Những hình ảnh Việt Nam của Léon Busy (1914-1921)

Nguyễn Ngọc Đức

Tập ảnh này như một lời mời tham dự vào một hành trình khám phá 15 tỉnh Bắc kỳ để thấy được nét quyến rũ tuyệt vời của Việt nam vào đầu thế kỷ 20 và con người Việt nam qua lối sống thế tục.

Những hình ảnh trên Vietnam 3 – Tập ảnh của Léon Busy (1914-1921)

*Những hình ảnh trên Vietnam 3*. https://www.flickr.com, Duc Nguyen VSL

Tập ảnh này gồm 744 bức ảnh, đúng ra phải gọi là những autochromes[1] và 7 hoạt hình được lấy từ “Bộ sưu tập Léon Busy ở Đông dương”[2]. Đây chỉ là một phần rất nhỏ của bộ sưu tập Archives de la Planète của Viện bảo tàng Albert Kahn[3] (Département de Hauts-de-Seine, Pháp)[4]. Bộ sưu tập này là một tập hợp gồm 65000 lưu giữ cùng với các bức ảnh và hoạt hình được thực hiện vào đầu thế kỷ 20 nhằm ghi lại sự đa dạng của các dân tộc và các nền văn hóa trên thế giới. Sau đúng một thế kỷ, bộ sưu tập của Leon Busy mới được ra mắt công chúng qua Portail Images của viện bảo tàng này vào tháng 7 năm 2022.

Léon Busy đã thu được tất cả là 1372 tấm ảnh và hoạt hình sau nhiều lần thực hiện nghiệp vụ nhiếp ảnh qua các tỉnh thành và làng xã của Đông dương từ năm 1914 đến năm 1921.

010102_Lùng Vai_Lao Kai_Des femmes et jeunes filles Thái (Thổ)_A9935 — 010102 Phụ nữ và thiếu nữ Thái (Thổ) *Lùng Vài Lào Kai*, Bắc Kỳ *A9935*. Nguồn: Léon Busy

Từ những ghi chú tỉ mỉ được Léon Busy để lại trên từng bức ảnh như địa điểm, nội dung cũng như số thứ tự của nó, tác giả của tập ảnh này đã liệt kê và phân loại chúng theo từng tỉnh trên bản đồ hành chính Bắc kỳ thời trước.

Những tấm ảnh được trình bày theo từng tỉnh theo một lộ trình hư cấu mà Léon Busy có thể đã thực hiện trong quá trình thực nghiệm lâu dài về nhân chủng học của ông như là từ các cao nguyên Bắc kỳ qua châu thổ sông Hồng. Điều đáng khích lệ là ngoài 4 tỉnh (Hà đông, Sơn tây, Quảng yên, Hải ninh ) và một vài thị trấn, làng mạc, tất cả các địa danh còn lại tên vẫn được giữ nguyên từ một thế kỷ nay.

Sau cùng, không cần phải nói cũng có thể khẳng định rằng Léon Busy đã để lại một di sản vô giá dưới tính cách một chuyên gia nhân chủng học với sự hiểu biết của ông về lối sống của người Việt Nam vào thời điểm đó. Kiến thức đó phản ảnh qua nhiều bức ảnh sưu tập theo 21 khía cạnh để trở thành chủ đề của phần cuối cùng của tập ảnh này mang tên “Con người và lối sống của họ”.

060104_Bắc Lệ_(village thổ)_Bắc Giang_Des villageois thổ (thái)-vêtus de bleu au marché_A7340 — *060104 Bắc Lệ (làng người thổ/thái) tỉnh Bắc Giang, Bác Kỳ ở chợ A7340*. Nguồn: Léon Busy

Montréal, 22-01-2023

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Bài do tác giả gởi. DCVOnline biên tập và trình bày

[1] Autochrom Lumière là một phương pháp chụp ảnh màu do Auguste Lumière (1862–1954) với em là Louis Lumière (1864–1948) ở Pháp phát minh và lấy bằng sáng chế vào ngày 17 tháng 12 năm 1903. Đây là kỹ thuật chụp ảnh màu kỹ nghệ đầu tiên để tạo ra dương bản của ảnh trên mặt kính. Kỹ thuật thâu hình này đã được dùng trong khoảng từ 1907-1932. Do đó, rất nhiều ảnh về Chiến tranh thế giới thứ nhất chụp bằng kỹ thuật này. Từ 1935 trở đi, Kodachrome rồi đến 1936, Agfacolor dần dần thay thế Autochrome. (Nguồn: Autochrome, Wikipedia)

[2] Léon Busy (19 tháng 4 năm 1874, Paris – 1951, Paris) là một nhiếp ảnh gia người Pháp, đã biên tập và đóng góp nhiều bộ sưu tập ảnh về thuộc địa Đông Dương, Angkor và đời sống hàng ngày của Đông Nam Á.

Xuất thân là một quân nhân (tốt nghiệp trường Bách khoa nổi tiếng) trong quân đội thuộc địa Pháp từ năm 1895 đến năm 1920, ông đã đóng góp cho nhiều Triển lãm thuộc địa ở Paris trong những năm 1920 và 1930. Ông trở lại Đông Dương vào năm 1921 để chụp ảnh Angkor và Campuchia cho bộ sưu tập ảnh và phim khổng lồ “Archives de la planète” do chủ ngân hàng và người làm từ thiện Albert Kahn thành lập. Kahn khuyến khích Busy dùng máy ảnh với kỹ thuật autochrome do anh em Lumière phát minh, mà lần đầu ông xem được trong buổi chiếu năm 1909 của nhiếp ảnh gia người Pháp Jules Gervais-Courtellemont.

Từ năm 1926 đến tháng 5 năm 1931, Busy lãnh đạo Ban Nhiếp ảnh của Văn phòng indochinois de tourisme et de propagande, chụp ảnh, cộng tác chặt chẽ với các nhiếp ảnh gia Việt Nam như Ngọc Chấn , Nguyễn Huy Kỳ, Đào Văn Thân và thu thập các bộ sưu tập phong phú cho ấn phẩm du lịch và tài liệu.

Vào tháng 7 năm 2022, Bảo tàng Albert-Kahn đã phát hành trên mạng khoảng 1.360 bức ảnh do Léon Busy chụp ở Đông Dương từ năm 1914 đến năm 1921, khi bản quyền đã hết hạn. (Nguồn: Léon Busy, Angkor Database | A Social Responsibility Project by Templation Angkor Resort, Siem Reap)

[3] Tiểu sử của Albert Kahn: Abraham Kahn sinh ngày 3 tháng 3 năm 1860 tại Marmoutier, vùng Bas-Rhin; ông là con cả trong gia đình có sáu người con (hai chị gái mất từ khi còn nhỏ). Gia đình ông thuộc một cộng đồng nhỏ của thương nhân Do Thái. Cha ông là một lái buôn gia súc. Mẹ ông qua đời khi anh Kahn mười tuổi, chỉ vài tháng trước khi bắt đầu cuộc chiến dẫn đến việc Đức sáp nhập Alsace-Moselle. Ông quyết định đi Paris năm 16 tuổi; ở đó ông lấy lại quốc tịch Pháp và đổi tên của mình thành Albert. Les Archives de la Planète

*Albert Kahn trên ban công ngân hàng của ông, Paris, 1914 (G. Chevalier, kính âm bản, I135X)* © Musée Albert-Kahn/CD92

[4] Thông cáo Viện bảo tàng Albert Kahn tại Boulogne-Billancourt đã mở cửa lại sau 5 năm trùng tu, Radio France.