Ai sẽ kể lại chuyện của Trung Hoa?

Ian Johnson | Trần Giao Thuỷ

Những sử gia ngầm của Trung Hoa thách thức việc đảng Cộng sản Trung Hoa (ĐCSTH) lạm dụng lịch sử

Đầu những năm 1990, một trong những người bất đồng chính kiến ​​​​nổi tiếng nhất của Trung Hoa đang cùng vợ và con trai ẩn náu trong toà đại sứ Mỹ ở Bắc Kinh, nhìn ​​đất nước của họ rối loạn trong bạo lực. Vào tháng 6 năm trước, chính quyền đã đàn áp những cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo tập trung ở Quảng trường Thiên An Môn, giết chết hàng trăm người và khiến nhiều người khác phải lưu vong. Fang Lizhi (Phương Lệ Chi) đã trốn đến toà đại sứ và đang chờ thỏa thuận cho phép ông ta rời khỏi Hoa lục.

Chìm trong tuyệt vọng, Phương Lệ Chi viết tiểu luận tựa đề “Chứng mất trí nhớ Trung Hoa”, giải thích tại sao bi kịch cứ liên tục ập đến với Trung Hoa. Ông cho rằng ĐCSTH đã kiểm soát lịch sử một cách chặt chẽ đến mức đại đa số người dân vẫn không nhận thức được chu kỳ bạo lực bất tận của nó. Kết quả là người dân chỉ biết những gì chính họ đã trải qua, khiến họ dễ bị những chiến dịch tuyên truyền của đảng ảnh hưởng:

“Theo cách này, cứ khoảng một chục năm, bộ mặt thật của lịch sử sẽ bị xóa hoàn toàn khỏi ký ức của xã hội Trung Hoa. Đây là mục tiêu của chính sách ‘Quên lịch sử’ của Cộng sản Trung Hoa.”

Fang Lizhi

Đối với nhiều người phân tích Trung Hoa ngày nay, cách nhìn về Trung Hoa của Phương Lệ Chi đã trở nên nổi trội. Họ lập luận rằng quyền kiểm soát lịch sử của đảng thậm chí mạnh hơn bao giờ hết vì đảng này hiện được một nhà nước kỹ trị hỗ trợ, do một người lãnh đạo hoàn toàn cam kết tẩy trắng quá khứ. Trong khi đó, một nhà nước công an rộng lớn luôn để mắt tới bất kỳ ai có quan điểm khác về quá khứ hoặc hiện tại. Chứng mất trí nhớ của người Trung Hoa dường như đã hoàn tất.

Tuy nhiên, quan điểm này sai. Phương Lệ Chi đã mô tả chính xác Trung Hoa vào đầu những năm 1990. Nhưng bắt đầu từ vài năm sau, mô hình xóa bỏ lịch sử này bắt đầu bị phá vỡ. Lý do chính là sự nổi lên của phong trào người dân viết sử đang thành công, thách thức sự kiểm soát lịch sử đất nước do đảng Cộng sản chủ động. Nền tảng cho những nỗ lực của họ là hai kỹ thuật số căn bản mà chúng ta thường coi là đương nhiên: sách dạng PDF và máy ảnh kỹ thuật số. Vì rất phổ biến trong cuộc sống hiện đại nên chúng dễ không được để ý đến, tuy nhiên chúng đã thay đổi về căn bản cách ký ức lịch sử được bảo tồn và lan truyền ở những quốc gia độc tài như Trung Hoa. Chúng cho phép mọi người hồi sinh những cuốn sách bị cấm hoặc không còn xuất bản và phát hành những ấn phẩm mới mà không cần máy in hay máy chụp lại ảnh. Chúng cũng giúp cho giới làm phim không phải dùng đến những máy móc cồng kềnh và đắt tiền mà trước đây chỉ có những hãng phim hoặc đài truyền hình mới có thể mua được. Kết quả là hai mươi năm tràn ngập sách, tạp chí và phim làm trên máy tính xách tay và chuyển đi khắp nơi bằng email, qua mạng và thẻ nhớ.

