Công nhân nhà máy châu Á nắm dao đằng lưỡi trong cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng ở phương Tây
Rebecca Ratcliffe và Nhung Nguyen | DCVOnline
Công nhân di cư ăn và ngủ trong những nhà máy đầy COVID, bị phong tỏa, không biết thế giới bên ngoài
Đã nhiều tuần qua, Hoàng Thị Quỳnh(1) làm việc và ngủ trong một xưởng may ở tỉnh Tiền Giang, ở miền Nam Việt Nam. Bà bắt đầu ca lúc 7 giờ 15 sáng và sau một ngày may quần áo thể thao, bước vào một sảnh trống của phức thể xưởng may và nghỉ qua đêm.
Mỗi công nhân có một cái lều, dựng cách nhau một hoặc hai mét, chứa một chiếu giấy bạc, gối, chăn và một cái hộp để đựng đồ đạc của họ. Không công nhân nào được phép gặp bất kỳ người nào ở ngoài nhà máy; thậm chí nói chuyện với một du khách qua cổng cũng bị cấm.
Một làn sóng COVID lan rộng khắp các khu vực kỹ nghệ của Việt Nam vào đầu năm nay đã đặt áp lực lớn lên lĩnh vực sản xuất của quốc gia này — ngay khi các nhà máy sản xuất các sản phẩm dành cho các cửa hàng trước Giáng sinh.
Việt Nam là một trong những trung tâm sản xuất quan trọng của châu Á và sản xuất hàng hóa cho một số thương hiệu phương Tây lớn nhất về kỹ thuật, hàng may mặc và quần áo thể thao. Các bản tin về đợt bùng phát đã cảnh báo về sự chậm trẽ trong việc giao iPhone 13s và sự gián đoạn trong việc cung cấp mọi thứ, từ xe Toyota đến rèm cửa Ikea.
Jana Gold, Giám đốc Cao cấp của Tập đoàn Bán lẻ và Người tiêu dùng Alvarez & Marsal tại Washington cho biết: “Việt Nam có thể sản xuất một phần ba tổng sản lượng hàng may mặc [cho Hoa Kỳ]. Trong số tất cả các quốc gia bị ảnh hưởng vì Covid, nó thực sự ảnh hưởng đến ngành kỹ nghệ này.”
Nhiều nhà máy yêu cầu công nhân ở lại xí nghiệp tuân theo các quy định của chính phủ nhằm giảm thiểu việc lây nhiễm — một chính sách đã bị bãi bỏ, gồm cả nơi làm việc của Quỳnh, cho phép bà đi làm và trở về nhà hàng ngày vào tháng 11.
Nhưng hoạt động sản xuất vẫn chưa trở lại bình thường; giới phân tích dự đoán nó sẽ vẫn như vậy cho đến cuối quý đầu tiên của năm 2022. Trước Giáng sinh, giới bán lẻ vật vã để định ưu tiên những sản phẩm nào được các cửa hàng cần nhất. Một số tiếp tục được chuyển đi vào cuối tháng 11, và thậm chí thuê máy bay để giao hàng may mặc đến nơi cho đúng giờ.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng thực sự đã khiên công nhân cảm nhận được — nhiều công nhân là những người di cư nội địa — những người vận hành bộ máy sản xuất của đất nước.
Vào tháng 7, khi số lây nhiễm COVID leo thang, một lệnh giới nghiêm gắt gao đã được áp dụng trên khắp các khu vực kỹ nghệ, cấm mọi người rời khỏi nhà, thậm chí để đi mua thực phẩm. Hàng trăm nghìn công nhân đã được đưa đến các nhà máy để áp dụng chiến thuật “ba tại chỗ”, nơi công nhân ngủ, làm việc và ăn trong nhà máy của họ. Tính đến tháng 10, chỉ tính riêng tỉnh Bình Dương đã có khoảng 300,000 công nhân làm, ăn, và ngủ tại chỗ.
Đối với những công nhân của những nhà máy đã đóng cửa trong thời gian giới nghiêm, họ không có cách nào khác là ở trong những căn phòng thuê, trong tình trạng lấp lửng. Họ không thể kiếm sống, nhưng bị ngăn cản trở về nhà với gia đình. Bà Nguyễn Phương Tú, người tham gia nghiên cứu tại Đại học Adelaide chuyên về quyền lao động của công nhân trong nhà máy, cho biết: “Hầu hết họ sẽ cố gắng chuyển tiền tiết kiệm về cho người trong gia đình ở quê của họ, vì vậy số tiền tiết kiệm mà họ dành cho bản thân không thực sự là bao nhiêu.” Mặc dù đã có một số hỗ trợ của chính phủ, nhưng vẫn chưa đủ.
Khi các hạn chế di chuyển được dỡ bỏ vào đầu tháng 10, nhiều công nhân quyết định rằng họ đã hết chịu nổi và rời khỏi các khu kỹ nghệ ngay lập tức. Những chiếc xe máy quấn đầy túi ni-lông chất đầy đồ đạc tràn ra đường. Theo báo đài nhà nước, có tới 90.000 người đã bỏ Thành phố Hồ Chí Minh để về quê vào cuối tuần đầu tiên.
Trần Thị Lan là một trong 300.000 người được cho biết đã rời Bình Dương, một phần của trung tâm sản xuất hàng may mặc ở miền Nam. Khu vực của bà ấy là trung tâm của một đợt bùng phát COVID, và bà ấy đã bị giới nghiêm bốn tháng. Cuối cùng, bà đã nhiễm COVID. Ngay sau khi cô trở về nhà, bà nói, “Tôi biết rằng sẽ đến lượt mình bị nhiễm bệnh. Cứ hai tuần một lần, mọi người đến xét nghiệm và phòng của những người nhiễm bệnh đến gần hơn.”
