Ghi lại một vài kỷ niệm nhân ngày giỗ nhà văn Thảo Trường (1936

Ghi lại một vài kỷ niệm nhân ngày giỗ nhà văn Thảo Trường (1936 – 26 tháng 8, 2010)

Nguyễn Văn Lục

Thảo Trường, tên thật là Trần Duy Hinh, sinh năm 1936 tại Nam Định.

Trò chuyện với Phạm Phú Minh vào ngày 4 tháng 8 năm 2008, ông cho biết vào Nam một mình, ông thất bại trong việc học hành, thi rớt Tú Tài, vào quân trường Thủ Đức. Tốt nghiệp sĩ quan ông đóng ở Quảng Trị. Đi theo những đơn vị tác chiến từ vĩ tuyến 17 cho đến đồng bằng sông Cửu Long, ông làm một số công việc như đi tiền sát cho pháo binh trong những trận đánh. Những năm về sau, được điều động về cơ quan tham mưu, ông có cơ hội tìm hiểu nhiều hơn những diễn tiến của cuộc chiến Việt Nam.

Cấp bậc sau cùng của ông trong quân đội là thiếu tá. Ngày 26 tháng 8- 2010, ông yếu nặng, biết mình không qua khỏi, vì bị ung thư gan sau một thời gian dài rồi ông qua đời thọ 74 tuổi. Ông đã mất vợ cách đó hai năm và thường than thở, “mình còn phải về lo chăm sóc bà ấy phụ với các con.”

Xin ghi lại một vài kỷ niệm với riêng ông như đôi dòng tưởng niệm, một nhà văn có tầm cỡ của Việt Nam Cộng Hoà.

Theo Đặng Tiến trong bài viết cho BBC, truyện ngắn đầu tiên của Thảo Trường, Hương Gió Lướt Đi, đăng trên Sáng Tạo, năm 1960.

Một vài truyện khác của ông như Đò Dọc, Xác chết. Nói chung cũng không lấy gì làm đặc sắc cho lắm. Tôi chỉ thực sự biết ông khi ông viết trên tờ Hành Trình và nhất là sau này có nhiều dịp gần gũi ông qua tờ Tân Văn.

Nhưng từ khi tờ Hành Trình, in ronéo do Nguyễn Văn Trung làm chủ bút thì ngay từ số đầu, Thảo Trường đã có mặt với Thằng du Đãng. Số 2, Mặt đường. Nhưng một truyện rất đặc sắc và sau này làm nên tên tuổi ông trong số 3-4 là Người đàn bà mang thai trên kinh Đồng tháp.

Tranh vẽ của Đinh Cường cho truyện “Người đàn bà mang thai trên kinh Đồng Tháp”

Tôi có dịp hỏi ông truyện nào ông ưng ý nhất. Ông trả lời, “Người đàn bà mang thai trên kinh Đồng tháp và “Viên đạn bắn vào nhà Thục”.

Khi Nguyễn Văn Trung làm chủ bút tờ Đất Nước, ông cũng cộng tác thường xuyên. Một kỷ niệm riêng là sau này, khi ông không được khỏe lắm. Ông Hỏi tôi: mình còn viết được không? Tôi trả lời ngay: Tại sao không? Anh là văn có tầm cỡ, xin cứ tiếp tục.

Cũng trong dịp này, ông đã tặng tôi toàn bộ các số báo Đất Nước, đã đóng bìa cứng, do vợ và con ông mang sang Mỹ.

Nguyễn Văn Trung đã nhận xét về truyện Thử Lửa: “Tôi coi Thảo Trường như một trong những người đang đi vào truyền thống của những nhà văn mà sứ mệnh là nhắc nhở con người những giá trị làm mgười.”

Tôi cũng có viết một bài đăng trên THế Kỷ 21 của Phạm Phú Minh: Thảo Trường- Nhà văn dấn thân và nhập cuộc- đi tìm con người qua chiến tranh và lao tù”

Thảo Trường trên tờ Tân Văn

Đây là dịp tôi gần gũi và trò chuyện với ông nhiều hơn. Đôi khi ông rủ tôi về nhà vì chị yếu mệt chị cần được chăm sóc. Chị là người phúc hậu, nhưng dáng vẽ chững chạc. Còn anh có vẻ nông dân, thực thà và chất phác, ưa tếu và cười xòa.

Giữa anh và bà Hoàng Dược Thảo, chủ tờ Tân Văn có một mối giao tình đặc biệt, vì chính anh là người mai mối Du Tử Lê và Hoàng Dược Thảo nên vợ nên chồng.

Trong số Tân Văn, số 15, tháng 10, 2008, Hoàng Dược Thảo viết:

“Nhà văn Thảo Trường là một tên tuổi lớn trong văn chương mà còn do con người thực ông ở ngoài đời. Phải đọc những chuyện ngắn ông viết, những nhận định của ông về cuộc chiến, về 17 năm sống đời tù binh không bản án trong các trại tù cộng sản, mới thấy được con người hào kiệt của ông.”

Một tin buồn là buổi chiều ra mắt sách, vợ nhà văn Thảo Trường vào nhà thương cấp cứu rồi qua đời vào ngày chủ nhật 14-9. Chị mang bệnh đã từ lâu, sự ra đi là một điều đã nhìn thấy trước, nhưng khi được hung tin, tôi thật bàng hoàng.

(…) Lần khác, sau khi tôi làm báo Sài Gòn Nhỏ. Một buổi chiều, ba mẹ con tôi đi đưa báo thì gặp chị ở phòng mạch ra. Chị nhìn tôi bảo: Rõ khổ. Chị không nói gì thêm, nhưng tôi thấy chị rưng rưng nước mắt. (…)

Sau này, anh em gặp lại nhau, nhà văn Thảo Trường vẫn đùa là anh còn nợ tôi một món nợ. Món nợ là đã không che chở bảo bọc tôi mà còn …gieo trứng cho ác khi cố tình che chở cho mối tình đầu của tôi trước sự chống đối của gia đình tôi thuở đó. Nơi suối vàng, em biết chị đang mỉm cười. Nụ cười mãn nguyện của một người đàn bà khi biết mình đã đi qua cuộc đời với một người trượng phu, hào kiệt. Vì đó là điều mơ ước lớn lao nhất cho một người đàn bà.”
Hoàng Dược Thảo

Sự giao tình thân thương như anh em trong nhà và một cách nào đó ba nhà văn là Mai Thảo, Nguyên Sa Trần Bích Lan, ông là thầy dạy của bà Thảo thời Tú tài II, và nhà văn Thảo Trường thường có bài được đăng một cách trân trọng.

Không lạ gì, nhiều truyện ngắn của Thảo Trường ở bên ngoài nhiều người không biết đến như: Trong hầm trú ẩn, số 21 Nước tiểu, số 22. Người nuôi tù, Trong hang, số 23.

Trước khi chấm dứt, ngoài những bài viết của những người như Đặng Tiến, Phạm Phú Minh phỏng vấn Thảo Trường còn có đôi lời của Trần Dạ Từ, Huy Phương, Đỗ Quý Toàn trong ngày tang lễ. Bên cạnh đó, còn những nhà văn rất trẻ như Đặng Thơ, hay một người khác là Nguyễn Lệ Uyên trong bài Chiến tranh dưới ngòi bút Thảo Trường, Tân Văn số 41, với lời mở đầu trích dẫn Thảo Trường: