“Kẻ đần độn vô cùng”

Blake Stillwell | DCVOnline

Một tù binh nhớ tên 250 bạn tù bằng một bài hát

Douglas Hegdahl được đi lại thoải mái quanh nhà tù khét tiếng “Hà Nội Hilton”; ông là một trong nhiều tù binh Mỹ bị giam ở đó vào năm 1967. Hegdahl quét sân trong giờ lính gác “ngủ trưa”. Cai ngục cộng sản Việt nam gọi chàng thủy thủ người Mỹ đang bị họ cầm tù gọi là “Kẻ đần độn vô cùng”. Họ tin rằng ông không biết đọc và cũng không biết viết và ngay cả không nhìn thấy gì. Nhưng binh nhất hải quân “đần độn” Hegdahl đang tuần tự thu thập thông tin tình báo, thu thập dữ liệu tù nhân và ngay cả phá hoại kẻ thù.

Ông ta thậm chí còn biết vị trí của nhà tù ở Hà Nội.

Hegdahl là người sinh ra ở Nam Dakota, bị thổi bay khỏi boong tàu USS Canberra khi các khẩu đại bác 5 inch của con tàu bắn vào các mục tiêu tình cờ ở gần đó. Rơi xuống nước, ông lênh đênh trên Biển Đông 12 tiếng trước khi được ngư dân vớt lên và giao cho cộng sản Bắc Việt.

Chắc chắn rằng ông đã bị tra tấn để lấy thông tin, cán binh Cộng sản đã buộc Hegdahl viết bài tuyên truyền chống Mỹ và phản chiến. Họ cho ông xem những tài liệu tương tự mà những người tù khác — những người bị bắt ở cấp cao hơn — đã viết cho phe Bắc Việt. Hegdahl suy nghĩ một lúc rồi đồng ý.

Người cộng sản đã rất ngạc nhiên. Không có người Mỹ bị bắt nào khác làm điều này một cách tự nguyện. Họ đi lấy mực và giấy cho ông.

Chàng thủy thủ trẻ suy nghĩ thật nhanh. Ông tin rằng những sĩ quan đó có lẽ đã bị ép phải viết những luận điệu tuyên truyền như vậy. Ông quyết định tốt nhất là ông có thể giả làm người ngu. Ông đã thành công mỹ mãn. Cộng quân Bắc Việt cho rằng Doug Hegdahl là một “bần nông” đần độn và bắt đầu dạy ông đọc và viết. Nhưng họ thất bại rồi quyết định viết một bản thú tội để ông ký, và Hegdahl đã làm như vậy. Ông viết trước chữ ký:

“Hải quân binh nhất Douglas Brent Hegdahl III, Trừ bị Hải quân Hoa Kỳ, Hạm trưởng, USS Canberra.”

Đầu tiên, người thủy thủ được đưa vào phòng giam chung với sĩ quan Không quân Joe Crecca. Ông đã cho Hegdahl biết 256 tên của những tù binh khác và sau đó dạy ông ta cách nhớ thông tin theo giai điệu của bài hát “Old McDonald”. Sau đó, Hegdahl bị giam cùng với Dick Stratton, một thời từng là sĩ quan cao cấp.

Vì họ cho rằng Hegdahl quá ngờ nghệch nên những cai ngục Nhà tù Hỏa Lò đã cho anh được quyền làm rất nhiều việc như dọn dẹp và quét dọn xung quanh sân nhà tù. Ông ta thậm chí còn được phép đi dọn dẹp xung quanh cổng trước của nhà tù. Đó là cách mà sau này ông đã có thể nói với tình báo Hoa Kỳ toạ độ để có thể xác định nhà tù ở thủ đô miền Bắc Việt Nam.

Hegdahl, người quét dọn ở “Đồn điền” Hà Nội.

Nhưng người thủy thủ không ngừng ở đó. Khi quét dọn khuôn viên nhà tù, khi người lính canh duy nhất đi ngủ trưa, Hegdahl sẽ đổ thêm một ít đất vào bình xăng của chiếc xe vận tải gần nhất. Trong thời gian bị giam cầm, Hegdahl đã vô hiệu hóa được 5 xe chở tù của Cộng quân bằng cách này.

Cuối cùng, đã đến lúc Cộng quân trả tự do sớm cho một số tù nhân ở Hanoi Hilton. Mặc dù có lệnh nghiêm ngặt giữa những tù binh Mỹ là không chấp nhận bất kỳ việc trả tự do sớm nào, nhưng Hegdahl đã được sĩ quan cao cấp của mình, Hải quân Thiếu tá Dick Stratton ra lệnh chấp nhận sự trả tự do sớm — ông là tù nhân Hỏa Lò duy nhất từng được lệnh làm như vậy. Không chỉ là tù nhân trẻ nhất trong trại, ông ta còn có tất cả thông tin mà chính phủ Hoa Kỳ cần để xúc tiến việc thả tù binh — tất cả tù nhân. Ông ấy không muốn, nhưng một ai đó cần nói với Hoa Kỳ về sự tra tấn mà họ đang phải gánh chịu ở đó.

Khi được trả tự do, Hegdahl không những chỉ đọc đúng tên của 256 người lính Mỹ đã bị bắn hạ hoặc bị bắt ở Bắc Việt Nam, mà ông còn có thể nói tên con chó, tên con và/hoặc số an sinh xã hội của họ. Đây là cách mà những tù binh khác xác minh thông tin đã cung cấp. Ông ấy đã thu thập tất cả thông tin này thông qua mật mã gõ qua song, mật mã dành cho người điếc và các ghi chú mật.

Được trả tự do vào năm 1969, Hegdahl đã có thể buộc tội Bắc Việt đã tra tấn và sát hại tù nhân chiến tranh tại cuộc Hoà Đàm Paris năm 1970. Được H. Ross Perot đưa tới Paris, ông cáo buộc phái đoàn Bắc Việt đã giết Dick Stratton, làm như vậy để khi chiến tranh kết thúc, Lt. Cmndr Stratton sẽ được trả tự do, hồi hương và còn sống.

Nhưng các tù nhân ở Hà Nội không phải đợi lâu để để thấy cách đối xử với họ thay đổi. Khi Hegdahl mô tả việc cộng quân Bắc Việt đối xử với tù binh Mỹ trước công chúng và giới truyền thông, những người bạn tù ở lại đã thấy cách đối xử với họ được cải thiện, họ được khẩu phần ăn tốt hơn và ít tàn bạo hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Trong hồi ký của mình, Stratton viết về Hegdahl như sau: