây ông có cơ hội gặp gỡ, tiếp xúc giớilãnh đạo da đen.

Năm 22 tuổi, không có tiền ông phải trộm, bán hai con bò của bộ tộc để có tiền lên thành phố Johannesburg xem như thành phố lớn nhất Nam Phi, nơi đây ông gặp gỡ nhiều nhà hoạt động da đen và tham gia tổ chức African National Congress (Nghị Hội Dân Tộc Phi) gọi tắt là ANC[1]. Tiền thân cuả tổ chức này, Nghị hội Dân tộc Nam Phi bản địa [South African Native National Congress] thành hình năm 1912 để chống chính sách kỳ thị người da đen của chính phủ do người da trắng thiểu số lãnh đạo. Phong trào chống chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc sau đó mở rộng kêu gọi sự tham gia của nhiều thành phần và từ đó chấp nhận những người theo chủ nghĩa cộng sản. Đến nưm 1923 SANNC trở thành ANC và có phân đảng quân sự.

Tại Johannesburg, 1941-1943, Nelson Mandela tiếp tục hành nghề thư ký tập sự sau khi bi đuổi việc gác đêm tại Crown Mines, một thị trấn cạnh Johannesburg; ông tốt nghiệp lớp hàm thụ ban đêm chương trình cử nhân tại đại học Nam Phi năm 1943 và muốn theo đuổi sự nghiệp chính trị như một luật sư.

Năm 1943 Nelson Mandela ghi tên theo học Luật tại đại học University of Witwatersrand và gia nhập Đoàn Thanh niên ANC. Đam mê đấu tranh chính trị khiến Mandela rớt năm cuối và không tốt nghiệp Luật tại ĐH Witwatersrand năm 1949.

1950-1954, Nelson Mandela tiếp tục hoạt động với ANC và chịu ảnh hưởng chủ nghĩa cộng sản và Duy vật biện chứng; ông bị bắt năm 1956 cùng với 156 người hoạt động da đen khác. 1952 Nelson Mandela bắt đầu làm việc với tổ hợp luật H.M. Basner. Đến tháng 8, 1953 ông qua kỳ khảo hạch và làm việc như một luật sư văn phòng luật sư Terblanche and Briggish.

Chủ trương đấu tranh bạo động, Nelson Mandela bị bắt vào tháng 12, năm 1956. Sau sáu năm xét xử, toà kết luận Nelson Mandela vô tội.

Ông vẫn tiếp tục tìm cách đi vận đông chống lại chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc không chỉ ở Nam Phi và nhiều quốc gia thuôc châu phi và liên kết với giới lãnh đạo ở Anh quốc. Ông bị bắt lại vào năm 1962 với tội phạm nghiêm trọng hơn là chủ mưu hoạt động cách mạng vũ trang, bạo động và phá hoại bị kết án chung thân khổ sai và đầy sang đảo Robben. Trong phiên tòa này ông đã đọc bài diễn văn lịch sử dài 4 tiếng đồng hồ nói lên khát vọng tụ do dân chủ, triết lý chính trị của ông và chấm dứt với câu để đời “Đây là một lý tưởng mà tôi theo đuổi và mong nó sẽ thành hiện thực. Nhưng, lạy chúa, nếu cần thì đó có thể là là một lý tưởng mà tôi sẵn sàng để chết.” [It is an ideal which I hope to live for and to see realised. But, my lord, if needs be it is an ideal for which I am prepared to die.]

Sau vụ án, nhiều người Nam Phi da trắng tin rằng tổ chức ANC không còn nữa, và sự nghiệp chính trị của Nelson Mandela xem như chấm dứt. Có người nghĩ rằng ông sẽ phải chết trong tù.

Nhưng qua trại tù đã không làm nhụt đi ý chí, quyết tâm mà nghịch lại là nơi đã giúp ông gia tăng nội lực tinh thần, tính nhân bản, sức phán đoán, nhận định chính trị. Qua những lời như sau, “Người tước đoạt tự do của người khác cũng là một tù nhân của lòng hận thù, bị giam cầm đằng sau song sắt của thiên kiến và hẹp hòi.” Ngoài ra ông vẫn tiếp tục theo đuổi học ngành luật trong tù, không ngừng vận động với thế giới bên ngoài qua thư từ, yêu cầu ủng hộ cho phong trào chống lại chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc.

Theo thời gian chính nghĩa, lẽ phải tất thắng, phong trào chống chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc lên cao, được sự đồng tình ủng hộ nhiều quốc gia trên thế giới. Vào năm 1989 Tổng thống Nam Phi da trắng phải đồng ý nói chuyện thương lượng với ông trong nhà tù, chuẩn bị phóng thích ông. Tháng 2 năm 1990 tân Tổng thống Nam Phi De Klerk ra lệnh thả tự do cho ông sau 27 năm bị cầm tù.

Vào tháng 4 năm 1994 cuộc tổng tuyển cử tự do, mỗi người dân Nam Phi dù trắng hay đen có quyền sử dụng lá phiếu lựa chọn người mình tin tưởng và Nelson Mandela đã thắng cử, trở thành vị Tổng Thống da đen đầu tiên của nước Nam Phi. Khi đó ông được 75 tuổi. Một trong những mục tiêu đầu tiên của ông là hòa hợp, hòa giải với khối người da trắng, và ngay cả những kẻ thù của ông, những người hành hạ, bỏ tù ông, phế bỏ chính sách kỳ thị chủng tộc, bất bình đẳng, phân chia giàu nghèo. Trong buổi lễ nhậm chức ngày 10 tháng 5 năm 1994 ông nói:

“Chúng ta đã chiến thắng trong nỗ lực gieo hạt giống niềm tin cho đến hằng triệu con người. Chúng ta đồng thuận cùng xây dựng một xã hội mà trong đó mọi người Nam Phi, da đen lẫn da trắng có thể tin tưởng hãnh diện không còn sợ hãi, đảm bảo quyền tối thượng cao quý nhất của con người, một quốc gia đa chủng tộc sống hòa bình với chính mình và với thế giới.”

Sau 5 năm cầm quyền, ông quyết định không tái tranh cử Tổng Thống mặc dù xác suất tái đắc cử rất cao, một lần nữa ông đã làm tấm gương sáng cho những nhà làm chính trị trên toàn thế giới cho những chế độ mù quáng bám chặt vào quyền lực để có thể hy sinh hằng triệu mạng sống.

Ông còn được xem như người nhận nhiều bằng tưởng thưởng, huy chương cao quý nhất của nhiều quốc gia trên toàn thế giới, trong số đó có giải Nobel Hòa bình vào năm 1993 cùng nhận với cựu Tổng thống De Klerk.

Tuần lễ này những nhà nguyên thủ quốc gia từ Tổng thống, Thủ tướng, Hoàng gia, các dân biểu cùng với các giới tài tử, nghệ sĩ nổi tiếng khắp nơi trên hoàn vũ cùng tụ tập về thủ đô nước Nam Phi Johannesburg để tỏ lòng kính mến, tiễn đưa ông một tù nhân, một vị Tổng Thống, một chính khách, một người đi xây dựng hòa bình thế giới đến nơi an nghỉ cuối cùng; sau đó ông sẽ được mai tang ông ở Qunu nơi ông sinh ra. Riêng tại Hoa Kỳ bốn vị Tổng Thống tiền nhiệm và đương nhiệm Barrrack Obama, George Bush, William Clinton và Jimmy Carter cũng sẽ đi đến dự tang lễ. Đây có thể xem như sự kiện đầu tiên xảy ra trong lịch sử Hoa Kỳ từ ngày lập quốc.

Nelson Mandela đã để lại di sản vô giá không chỉ cho người dân Nam Phi mà cho cả cộng đồng nhân loại là đức tính quả cảm, kiên nhẫn, khoan dung, không hận thù, tình thương và tôn trọng nhân phẩm giá trị cao quý con người. Hơn thế nữa cung cách hành xử của ông mãi mãi là bài học cho xã hội loài người và cho những chế độ độc tài toàn trị còn sót lại trên hành tinh trái đất.

Bài do tác giả gởi. DCVOnline biên tập và minh hoạ và chú thích.

[1] Nghị hội Dân tộc Phi (ANC), tự xem là một lực lược cánh tả có kỷ cương, là chính đảng cầm quyền tại nước Cộng hòa Nam Phi, được yểm trợ của Liên minh Ba bên trong đó có Nghị hội những Công đoàn Nam Phi (COSATU) và Đảng Cộng sản Nam Phi (SACP), kể từ khi thiết lập chế độ dân chủ không phân biệt chủng tộc vào tháng Tư năm 1994. [Nguồn: Wikipeadia.org]