Tập Cận Bình đang làm hại nền kinh tế Trung Hoa như thế nào

The Economist | DCVOnline

Chính sách cứng nhắc đang thắng những vấn đề thực tế

Trong 20 năm qua, Trung Hoa là nguồn tăng trưởng lớn nhất và đáng tin cậy nhất của nền kinh tế thế giới. Họ đã đóng góp một phần tư vào sự gia tăng của GDP toàn cầu trong giai đoạn đó và phát triển suốt 79 trong 80 quý. Phần lớn thời gian kể từ khi Trung Hoa mở cửa sau khi Mao qua đời, Đảng Cộng sản TH đã đi theo một con đường thực tế để làm cho TH trở nên giàu có hơn, kết hợp đổi mới thị trường với sự kiểm soát của nhà nước. Tuy nhiên, hiện nay, nền kinh tế Trung Hoa đang gặp nguy hiểm. Vấn đề trước mắt là chính sách zero-covid của họ, đã gây ra sự sụt giảm và có thể đưa nền kinh tế TH vào một mô hình cứ đóng rồi lại mở. Việc đó làm cho vấn đề phức tạp hơn: cuộc đấu tranh tư tưởng của Chủ tịch Tập Cận Bình để làm lại chủ nghĩa tư bản nhà nước. Nếu cứ tiếp tục đi theo con đường này, Trung Hoa sẽ phát triển chậm hơn và khó dự đoán hơn, gây ra những hậu quả lớn cho họ và thế giới.

Sau gần hai tháng, việc đóng cửa Thượng Hải đang được nới lỏng, nhưng Trung Hoa còn lâu mới đi đến tình trạng zero-covid, với những đợt bùng phát mới ở Bắc Kinh và Thiên Tân. Hơn 200 triệu người đang sống trong giới nghiêm và nền kinh tế đang quay cuồng. Doanh số bán lẻ trong tháng 4 thấp hơn 11% so với một năm trước đó và lượng mua hàng KFC, ô tô và Cartier đều yếu. Mặc dù một số công nhân đang sống trên ở sàn nhà máy, nhưng sản lượng kỹ nghệ và sản lượng xuất cảng đã giảm xuống. Trong cả năm, Trung Hoa có thể phải vật lộn để phát triển nhanh hơn nhiều so với Mỹ lần đầu tiên kể từ năm 1990, sau vụ thảm sát gần Quảng trường Thiên An Môn. Đối với ông Tập, thời điểm này thật tồi tệ: sau đại hội đảng lần thứ 20 vào cuối năm nay, ông dự định được xác nhận làm chủ tịch nhiệm kỳ thứ ba, phá vỡ quy tắc gần đây là những người lãnh đạo thường về hưu sau hai nhiệm kỳ.

Tuy nhiên, ông Tập là người phải chịu nhiều trách nhiệm về cú đánh liên hoàn vào nền kinh tế. Đầu tiên là chính sách zero-covid của ông ấy, đã được thực thi trong 28 tháng. Đảng CSTH lo ngại rằng việc mở cửa sẽ dẫn đến đợt lây nhiễm có thể giết chết hàng triệu người. Điều đó có thể đúng, nhưng họ đã lãng phí thời gian quý báu: 100 triệu người trên 60 tuổi vẫn chưa tiêm ba lần. TH không chịu nhập cảng vaccine mRNA của phương Tây có hiệu quả hơn. Thay vào đó, kế hoạch của họ có thể là cố đạt được zero-covid vào năm sau. Trung Hoa đã từ bỏ việc nhận tổ chức Asian Cup, một cuộc thi túc cầu, vào tháng 6 năm 2023. Người ta đã bàn đến những trạm xét nghiệm COVID- thường trực và đội nhân viên thường trực để ngoáy mũi xét nghiệm mãi mãi. Vì Omicron có khả năng lây truyền cao, nên không thể tránh khỏi nhiều đợt bùng phát và giới nghiêm. Nhưng kể từ khi chính sách zero-covid được coi là dấu ấn của ông Tập, mọi phê bình chỉ trích đề bị coi là phá hoại.

Chính sự điên cuồng đi theo ý thức hệ đó là nguyên nhân cho cú sốc thứ hai, một loạt các sáng kiến kinh tế lập nên cái mà ông Tập gọi là “khái niệm phát triển mới”, nhằm giải quyết “những thay đổi lớn chưa từng thấy trong một thế kỷ”, chẳng hạn như sự tách biệt Trung-Mỹ. Các mục tiêu đều hợp lý: giải quyết bất bình đẳng, độc quyền và nợ, và bảo đảm rằng Trung Hoa thống trị các kỹ thuật mới và được củng cố để chống lại những lệnh trừng phạt của phương Tây. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, ông Tập tin rằng đảng CSTH phải lãnh đạo, và việc thực hiện có tính chất trừng phạt và thất thường. Hàng loạt tiền phạt, các quy định mới và thanh trừng đã khiến ngành kỹ nghệ kỹ thuật năng động, đã đóng góp 8% GDP, bị đình trệ. Và một cuộc đàn áp dã man nhưng không triệt để đối với lĩnh vực bất động sản, chiếm hơn 1/5 GDP, đã dẫn đến cuộc khủng hoảng nguồn vốn — một lý do khiến doanh số bán nhà ở trong tháng 4 giảm 47% so với một năm trước đó.