Những dụng cụ này đã được chứng minh là vũ khí hiện đại của kẻ yếu, cho phép một nhóm người nổi lên đối đầu với chính phủ về nguồn gốc hợp pháp quan trọng nhất của chính phủ: cách họ kể lại lịch sử giống như chuyện thần thoại. Theo câu chuyện hoang đường của đảng về quá khứ, ĐCSTH đã nắm quyền vào giữa thế kỷ 20 để cứu Trung Hoa và tiếp tục điều hành đất nước vì thành tích gần như không tì vết của nó. Khi tuyên truyền luận điệu này, đảng có những lợi thế lớn, kể cả độc quyền về truyền hình, phim ảnh, xuất bản và chương trình giảng dạy ở trường. Tuy nhiên, những điểm này đã không ngăn cản được những người dân viết sử tiếp tục thách thức nhà nước ngay cả ngày nay, dưới thời cai trị của Chủ tịch Trung Hoa Tập Cận Bình, người đã coi việc kiểm soát lịch sử là một trong những chính sách đặc trưng của ông ta.

Những việc như cuộc biểu tình “bạch thư” năm ngoái chống lại lệnh phong tỏa do Covid và nền kinh tế đang chậm lại cho thấy một số lớn người dân Trung Hoa có thể nhìn thấu những luận điệu vị lợi của chính phủ trong quá khứ như thế nào. Ban tuyên truyền của chính phủ có thể làm ngộp giới truyền thông với những phiên bản về ‘thực tế của họ’ hoặc làm chậm lại những thông tin họ không muốn thấy. Hình thức kiểm duyệt phức tạp này có nghĩa là hầu hết mọi người vẫn đồng ý với ‘bản tin’ của chính phủ. Tuy nhiên, hiện đã có đủ người có thể tìm đọc những cách giải thích khác nhau để người dân khắp nơi có thể bền bỉ đặt câu hỏi với chính phủ. Những nỗ lực ngày càng khắc nghiệt của đảng nhằm kiểm soát lịch sử chứng minh cuộc nổi dậy này có sức mạnh, điều mà Tập coi là một cuộc đấu tranh sinh tử mà đảng phải giành chiến thắng bằng mọi giá.

THU HỒI TẤT CẢ

Kể từ thời Mao, ĐCSTH đã dùng huyền thoại để giải thích quá khứ. Thảm họa tồi tệ nhất trong lịch sử nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là Nạn đói lớn từ năm 1959 đến năm 1961, giết chết tới 45 triệu người, gấp khoảng 20 lần số người chết trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa. Tuy nhiên, về mặt chính thức, cái được gọi là “Ba năm khó khăn” được cho là chỉ giết chết vài triệu người và chỉ vì thiên tai và sự rút lui của cố vấn Liên Xô. Nói cách khác, đảng Cộng sản vô tội. Tuy nhiên, tuyên truyền xuyên tạc về lịch sử này đã bị hầu hết sử gia quan trọng trong và ngoài nước bác bỏ, chưa kể đến những người đã sống qua thời kỳ đó. Họ biết rằng nạn đói là do những chính sách kinh tế ảo tưởng của Mao, buộc nông dân phải theo đuổi những chiến lược kỹ nghệ và nông nghiệp viển vông đã phá hủy mùa màng nhiều năm.

Tuy nhiên, cho đến gần đây, sự khác biệt này không phải là vấn đề nghiêm trọng đối với đảng vì nó chỉ tạo ra những vùng phân cách—một số người có thể biết tuyên truyền của đảng là sai sự thật, nhưng hầu hết mọi người sẽ chỉ biết về luân điệu của đảng. Nhưng giới sử gia không chính thức của Trung Hoa đã cho rằng cách giải thích của đảng về những sự kiện lịch sử không thể đứng vững được về một loạt những bước ngoặt quan trọng trong gần 75 năm cai trị của ĐCSTH. Chúng gồm có những vụ thảm sát trong những năm 1940 và 1950 chống lại tầng lớp quý tộc nhỏ từng điều hành cuộc sống nông thôn (mà đảng gọi là chiến dịch chống lại “địa chủ”), Nạn đói lớn, Cách mạng Văn hóa, vụ thảm sát Thiên An Môn và gần đây nhất là chính sách phong toả và giới nghiêm trong Đại dịch Covid-19.

Một tiêu chuẩn của phong trào phản biện lịch sử này là tạp chí sinh viên năm 1960 tên là Spark. Nó do những sinh viên bị cuốn đi trong một chiến dịch ở những năm 1950 chống lại tầng lớp có học thức của Trung Hoa và bị đầy đến miền Tây Trung Hoa thành lập. Ở đó, họ tận mắt nhìn thấy hậu quả của Nạn đói lớn: ăn thịt đồng loại, nạn đói hàng loạt và những viên chức chính phủ quá sợ Mao nên không dám báo cáo sự thật. Họ thành lập tạp chí Spark với hy vọng khơi dậy phong trào phản đối chế độ độc đảng, xuất bản những bài báo chống lại chế độ chuyên quyền, tình trạng thiếu tự do ngôn luận và sự bất lực của nông dân Trung Hoa.

Kỹ thuật số đã thay đổi căn bản cách thức ký ức lịch sử được bảo tồn và lan truyền.

Tuy nhiên, ngay sau khi Spark đã ra mắt, chính quyền đã đóng cửa và tịch thu tất cả những bản sao của tạp chí. Bốn mươi ba người bị bắt; ba người bị hành quyết và số còn lại bị đưa đến những trại lao động. Sau khi Mao qua đời năm 1976 và những người tương đối ôn hòa lên nắm quyền, đảng đã sửa đổi một phần những hành động quá đáng của thời kỳ đó. Một số người được phép xem hồ sơ cá nhân của họ, hay còn gọi là dang’an (档案) hay ‘đương án’, một hồ sơ mà nhà nước lưu giữ về mỗi người dân, chứa mọi thứ từ điểm học bạ cấp trung học đến hồ sơ của công an. Một trong những sinh viên tham gia tạp chí, Tan Chanxue, đã có thể xem hồ sơ của bà vào những năm 1980 và thấy rằng—dưới hình thức quan liêu tốt—chính quyền đã nghiêm túc lưu giữ những bản sao của mọi thứ dùng để kết án cô. Chúng gồm có những bản sao của tạp chí, lời thú tội của tất cả những sinh viên, và thậm chí cả những bức thư tình mà cô đã viết cho người yêu của mình, Zhang Chunyuan (張春元, Trương Xuân Nguyên), một người từng là động lực thúc đẩy tạp chí và là người bị hành quyết vào năm 1970.

Tan đã chụp ảnh tất cả những tài liệu cá nhân đó nhưng suốt nhiều năm nó vẫn ở trong nhà của bà. Sau đó đến những năm 1990, bạn bè của Tan đã dùng những bức ảnh này để làm thành sách PDF. Việc này đã tái bản tạp chí Spark ở dạng kỹ thuật số và cho phép mọi người tìm hiểu về lời phê phán tiên tri của sinh viên đối với chế độ độc đảng. Nó cũng cho phép mọi người chia sẻ với nhau hàng trăm trang tài liệu của công an về sinh viên, truyền cảm hứng cho những người làm phim, nhà báo và tư tưởng gia của công chúng độc lập Trung Hoa làm phim, viết sách và bình luận về sinh viên và tạp chí của họ. Những ký ức từng là ký ức cá nhân đã trở thành ký ức tập thể—không phải đối với tất cả người Trung Hoa mà đối với một số đáng kể người dân trong nước, nhiều người trong số đó có trình độ học vấn cao và có ảnh hưởng.

Trong hai mươi năm qua, việc khám phá lại quá khứ và tạo ra kiến ​​thức lịch sử mới này đã được lập lại nhiều lần. Hàng trăm cuốn sách hiện tranh chấp về quá khứ viết theo luân điệu của đảng và được phổ biến rộng rãi trên mạng, trong khi những người làm phim thực hiện những cuộn phim tài liệu và lịch sử truyền miệng đầy tham vọng để bảo tồn những tiếng nói đã từng bị thất truyền.

HỌC NÓI

Một cách để hiểu mối quan hệ đang thay đổi của Trung Hoa với ký ức lịch sử là xét đến một trong những nhà văn Trung Hoa vĩ đại nhất trong nửa thế kỷ qua, tiểu thuyết gia Vương Tiểu Ba.

Wang bị ảnh hưởng mạnh của vợ ông, Li Yinhe (李银河, Lý Ngân Hà), được biết đến là một trong những chuyên gia hàng đầu về tình dục của Trung Hoa. Bà đã nghiên cứu và viết về phong trào đồng tính nam và đồng tính nữ ở Trung Hoa và trong những năm gần đây đã đứng lên bảo vệ những công dân chuyển giới và song tính. Hai người gặp nhau vào năm 1979 và kết hôn vào năm sau. Năm 1984, hai vợ chồng đến Đại học Pittsburgh, nơi Li lấy bằng tiến sĩ và Wang lấy bằng cao học. Khi họ trở về Trung Hoa vào năm 1988, Li cuối cùng đã đảm nhận một vị trí tại Viện Khoa học Xã hội Trung Hoa và Wang giảng dạy lịch sử và xã hội học tại Đại học Nhân dân và Bắc Kinh.

Vào thời điểm diễn ra phong trào sinh viên tranh đấu năm 1989, Vương Tiểu Ba im lặng trước những cuộc biểu tình. Ông đã bị tổn thương vì cuộc Cách mạng Văn hóa và không chắc chắn về phong trào vô định hình. Ai lãnh đạo nó? Mục tiêu của nó là gì? Giống như nhiều người cùng thế hệ, ông giữ thái độ cảnh giác với những phong trào lớn, đôi khi hỗn loạn. Giữ im lặng đã trở thành chủ đề của tiểu luận nổi tiếng nhất của họ Vương, “Đa số thầm lặng.” Vương Tiểu Ba mô tả thời đại Mao đã làm mọi người im lặng như thế nào trước sự hiện diện khắp nơi của người lãnh đạo vĩ đại: những suy nghĩ, ý tưởng và lời nói của ông ấy trút xuống ngày đêm. Điều đó đã để lại một vết sẹo, mà đối với Wang có nghĩa là, “Tôi không thể tin tưởng những người thuộc xã hội ngôn luận.” Cuộc đấu tranh để tìm ra tiếng nói đã trở thành một nhiệm vụ cá nhân đối với Wang và là một câu chuyện ngụ ngôn đối với toàn bộ Trung Hoa.

Đây chính là điều đã thu hút Vương Tiểu Ba nghiên cứu về cộng đồng người đồng tính ở Trung Hoa. Nhóm thiệt thòi bị bịt miệng. Họ đã bị tước đi tiếng nói. Xã hội đôi khi còn phủ nhận sự hiện hữu của họ. Sau đó, Vương Tiểu Ba đã thấy hiển linh: phần lớn xã hội Trung Hoa không có tiếng nói—không chỉ những người có khuynh hướng tính dục khác mà cả sinh viên, nông dân, người di cư, thợ mỏ, người dân sống ở những khu đô thị lịch sử sắp bị phá bỏ, v.v. Họ không chỉ là thành viên của một số nhóm lợi ích đặc biệt mà còn đại diện cho một bộ phận lớn xã hội Trung Hoa. Ông viết:

“Những người này giữ im lặng vì bất kỳ lý do gì. Một số vì họ thiếu khả năng hoặc cơ hội để nói, những người khác vì họ đang che giấu điều gì đó, và những người khác nữa vì họ cảm thấy, vì bất cứ lý do gì, có một sự chán ghét nhất định đối với thế giới ngôn luận. Với tư cách là một người trong số đó, tôi có nhiệm vụ phải nói về những gì tôi đã thấy và đã nghe.”

Vương Tiểu Ba

Trên thực tế, Vương Tiểu Ba đã bị sốc trước vụ thảm sát Thiên An Môn năm 1989 và đã đặt câu hỏi về việc mình đã không ủng hộ những người biểu tình. Nhưng ông ấy tin rằng những người biểu tình, dù họ có thể cao thượng đến đâu, đã đại diện cho một cách làm cũ mà ông ấy không còn có thể ủng hộ. Họ tự coi mình là những trí thức cổ điển muốn gây ảnh hưởng với nhà nước và tức giận vì bị phớt lờ. Vương Tiểu Ba nhìn xã hội theo cách khác. Ông tin rằng vấn đề cốt lõi là nó bị chia cắt thành những nhóm quá yếu để chống lại sức mạnh áp đảo của nhà nước độc đảng. Đây là lý do tại sao Trung Hoa im lặng. Cuối cùng, ông nhận ra rằng mình phải viết về những nhóm này chứ không phải trở thành một trí thức có đặc quyền khác.

TỪ ĐẤT ĐI LÊN

Vương Tiểu Ba đã trở thành một trí thức nổi tiếng, và ông đã viết rất nhiều trên báo ở Trung Hoa. Mặc dù ông qua đời chỉ 5 năm sau đó, vào năm 1997, vì một cơn đau tim lúc 44 tuổi, nhưng ông đã ảnh hưởng đến cả một thế hệ. Một người khác là học giả nữ quyền và người làm phim ngầm Ngải Hiểu Minh (艾晓明, Ai Xiaoming), những cuộn phim khám phá về những nhóm thiệt thòi trong xã hội Trung Hoa, chẳng hạn như nông dân, nạn nhân bị hãm hiếp và tù nhân trong trại lao động.

Những người khác, chẳng hạn như những nhà văn Yan Lianke và Liao Yiwu, cũng bắt đầu mô tả những thành phần dễ bị tổn thương nhất trong xã hội, chẳng hạn như những tù nhân và nạn nhân thời Mao. Một trong những người làm phim vĩ đại nhất của Trung Hoa, Giả Chương Kha, thường nhắc đến Vương Tiểu Ba là nhà văn đã truyền cảm hứng cho ông kể những câu chuyện cá nhân hơn là những câu chuyện tập thể được nhà nước ưa chuộng.

Chính Vương Tiểu Ba cũng chịu ảnh hưởng của nhiều nhà tư tưởng. Khi còn là một thanh niên lớn lên ở Trung Hoa thời Mao, ông đã bí mật đọc những tác phẩm của Bertrand Russell và tiếp thu ý tưởng về tự do cá nhân của Russell. Ở Pittsburgh, ông cũng đọc Michel Foucault và suy nghĩ của ông ấy về mối quan hệ quyền lực giữa những cá nhân và nhà nước. Bên cạnh việc ảnh hưởng đến suy nghĩ của Vương Tiểu Ba, Foucault còn hữu ích trong việc giải thích vai trò của chính họ Vương trong xã hội Trung Hoa. Foucault mô tả có bao nhiêu trí thức đã chuyển từ việc giảng dạy về những chủ đề phổ quát cổ điển—tự do, đạo đức, sự hiện hữu—sang những lĩnh vực cụ thể mà họ có kiến ​​thức chuyên môn. Dùng kiến ​​thức chuyên môn này, họ có thể can thiệp một cách hiệu quả vào những cuộc tranh luận công khai, thường thay mặt cho những nhóm dễ bị tổn thương, chẳng hạn như người nghèo, người nhập cư hoặc người nhiễm HIV/AIDS.

Ở phương Tây, điều này bắt đầu vào giữa thế kỷ XX, nhưng ở Trung Hoa, việc đó chỉ có thể thực hiện được nhờ cuộc cách mạng kỹ thuật số. Trong những chục năm sau cái chết của Vương Tiểu Ba, phong trào những người dân viết sử đã phát triển mạnh, không chỉ nhờ những sách PDF và máy ảnh kỹ thuật số giá rẻ mà còn – trong một vài năm – nhờ Internet tương đối tự do. Điều đó cho phép có những blog, những nhóm thảo luận và mạng xã hội phát triển mạnh, mang lại cho nhiều tiếng nói không chính thức này một nền tảng.

Sự nổi lên của Tập Cận Bình là một phần của phản ứng dữ dội chống lại kỷ nguyên cởi mở đó. Tập trấn áp những đảng viên ương ngạnh, những tổ chức phi chính phủ và những cuộc thảo luận về chính sách công. Nhưng một trong những dự án quan trọng nhất của ông là kiểm soát lịch sử. Năm 2013, Tập cấm chỉ trích thời Mao. Năm 2016, ông đã thanh lọc tạp chí phản lịch sử hàng đầu Trung Hoa qua những thời đại – mặc dù cha ông, Tập Trọng Huân, một viên chức chính phủ cao cấp, đã hết lòng ủng hộ tạp chí này. Và vào năm 2021, chính phủ Trung Hoa đã viết lại những hướng dẫn về cách miêu tả lịch sử, càng che giấu những sự kiện quan trọng như Cách mạng Văn hóa.

Tuy nhiên, ngay cả trong bối cảnh nỗ lực ngày càng tăng nhằm kiểm soát quá khứ, công việc của những người dân viết sử vẫn tiếp tục tiến triển. Trong khi một số người nổi bật nhất trong số đó, chẳng hạn như người làm phim Ai và Hu Jie, bị quấy rối thì những người khác vẫn tiếp tục làm việc. Tạp chí lịch sử ngầm có ảnh hưởng nhất, Remembrance, đã được xuất bản liên tục dưới dạng PDF kể từ năm 2008; gần đây nó đã xuất bản số thứ 245.

Không phải ngẫu nhiên mà trong số những “trí thức quần chúng” này dễ thấy có những tiếng nói phụ nữ hơn, như Ai, nhà thơ Lin Zhao, nhà văn Jiang Xue (江雪, Giang Tuyết), và những tiếng nói thiểu số, như trí thức Uyghur bị cầm tù như Ilham Tohti và nhà thơ Tây Tạng Tsering Woeser. Những tiếng nói như của họ thường bị loại khỏi dòng chính xuất phát từ truyền thống Nho giáo do nam giới thống trị của giới trí thức Hán tộc hoặc thế giới đàn ông của giới nhà văn tiểu thuyết tên tuổi Trung Hoa. Trong bài luận mô tả hành trình cá nhân của mình, Vương Tiểu Ba đã mô tả một sự khác biệt khác với thế giới của các nhà tư tưởng đại chúng truyền thống. Giới trí thức quần chúng và người dân viết sử không phải là một phần của truyền thống Nho giáo, với mối quan tâm thường xuyên trịch thượng đối với đất nước hoặc nhân dân, mà được thúc đẩy hành động vì lý do cá nhân. Ông viết:

“Người tôi mong muốn nâng cao nhất chính là bản thân mình. Việc này thật đáng khinh; nó cũng ích kỷ; Điều đó cũng đúng.”

Vương Tiểu Ba

Vương Tiểu Ba chia sẻ động lực này với những lý thuyết gia quần chúng khác. Nhà báo trở thành sử gia Yang Jisheng chứng kiến cảnh ​​cha nuôi của mình chết đói trong Nạn đói lớn và quyết định rằng công việc để đời của ông sẽ ghi lại biến động khủng khiếp đó. Blogger video Tiger Temple từng là trẻ em bị cưỡng bức lao động trên một con đường sắt vào những năm 1960 và sau đó quyết định ghi lại lịch sử đó. Ai nhìn thấy phụ nữ bị áp bức. Giang Tuyết biết tin ông nội bà qua đời vì đói và bắt đầu nghiên cứu về nạn đói. Gần đây hơn, nhiều người đã phải chịu đau khổ vì cách chính phủ giải quyết sai lầm đại dịch COVID-19 và bắt đầu ghi lại kinh nghiệm của họ. Phản ứng này có thể được coi là hẹp hòi hoặc cục bộ, nhưng như Vương Tiểu Ba đã nhận ra, đó cũng là cách xã hội thay đổi: vì mọi người cố gắng hiểu và mô tả cuộc sống của chính họ.

Người dân Trung Hoa có thể ngày càng đặt câu hỏi về những câu chuyện chính thức về quá khứ của đất nước họ.

Ảnh hưởng của những người viết sử ngầm này có thể được đo lường theo hai cách. Một là cam kết của chính phủ trong việc loại bỏ họ. Người ta thường tưởng tượng rằng những nhân vật lãnh đạo độc tài có vốn liếng chính trị vô tận. Trên thực tế, họ phải lựa chọn trận chiến của mình. Quyết định của Tập coi việc kiểm soát lịch sử là một trong những ưu tiên hàng đầu của ông cho thấy rằng ông cảm thấy điều đó là quan trọng. Trong những bài phát biểu, ông đã lên tiếng rõ ràng chống lại những khuynh hướng ở Liên Xô những năm 1980, khi lãnh đạo Liên Xô, Mikhail Gorbachev, cho phép chỉ trích lịch sử đảng như một phần trong chính sách glasnost, hay cởi mở của ông. Tập Cận Bình đã nói rằng bằng cách cho phép chỉ trích lịch sử Liên Xô, hành động của Gorbachev đã dẫn đến sự rỗng tuếch về hệ tư tưởng của đất nước. Theo phân tích của Tập, đây là lý do chính khiến Liên Xô sụp đổ—và tại sao ĐCSTH phải tiêu diệt những sử gia không chính thức.

Những cuộc biểu tình sách trắng gần đây cho thấy những khuynh hướng ngầm này có thể gây ra hậu quả chính trị, tạo ra thách thức lớn nhất đối với đảng kể từ cuộc biểu tình Thiên An Môn năm 1989. Chính trong thời kỳ này, những nhà văn như Giang Tuyết đã trở nên rất nổi tiếng trên mạng xã hội Trung Hoa. Trước đó trong sự nghiệp, bà đã viết một luận văn dài trên tạp chí Spark và những bài viết khác xét đến tình trạng bất ổn phổ biến ở Trung và Đông Âu trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Những tác phẩm của bà vào năm 2022 và 2023 dựa trên những kinh nghiệm này đã bị cơ quan kiểm duyệt cấm nhưng vẫn được đăng đi đăng lại hàng trăm lần.

Khi Trung Hoa phải đối diện với những vấn đề khó khăn trên nhiều mặt – tăng trưởng chậm, những vấn đề về nhân khẩu, và môi trường chính sách đối ngoại căng thẳng – những sự kiện như những cuộc biểu tình sách trắng có thể ít ngoại lệ hơn là những dấu hiệu báo trước một thời kỳ mới, nhiều biến động hơn. Nhưng họ cũng cho thấy rằng những công dân bình thường của Trung Hoa có thể ngày càng sẵn sàng đặt câu hỏi về những câu chuyện chính thức về quá khứ của đất nước họ và phát triển những hiểu biết mới về những lực lượng đang định hình hiện tại và tương lai của đất nước.

Tác giả | Ian Johnson là Chuyên gia Nghiên cứu cao cấp Stephen A. Schwarzman về Trung Hoatại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và là tác giả của Sparks: China’s Underground Historian and their Battle for the Future (Nhà xuất bản Đại học Oxford, 2023), tiểu luận này được phỏng theo từ đó.

© 2024 DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

Nguồn: How Strategic Insight and Moral Myopia Shaped America’s Greatest Statesman | Timothy Naftali | Foreign Affairs | December 1, 2023.