Quan sát mặt trời một cách chính xác đã nuôi sống hàng triệu người ở Mexico thời cổ đại

Đại học California-Riverside | DCVOnline

Không có đồng hồ hay dụng cụ hiện đại, người Mexico cổ đại theo dõi và quan sát mặt trời để giữ đúng lịch canh tác theo dõi chính xác mùa màng và thậm chí điều chỉnh được cả cho năm nhuận.

Mặt trời mọc nhìn từ con đường đắp đá của đài quan sát mặt trời trên núi Tlaloc, Mexico. Góc nhìn thẳng về hướng mặt trời mọc vào ngày 24 tháng 2, trùng với năm mới của lịch Mexica. Ảnh: Ben Meissner

Trước khi người Tây Ban Nha đến đây vào năm 1519, hệ thống nông nghiệp của Lưu vực Mexico đã nuôi sống một dân số rất lớn vào thời điểm đó. Trong khi Seville, trung tâm đô thị lớn nhất ở Tây Ban Nha, có dân số dưới 50.000 người, thì lưu vực này, hiện được gọi là Thành phố Mexico, là nơi sinh sống của 3 triệu người.

Để nuôi sống nhiều người như vậy trong một khu vực mùa xuân khô cằn và mùa hè mưa tầm tã, cần có nhiều kiến thức về thời điểm thời tiết thay đổi theo mùa. Trồng quá sớm hoặc quá muộn đều có thể gây ra thảm họa. Bất kỳ lịch nào, nếu thất bại trong việc điều chỉnh theo những biến động của năm nhuận cũng có thể dẫn đến mất mùa.

Mặc dù giới biên niên sử thuộc địa đã ghi lại việc dùng lịch, nhưng trước đây người ta không hiểu làm thế nào người Mexica, hay người Aztec, có thể đạt được độ chính xác như vậy. Nghiên cứu mới của UC Riverside chứng minh họ đã làm điều đó như thế nào. Họ đã sử dụng các ngọn núi của Lưu vực làm đài quan sát mặt trời, theo dõi mặt trời mọc trên các đỉnh của dãy núi Sierra Nevada.

Exequiel Ezcurra, giáo sư sinh thái nổi tiếng của UCR, người đứng đầu nghiên cứu cho biết:

“Chúng tôi kết luận rằng họ phải đứng tại một điểm duy nhất, nhìn về hướng đông từ ngày này sang ngày khác, để biết thời điểm trong năm bằng cách quan sát mặt trời mọc.”
Exequiel Ezcurra

Đài quan sát mặt trời ở núi Tlaloc, Mexico. Đường đắp nghiêng thẳng về hướng mặt trời mọc vào ngày 23–24 tháng 2, trùng với năm mới theo lịch của người Mexica. Ảnh: Ben Meissner

Để tìm ra điểm đó, giới nghiên cứu đã nghiên cứu các bản thảo của Mexica. Những văn bản cổ xưa này đề cập đến Núi Tlaloc, nằm ở phía đông của Lưu vực. Nhóm nghiên cứu đã khám phá những ngọn núi cao xung quanh Lưu vực và một ngôi đền trên đỉnh núi. Sử dụng những mô hình máy tính thiên văn, họ xác nhận rằng cấu trúc đường đắp dài tại ngôi đền thẳng với hướng mặt trời mọc vào ngày 24 tháng 2, ngày đầu tiên của năm mới Aztec. Ezcurra nói.

“Giả thuyết của chúng tôi là họ đã sử dụng toàn bộ Thung lũng Mexico. Công cụ làm việc của họ là chính Lưu vực. Khi mặt trời mọc ở một điểm mốc phía sau Sierras, họ biết đã đến lúc bắt đầu trồng trọt.”
Exequiel Ezcurra

Mặt trời, khi nhìn từ một điểm cố định trên Trái đất, không đi theo cùng một quỹ đạo mỗi ngày. Vào mùa đông, nó chạy về phía nam của xích đạo thiên thể và mọc về phía đông nam. Khi mùa hè đến gần, do Trái đất nghiêng, mặt trời mọc di chuyển về phía đông bắc, một hiện tượng được gọi là độ lệch mặt trời.

Nghiên cứu này có thể là nghiên cứu đầu tiên chứng minh người Mexica có thể biết thời gian trong năm bằng cách sử dụng nguyên tắc này, mặt trời và các ngọn núi làm mốc chỉ dấu. Mặc dù một số người có thể quen thuộc với “lịch Aztec”, nhưng đó là một cái tên không chính xác đặt cho Đá Mặt trời, được cho là tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất của người Aztec chỉ được sử dụng cho các mục đích hành lễ và nghi thức. Ezcurra nói,

“Nó không có bất kỳ công dụng thực tế nào như một đài quan sát thiên thể. Hãy nghĩ về nó như một tượng đài, như Cột của Nelson ở Quảng trường Trafalgar hoặc Đài tưởng niệm Lincoln ở Washington, D.C.”
Exequiel Ezcurra

Con đường đắp bằng đá của đài quan sát mặt trời ở Núi Tlaloc, Mexico, thẳng hàng với mặt trời mọc vào ngày 23–24 tháng 2, trùng với năm mới theo lịch của Mexico. Ảnh: Ben Meissner

Tìm hiểu về những dụng cụ người Aztec đã dùng thực sự có ích lợi mang đến một bài học về tầm quan trọng của việc sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giải quyết các câu hỏi về thế giới tự nhiên. Ezcurra nói,

“Các mục tiêu giống nhau có thể đạt được bằng nhiều cách khác nhau. Đôi khi có thể khó nhận ra điều đó. Không phải lúc nào chúng ta cũng cần chỉ dựa vào kỹ thuật hiện đại. Người Aztec cũng giỏi hoặc hơn người châu Âu trong việc canh giờ, sử dụng các phương pháp của riêng họ.”
Exequiel Ezcurra

Theo Ezcurra, đài thiên văn Aztec cũng có thể có một nhiệm vụ hiện đại hơn. Ezcurra nói,

“Vào những năm 1940, hàng cây thấp hơn rất nhiều so với đỉnh núi. Giờ đây, có những cây mọc ngay trên đỉnh núi. Đài quan sát của người cổ đại cũng có thể là đài quan sát cho thế kỷ 21, để hiểu những thay đổi khí hậu toàn cầu.”
Exequiel Ezcurra

Thông tin thêm: Ezcurra, Exequiel, Cư dân cổ đại ở Lưu vực Mexico lưu giữ lịch nông nghiệp chính xác bằng cách sử dụng đài quan sát mặt trời mọc và sự sắp xếp của núi, Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia (2022). DOI: 10.1073/pnas.2215615119. doi.org/10.1073/pnas.2215615119

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

Nguồn: Precise solar observations fed millions in ancient Mexico | University of California – Riverside | Physic.org | Dec. 12, 2022