Chính phủ hy vọng một chương trình kích thích rộng lớn đang thực hiện sẽ giúp họ đạt được mục tiêu tăng trưởng chính thức là 5,5% cho năm 2022 và làm dịu thần kinh trước thềm đại hội đảng CSTH. Vào ngày 19 tháng 5, Thủ tướng Lý Khắc Cường, đã kêu gọi giới chức chính phủ “hành động quyết liệt” để khôi phục tăng trưởng và ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất cho nợ thế chấp. Đảng đã cố gắng trấn an giới trùm kỹ thuật đang sợ hãi. Bước tiếp theo có thể là một chương trình cơ sở hạ tầng lớn do chính phủ tài trợ bằng trái phiếu.

Nhưng số nợ chồng chất nhiều hơn và bê tông cũng không ngăn cản được nhu cầu về các biện pháp giới nghiêm hà khắc hoặc giảm thiểu rủi ro từ mô hình kinh tế của ông Tập. Nó liên quan đến việc mở rộng phạm vi của bộ phận kém năng suất nhất của nền kinh tế: bộ phận do chính phủ điều hành. Chính sách kỹ nghệ của Trung Hoa đã đạt được những thành công đáng kể, chẳng hạn như xây dựng vị thế thống trị toàn cầu về pin tiên tiến. Ông Tập hy vọng rằng kỹ thuật và một loạt quỹ đầu tư nhà nước mới sẽ giúp việc lấy quyết định nhanh hơn. Nhưng đừng quên tất cả những thất bại thảm hại, từ các ngành kỹ nghệ vành đại rỉ sét đến vi mạch.

Trong khi đó, các ưu đãi trong bộ phận sản xuất hiệu quả nhất của nền kinh tế, khu vực tư nhân, đã bị phá hủy. Bạn đọc có thể thấy điều đó trên các thị trường tài chính, vốn đã thấy những dòng tiền lớn chảy ra ngoài TH. Giá vốn tăng cao: Cổ phiếu Trung Hoa giảm giá 45% so với cổ phiếu Mỹ, một mức chênh lệch gần kỷ lục. Tính toán của giới đầu tư và doanh nhân đang thay đổi. Một số lo sợ rằng lợi nhuận tài chính cho bất kỳ doanh nghiệp nào sẽ bị giới hạn do một khối nghi ngờ quyền lực và tài sản tư nhân. Giới đầu tư mạo hiểm cho biết họ đã chuyển sang nhắm vào vào những khoản trợ cấp lớn nhất, chứ không phải những ý tưởng tốt nhất. Lần đầu tiên sau 40 năm, không có lĩnh vực chính nào của nền kinh tế TH đang tiến hành đổi mới tự do hóa. Nếu không có chúng, sự tăng trưởng sẽ bị ảnh hưởng.

Nền kinh tế ý thức hệ của ông Tập có những ảnh hưởng lớn đối với thế giới. Mặc dù kích thích có thể làm tăng nhu cầu, nhưng cũng rất có thể sẽ xảy ra tình trạng giới nghiêm, khiến nền kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng suy thoái. Trong kinh doanh, quy mô và sự tinh vi của Trung Hoa khiến các công ty đa quốc gia không thể bỏ qua. Nhưng nhiều công ty sẽ tái cân bằng chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Hoa, như Apple đang làm. Các nhà công ty đầu tư nhiều vào Trung Hoa có thể thống trị một số ngành kỹ nghệ của những năm 2030, nhưng phương Tây có thể trở thành những nước lo ngại khi nhập cảng những sản phẩm của Trung Hoa. Về ngoại giao, khu vực tư nhân độc lập và ít tham vọng hơn có nghĩa là sự hiện diện của Trung Hoa ở nước ngoài sẽ do nhà nước lãnh đạo và ảnh hưởng đến chính trị nhiều hơn. Báo cáo đặc biệt của chúng tôi về Trung Hoa và Châu Phi giải thích rằng nó có thể trở nên độc hại hơn nhưng cũng kém hiệu quả hơn.

Hiểm họa của chế độ cá nhân độc tài

Và cuộc sống bên trong một Trung Hoa cách biệt hơn với thế giới là gì? Trong khi mọi người chia sẻ trên mạng về tình trạng ngừng hoạt động và mất việc làm, điều này khó có thể chuyển thành tình trạng bất ổn nhờ sự giám sát, tuyên truyền và sự ủng hộ rộng rãi cho những mục tiêu của đảng CSTH. Một số chuyên gia kỹ thuật không đồng ý với sự chuyển hướng sang bên trái của TH nhưng họ thiếu sức mạnh và lòng can đảm cần thiết để đứng lên phản đối. Và ở mức độ có thể được phân biệt từ hộp đen của giới chính trị ưu tú, không có đối thủ nào đương đầu với ông Tập, đã 68 tuổi. Tuy nhiên, trong cuộc chạy đua tới một đại hội đảng có thể thấy Tập bảo đảm quyền lực cho đến ít nhất là năm 2027, những thiếu sót của chế độ cá nhân độc tài ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang lộ rõ.■

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: How Xi Jinping is damaging China’s economy |Europe | The Economist | 26 May 2022.
Bài báo này đăng trong phần Lãnh đạo trong ấn bản của tạp chí in với tựa đề “Ý thức hệ đối đầu với sự thịnh vượng”