Nếu Canada cắt bỏ thuế carbon — và khoản tiền bồi hoàn — ai được ai thua
Robson Fletcher | DCVOnline
Gia đình có lợi tức cao được hưởng lợi nhiều nhất, gia đình có lợi tức thấp bị thiệt hại nhiều nhất
“Axe the tax” đã được dùng làm khẩu hiệu trong vô số những cuộc vận động chính trị trong nhiều chục năm.
Đó là một thông điệp đơn giản, dễ nghe vì nó vần như vè.
Trở lại năm 1989, đã có những cuộc biểu tình đòi “Cắt bỏ thuế” phản đối GST (thuế trị giá gia tăng). Cách nào đó, nó đoàn kết những nhóm chính trị có chung đối thủ là thủ tướng Brian Mulroney. Những diễn giả tại cuộc tập họp ở Kindersley, Sask., gồm Preston Manning của Đảng Cải cách, Lloyd Axworthy của Đảng Tự do và Roy Romanow của NDP Saskatchewan.
Ngày nay, mục tiêu mới nhất của khẩu hiệu lâu năm này là thuế carbon của chính phủ liên bang. Lãnh đạo đảng Bảo thủ Pierre Poilievre đã tổ chức những cuộc tập hợp đòi “Cắt bỏ thuế” trên khắp Canada trong nhiều tháng nay, tương tự, nó đoàn kết những người phản đối Thủ tướng Justin Trudeau.
Cái giá của thuế carbon thường chiếm vị trí trung tâm tại những cuộc tập hợp này. Ít được đề cập đến hơn là những khoản tiền bồi hoàn liên quan, trị giá khoảng 70 đến 140 USD mỗi tháng cho một gia đình bốn người, tùy vào nơi họ sống. (những gia đình lớn hơn hoặc nhỏ hơn nhận được tiền bồi hoàn tương đương, nhiều hơn hoặc ít hơn.)
Điều này làm cho thuế carbon khác với những hình thức thuế khác. Mặc dù có mức giảm thuế GST khiêm tốn cho những gia đình có lợi tức thấp, nhưng khoản tiền bồi hoàn vì thuế carbon lại mang tính phổ biến và lớn hơn một cách đáng kể.
Việc cắt bỏ thuế carbon có lẽ cũng sẽ cắt bỏ những khoản tiền bồi hoàn. Vì vậy, xét về mặt cân bằng, nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đối với người Canada?
Câu trả lời sẽ khác nhau — khá nhiều — tùy theo từng gia đình, tùy thuộc vào thói quen tiêu dùng. Nhưng nhiều phân tích trong nhiều năm qua đã cho thấy rằng hầu hết những gia đình nhận được khoản tiền bồi hoàn nhiều hơn số tiền họ phải trả thuế carbon trực tiếp và gián tiếp cộng lại. (Kể cả trong những báo cáo của Văn phòng Ngân sách Nghị viện mà Đảng Bảo thủ thường trích dẫn để phản đối thuế carbon, điều này có vẻ khó hiểu, nhưng chúng ta sẽ đề cập đến vấn đề đó ngay lập tức.)
Chính xác thì chúng ta đang nói đến bao nhiêu tiền — và cho ai?
Cơ sở Dữ liệu và Mô hình Mô phỏng Chính sách Xã hội của Cục Thống kê Canada đưa ra một số câu trả lời cho những câu hỏi đó. Điều đó nghe có vẻ cực kỳ kỳ quặc nhưng hãy yên tâm, nó thực sự không phức tạp như cái tên của nó.
Đây là cấu trúc của vấn đề.
Một mô hình dựa trên người Canada
Tombe đã trích xuất dữ liệu từ phiên bản mới nhất của mô hình và trình bầy với CBC News để giải thích việc cắt bỏ thuế carbon liên bang giả định sẽ ảnh hưởng đến những gia đình khác nhau như thế nào.
Như hiện tại, có một số khác biệt nhỏ giữa những tỉnh bang, nhưng Tombe cho biết khuynh hướng chung là như nhau: “Rõ ràng phần lớn những gia đình nhận được khoản tiền bồi hoàn nhiều hơn thuế carbon mà họ phải trả.”
Tuy nhiên, một điều khiến những có sự khác biệt là mức lợi tức của mỗi gia đình.