Thông thường, bà kiếm được mức lương căn bản hàng tháng khoảng 4,8 triệu đồng (154,56 GBP). Bà ấy sẽ nhận được thêm 20.000 đồng (64p) mỗi giờ làm thêm và thêm 300.000 đồng (9,66 GBP) như tiền lương thực phẩm. Bà nói, nó không bao nhiêu, so với công việc rất mệt mỏi. Bà ấy nói, công ty nơi bà làm việc đã bị đình chỉ hoạt động trong thời gian giới nghiêm, không có sự hỗ trợ nào cho bà ấy.
Thay vào đó, bà sống dựa vào các gói thực phẩm từ thiện.Bà đã nhận được 800.000 đồng (25,76 GBP) từ quỹ cứu trợ và chủ nhà đã giúp đỡ bằng cách giảm cho bà một nửa tiền thuê nhà.
Tú nói, cuộc khủng hoảng đã nhấn mạnh tính dễ bị tthiệt hại trong cuộc sống của những người lao động di cư và sự cần có sự bảo vệ tốt hơn của chính phủ. Công việc của họ vừa được trả lương thấp vừa bấp bênh. Trong quá khứ, các công ty có vốn nước ngoài được biết là chỉ đóng cửa và không trả tiền lương hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội cho người lao động.
Việc có thể nhận được các dịch vụ công cũng gắn liền với địa chỉ ghi danh của một người ở tỉnh nhà của họ, có nghĩa là họ không thể nhận được dịch vụ chính như y tế, chăm sóc hoặc giáo dục trẻ em khi đi làm việc ở các khu vực kỹ nghệ. Bà nói, “Tôi nghĩ tầm quan trọng về kinh tế của những người lao động này đã bị đánh giá thấp. Mặc dù chúng tôi biết Việt Nam tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài dựa trên sức hấp dẫn của giá công nhân thấp và nguồn cung lao động dồi dào.”
Các nhà máy hiện đang đối phó với tình trạng thiếu công nhân đáng kể vì quá nhiều công nhân đã nghỉ việc. Nhiều người định sẽ ở nhà với gia đình của họ ít nhất cho đến kỳ nghỉ Tết Nguyên đán.
Gold ước tính rằng, trong số các nhà cung cấp sản phẩm mà bà làm việc, 60-70% công nhân đã trở lại làm việc. Bà nói, “Trong thời bình thường, [họ] có thể xoay sở được, nhưng với sự gia tăng nhu cầu ngay bây giờ, nó chỉ làm vấn đề phức tạp hơn.” Ngoài ra còn có các đợt bùng phát COVID lẻ tẻ, tiếp tục, dẫn đến việc ngừng hoạt động tạm thời. Ngoài ra, các xưởng sản xuất và thương hiệu phải đối phó với sự gián đoạn liên tục đối với việc cung cấp nguyên liệu và vận chuyển.
Mohamed Faiz Nagutha, chuyên viên kinh tế ASEAN tại Bank of America Securities ở Singapore, cho biết mức sản xuất sẽ không thể trở lại mức bình thường cho đến cuối quý đầu tiên của năm 2022. “Nếu đang nói về việc thực sự bắt kịp trở lại nơi, trong một thế giới giả định, việc sản xuất lẽ ra — sẽ mất nhiều thời gian hơn nữa.”
Gold nói cuộc khủng hoảng đã khiến một số nhà bán lẻ phải suy nghĩ lại về cách họ cân bằng giữa việc có một chuỗi cung ứng hiệu quả và một chuỗi cung ứng ít bấp bênh hơn. Những người khác đang áp dụng cách giải quyết có chọn lọc hơn để mua hàng và ít khuyến mại hơn mức cần thiết để bán được sản phẩm với lượng lớn hơn nhiều nhằm tạo ra cùng một mức doanh thu.
Tuy nhiên, Tú hoài nghi về việc liệu cuộc khủng hoảng hiện nay có mang lại nhiều quyền lợi hơn cho người lao động hay không. Một số chủ nhân đã đề nghị trả lương cao hơn cho các công nhân thực thể trở lại nhà máy, nhưng những đặc quyền này có thể chỉ là tạm thời, bà nói, thêm vào đó là sự thay đổi chính sách cụ thể của chính quyền địa phương. Bà nói thêm, “Tôi sẽ thận trọng khi nói rằng khả năng thương lượng của người lao động đã tăng lên trong khoảng thời gian cụ thể này.”
Thay vào đó, bà lo ngại áp lực đối với những công nhân ở lại các khu vực kỹ nghệ có thể tăng lên, khi họ phải đối phó với nhiệm vụ khổng lồ là vượt qua nhiều tháng sản xuất bị đình trệ. Chính phủ đã pđề nghị nâng giới hạn giờ làm thêm hàng năm từ 200 giờ lên 300 giờ để thúc đẩy sự phục hồi của ngành sau COVID.
Hiện tại, nhiều công nhân đã bỏ phiếu bằng đôi chân của mình. Lan nói, “Khi kẹt bên trong phòng trọ, tôi thực sự sợ bị lây bệnh, về lâu dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Cùng lúc, tiền mặt của tôi đang cạn kiệt. Tôi sợ hãi với ý nghĩ rằng tôi có thể sẽ không được gặp gia đình một lần nữa.”
© 2021 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”
(1) Một số tên đã thay đổi
Nguồn: Asia’s factory workers at the sharp end of the west’s supply chain crisis | Rebecca Ratcliffe and Nhung Nguyen | The Guardian | Dec. 23, 2021.