Trục trặc với Starlink của Ukraine cho thấy sự nguy hiểm của sự lệ thuộc vào kỹ thuật số

Gillian Tett | DCVOnline

Kỹ thuật của Musk đặt ra vấn đề một tỷ phú thất thường nên tham gia vào việc quốc phòng đến độ nào

Tuần này, Chris Bryant, một chính khách người Anh, đã thả nổi một ý kiến không thể tưởng tượng được tại quốc hội; ông ấy hỏi:

“Có khi nào chúng ta có thể phải xét đến việc trừng phạt Elon Musk [tỷ phú người Mỹ] không?”
Chris Bryant

Nguyên nhân? Ông ta “dường như đang đi hai hàng” trong cuộc chiến Ukraine.

Bộ trưởng Quốc phòng đã gạt vấn đề đó đi. Nhưng Bryant đã nêu vấn đề đó vì hai lý do.

Một là, Musk đã tweet có vẻ như lặp lại một số yếu tố theo ý của Vladimir Putin về Ukraine (chẳng hạn như tuyên bố chủ quyền của Moscow đối với Crimea).

Hai là, một rắc rối kỳ lạ đã xẩy ra quanh Starlink, hệ thống internet vệ tinh di động do công ty SpaceX của Musk chế tạo. Và trong khi việc này vẫn còn một phần chìm trong sương mù của chiến tranh, giới đầu tư và giới hoạch định chính sách nên chú ý, vì nó có những tác động vượt ra ngoài lãnh thổ Ukraine.

Để hiểu tại sao, chúng ta cần biết lịch sử. Khi Nga xâm lăng Ukraine, Musk đồng ý chuyển những trạm cuối của Starlink vào nước này, để cung cấp Internet cho dân chúng và quân đội. Những máy nhỏ này, ban đầu sản xuất cho thị trường tiêu dùng để liên kết với các vệ tinh của SpaceX.

Theo tôi, Musk xứng đáng được khen ngợi vì đã làm điều này. Như tôi đã viết trước đây, một điểm thu hút quan trọng của Starlink là nó tạo ra một hệ thống “phân tán” — tức là một hệ thống lan truyền, trải rộng. Do đó chúng khó bị hỏa tiễn bắt phá hơn nhiều so với hệ thống tập trung vào tháp di phát tuyến.

Và với khoảng 25.000 trạm Starlinks hiện đang hoạt động ở Ukraine, theo Musk, mạng lưới này đã giữ được hoạt động với mục đích dân sự và nhân đạo quan trọng, từ bệnh viện đến ngân hàng. Starlinks, được nhiều nguồn tài trợ, cũng đã được quân đội Ukraine dùng trong những cuộc hành quân tinh tế của họ.

Nhưng những chuyện gần đây trở nên khó hiểu. Tháng trước, Musk bất ngờ tweet rằng “Starlink chỉ dành cho mục đích hòa bình” (mặc dù giới chức chính phủ Mỹ nói với tôi rằng SpaceX đang bán hàng nghìn trạm cuối cho các nhóm thuộc NATO với giá ngày càng tăng). Ian Bremmer, người đứng đầu công ty tư vấn rủi ro Eurasia Group, trong một bài viết hôm thứ Hai đã cáo buộc rằng Musk nói với tác giả rằng ông ta đã từ chối yêu cầu của Ukraine để Starlink hoạt động ở Crimea, vì lo ngại bị Nga trả đũa. Musk phản pháo, nói rằng “không ai nên tin tưởng Bremmer”. Những viên chức khác đã chứng thực quan điểm của Bremmer.

Sau đó, vào cuối tháng 9, trạm cuối của Starlink ngừng hoạt động ở những khu vực phía đông và nam Ukraine mà Putin tuyên bố đã sáp nhập, nhưng đã bị quân đội Ukraine chiếm lại. Giới chức chính phủ ở Kyiv nói rằng điều này gây ra tình trạng “thảm khốc”.

Sự trùng hợp ngẫu nhiên hay sao? Có lẽ. Hoặc có thể là trục trặc kỹ thuật hoặc bị Nga phá sóng. Nhưng giới quan sát có thể tin được của Ukraine tự hỏi liệu những người có thẩm quyền của SpaceX có đang cố làm chậm bước tiến của Ukraine hay không. Để thêm vào tin đồn, Vladimir Solovyov, nhân vật truyền hình Nga, tuần này cho biết Musk đang đổi lập trường thân Nga để tránh châm ngòi cho những cuộc tấn công vào vệ tinh của ông.

Tôi và những người khác đã hỏi nhóm của Musk về chuyện này nhưng không được trả lời. (Musk trước đó đã tweet rằng vùng hoạt động của vệ tinh là thông tin “mật”, SpaceX đã tài trợ khoảng 80 triệu đô la cho Ukraine và ông ấy muốn có hòa bình). Nhưng kể từ khi trục trặc được phúc trình lần đầu tiên vào tuần trước, phạm vi hoạt động của vệ tinh dường như đã hồi sinh gần hết. Và khi Mykhailo Fedorov, Bộ trưởng chuyển đổi kỹ thuật số của Ukraine, tweet lời khen ngợi dành cho Starlink trong tuần này, Musk đã tweet trả lời rằng ông ấy “Rất vui khi hỗ trợ Ukraine”.

Nhưng trong khi vẫn chưa rõ chính xác việc gì đã (hoặc chưa) thực sự xảy ra, câu chuyện đặt ra câu hỏi đáng lo ngại cho giới hoạch định chính sách và giới đầu tư phương Tây. Chính khách Hoa Kỳ sẽ cho phép một tỷ phú thất thường gây ảnh hưởng ở mức độ nào trong những lĩnh vực từ mạng xã hội đến chiến tranh ở nước ngoài? Giới đầu tư nên định giá rủi ro chính sách như thế nào khi các công ty tư nhân cung cấp cho các cơ quan quân sự, hoặc đầu tư vào không gian? Liệu chính phủ Hoa Kỳ có thể viện dẫn Đạo luật Sản xuất Quốc phòng đối với SpaceX không? Liệu Musk có thể nói chuyện với chính phủ Nga, như Eurasia gợi ý rằng ông đã làm hay không?

Sau đó, có một bài học lớn hơn về sự phụ thuộc vào tiện ích — và đa dạng hóa. Ukraine đã trở nên lệ thuộc vào việc sử dụng Starlink để giữ mạng internet trong năm nay vì họ cần phải hoạt động nhanh chóng và hệ thống này tốt hơn nhiều so với các lựa chọn thay thế và giá ban đầu khá rẻ. Như Fedorov lưu ý, nó đã mang lại những lợi ích lớn. Nhưng sự lệ thuộc này cũng tạo ra một lỗ hổng tiềm ẩn (không khác với việc Đức dùng nhiều khí đốt của Nga trước đây hay sự lệ thuộc của Mỹ vào chip điện tử của Đài Loan).

Tôi chẳng nghi ngờ gì, nếu Ukraine cần giảm tiếp xúc với một tỷ phú trong tương lai, thì cuối cùng Ukraine sẽ tìm được cách. Nhưng trong thời gian chờ đợi, những sự kiện vừa xảy ra sẽ được những quốc gia nhỏ khác — như Đài Loan hay Estonia — nghiên cứu kỹ lưỡng vì lo ngại một ngày nào đó họ cũng có thể cần tự vệ và cần hệ thống internet phân tán.

Và, nói chung, rắc rối Starlink này phải là một lời cảnh tỉnh lớn cho bất kỳ nhân vật lãnh đạo doanh nghiệp nào, người đầu tư, và người hoạch định chính sách. Cuộc chiến ở Ukraine nhấn mạnh ở một hình thức rất khắc nghiệt mức độ mà chúng ta đang sống trong một thế giới kỹ thuật số, mà mạng liên kết là mạch máu của nền kinh tế và nhiều thứ khác. Do đó, câu hỏi ai là người kiểm soát chúng, và liệu chúng ta có tin tưởng vào độ tin cậy của chúng hay không; đó là vấn đề rất quan trọng trong những thời điểm bất ổn này. Niềm tin khi đã tan vỡ thì khó có thể khôi phục lại được. Đa dạng là việc quan trọng.

Hy vọng rằng Musk sẽ chứng minh rằng ông ấy là người đáng tin cậy — và Starlink sẽ tiếp tục mang đến những điều kỳ diệu cho Ukraine. Nhưng nếu có thêm nhiều chuyện kỳ quặc xảy ra nữa, câu hỏi của Bryant có vẻ không quá điên rồ hay vô lý. Trong khi đó, tất cả chúng ta nên xét lại sự lệ thuộc vào kỹ thuật số của riêng mình.

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Ukraine’s Starlink problems show the dangers of digital dependency | Gillian Tett | Financial Times | Oct 12, 2022