Tombe nói: “Nếu chúng ta loại bỏ thuế carbon và khoản tiền bồi hoàn thì nó sẽ gây hại cho một số lớn những gia đình có lợi tức thấp và trung bình so với những gia đình có lợi tức cao hơn.”
Tại sao lợi tức lại là biến số quan trọng
Càng tiêu thụ nhiều nhiên liệu hóa thạch, người ta càng phải trả nhiều thuế carbon trực tiếp. Những chi phí này được tính vào giá mua xăng, dầu diesel, khí đốt tự nhiên, propane, v.v.
Sau đó là giá phải trả thuế carbon gián tiếp trong những thứ khác mà người ta mua. Nó nằm ở hình thức hàng hóa và dịch vụ tăng giá mà người tiêu thụ phải trả khi mua, vì mọi công ty (sản xuất hay buôn bán) đều chuyển giá thuế carbon của họ sang cho người tiêu thụ.
Những người giầu có khuynh hướng trả nhiều tiền hơn trên cả hai loại thuế, trực tiếp và gián tiếp.
“Đương nhiên, vì lợi tức của họ cao hơn và do đó họ mua nhiều năng lượng hơn, nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn mỗi năm. Và vì vậy, họ phải chịu trả thuế carbon cao hơn, do mức chi tiêu cao hơn.”
Tuy nhiên, khoản tiền bồi hoàn không bị ảnh hưởng vì lợi tức.
Một gia đình bốn người sống trong một ngôi nhà rộng 4.000 bộ vuông với ba chiếc xe hơi trong gara và một chiếc RV được giảm giá giống như một gia đình bốn người ở cùng thành phố sống trong một căn hộ rộng 500 bộ vuông và dùng hệ thống giao thông công cộng.
Kết quả là, việc khoản tiền bồi hoàn có khuynh hướng có ảnh hưởng quá lớn đối với những người có lợi tức thấp hơn. Thứ nhất, nó chiếm tỷ lệ lớn hơn trong tổng lợi tức của họ. Và thứ hai, nó có khuynh hướng thường lớn hơn tiền trả thuế carbon.
Theo mô hình của Thống kê Canada, 94% gia đình có lợi tức dưới 50.000 USD nhận được khoản tiền bồi hoàn vượt quá tiền trả thuế carbon vào năm 2023.
Khoảng một nửa số gia đình với mức lợi tức này có thêm từ $20 đến $40 mỗi tháng. Khoảng 4% có thêm từ $70/tháng trở lên.
Theo dữ liệu, ở đầu bên kia của quang phổ, chỉ có khoảng 55% số gia đình có lợi tức trên 250.000 USD nhận được khoản tiền bồi hoàn nhiều hơn số tiền họ phải trả thuế carbon.
Khoảng một nửa số hộ gia đình thuộc loại lợi tức này nhận thấy mức lỗ ròng là 20 USD mỗi tháng và mức lãi ròng là 30 USD mỗi tháng. Khoảng 5% bị lỗ ròng từ 100 USD/tháng trở lên.
Những gia đình có lợi tức cao này sẽ được hưởng lợi nhiều nhất nếu thuế carbon được cắt bỏ vào ngày mai.
Trong khi đó, những người có lợi tức thấp hơn, những người được hưởng khoản tiền bồi hoàn nhiều hơn giá phải trả thuế carbon, sẽ bị mất nhiều nhất — cả về số tiền tuyệt đối và đặc biệt là tính theo tỷ lệ tổng lợi tức của họ.
Chi tiết, chi tiết…
Vì những mục đích này, mô hình này chỉ áp dụng cho bốn tỉnh: Ontario, Manitoba, Saskatchewan và Alberta, nơi chiếm đại đa số người Canada đóng thuế carbon liên bang và nhận được khoản giảm giá.
British Columbia và Quebec có hệ thống định giá carbon riêng.
Những tỉnh vùng Đại Tây Dương vẫn chưa được đưa vào mô hình theo cách tương tự vì thuế carbon liên bang chỉ mới được áp dụng gần đây tại những khu vực pháp lý này. (Sẽ có bản cập nhật cho mô hình vào năm tới.)
Một phân tích riêng do Uỷ viên Ngân sách Quốc hội (PBO) công bố vào tháng 3 cho thấy những gia đình ở những tỉnh bang Nova Scotia, Prince Edward và Newfoundland và Labrador, trung bình, cũng sẽ nhận được khoản tiền bồi hoàn trong năm nay nhiều hơn là họ phải trả thuế carbon trực tiếp và gián tiếp kết hợp. (New Brunswick không được đưa vào phân tích vì vào thời điểm đó nó có hệ thống định giá carbon riêng.)
(Điều quan trọng cần lưu ý là phân tích này được thực hiện trước khi chính phủ Đảng Tự do quyết định miễn thuế carbon cho dầu sưởi ấm gia đình, một quyết mang lại lợi ích nhiều nhất cho người dân ở Atlantic Canada.)
Tại sao mọi người lại đấu tranh về thuế carbon (một lần nữa) | 11:46
Điều gì xảy ra khi chính phủ miễn thuế liên bang gây tranh cãi cho một số người, còn những người khác thì không? Nhà sản xuất About That Lauren Bird giải thích lý do tại sao một số thủ tướng lại chỉ trích việc miễn thuế carbon của chính phủ liên bang và mức thuế gây tranh cãi đang tạo ra những liên minh khó có thể xảy ra như thế nào.
Với tất cả những điều đó, bạn đọc có thể nghĩ rằng phúc trình của PBO sẽ là một tin đáng hoan nghênh đối với những người ủng hộ thuế carbon nhưng (vì không có gì đơn giản khi nói đến vấn đề này) nó thực sự được những người chỉ trích chính sách liên bang trích dẫn thường xuyên hơn.
Ví dụ, trên trang web “Axe The Tax” của Đảng Bảo thủ, nó cho biết “Báo cáo của Uỷ viên Ngân sách Quốc hội chứng minh rằng thuế carbon sẽ khiến hầu hết mọi gia đình phải trả thuế nhiều hơn số tiền họ nhận lại được.”
Những tuyên bố có vẻ mâu thuẫn này xuất phát từ cùng một báo cáo đã gây ra sự nhầm lẫn.
Nhưng Tombe nói rằng họ thực sự không hề mâu thuẫn; họ chỉ đơn giản đề cập đến hai điều khác nhau.
Nếu không phải thuế carbon thì là gì?
Ngoài việc xét đến “ảnh hưởng tài chính” đối với những gia đình (có tính đến khoản tiền bồi hoàn so với tiền trả thuế carbon), PBO còn xem xét “ảnh hưởng kinh tế.”
Phần khác của phúc trình này ước tính thuế carbon ảnh hưởng như thế nào đến toàn bộ nền kinh tế Canada, kể cả những thay đổi về việc làm và lợi nhuận trên vốn, so với kịch bản giả định không có thuế carbon và không có chính sách khí hậu nào khác thay thế nó.
Theo kịch bản đó, “tác động tài chính và kinh tế” kết hợp là tiêu cực đối với phần lớn những gia đình vào năm 2030, theo phân tích của PBO. (Mặc dù vậy, những hộ gia đình có lợi tức thấp hơn vẫn được hưởng lợi.)
Tombe nói về hai phần trong báo cáo của PBO: “Tốt nhất nên coi cả hai ước tính này đều đúng.”
Tuy nhiên, ông cũng nói rằng thật khó để tưởng tượng một kịch bản nếu không có chính sách khí hậu quốc gia.
Tombe nói: “Nếu chúng ta nghĩ đến việc loại bỏ thuế carbon ngay hôm nay, thì chúng ta không nên nghĩ đến việc thay thế nó bằng không có gì.”
Trevor Tombe
“Chúng ta vẫn có những mục tiêu xung quanh việc giảm lượng khí thải, những mục tiêu mà ít nhất là tất cả mọi bên đều ủng hộ về mặt ngôn từ… và vì vậy nếu chúng ta muốn đạt được cùng một mục tiêu nhưng bằng những công cụ khác ngoài định giá carbon, thì đây thường là cách hiệu quả nhất để khuyến khích giảm phát thải do cá nhân và doanh nghiệp, thì chúng ta sẽ thay thế hệ thống đó bằng một hệ thống nào đó có giá kinh tế cao hơn.”
Ít nhất hiện tại, thuế carbon liên bang vẫn có hiệu lực.
© 2023 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”
Nguồn: If Canada axed its carbon tax — and rebates — this is how different households would gain or lose | Robson Fletcher | CBC News | 5 Dec, 2023