Báo động đỏ

Eric Andrew–Gee, Lindsay Jones và Jane Skrypnek | DCVOnline

Mùa hè năm 2023, giữa khói lửa, dân Canada nhận ra thực tế về biến đổi khí hậu. Đã thấy và ngửi thấy tương lai, chúng ta sẽ làm gì bây giờ?

Mặt trời đỏ trên Montreal. Cây trồng khô héo trên cánh đồng. Hàng ngàn người chạy trốn khỏi một thủ đô lãnh thổ. Khói phủ kín các thành phố từ Toronto đến Ottawa đến New York.

Đây không phải là cảnh trong một cuốn tiểu thuyết phản địa đàng mà hình ảnh của mùa hè khói lửa của Canada, hiện đang lên đỉnh điểm trong các cuộc di tản đáng sợ ở Yellowknife và Kelowna.

Những trận cháy rừng nghiêm trọng từ Nova Scotia đến British Columbia tạo ra một tấm màn khói che phủ, theo đúng nghĩa đen, trên cả nước – cũng như chúng đã tàn phá khắp thế giới, từ Maui đến Hy Lạp đến Trung Hoa – vừa là mối đe dọa về sức khỏe và gây khó chịu hàng ngày, vừa là biểu hiện đen tối của sự nóng lên trên toàn cầu. Hơn 20.000 dân cư Vùng lãnh thổ Tây Bắc đã được lệnh di tản, thường dọc theo các đường xa lộ bị biến thành hành lang lửa, là lời nhắc nhở mới nhất và cực đoan nhất rằng ảnh hưởng của một hành tinh nóng lên thực sự đang ở ngay trước cửa chúng ta.

Devon Allie, một kỹ sư điện toán, 24 tuổi sống ở Montreal, cho biết màn khói dày đặc bao trùm thành phố vào tháng 6 khiến anh liên tưởng đến một vụ núi lửa phun trào. Ông nói:

“Từ lâu chúng ta đã nghe về biến đổi khí hậu nhưng bạn chưa bao giờ cảm nhận được ảnh hưởng hoàn toàn rõ ràng như vậy. Khi bạn nhìn thấy cả thành phố chìm trong màn khói, một điều chưa bao giờ xẩy ra, thì đó là mộtthực tế bất khả tranh luận. Đặc biệt là khi mặt trời chuyển sang màu đỏ. Không còn gì khải huyền hơn thế.”

Devon Allie

Ở tiền tuyến, lính cứu hỏa đã cố gắng dập tắt đám cháy và ít nhất 4 người đã thiệt mạng. Nhưng tình hình cũng đã ảnh hưởng đến vô số người Canada một cách khác, cả về vật chất và tâm lý, khi mọi người trên cả nước cho biết cảm giác sợ hãi về thảm họa sắp xẩy ra ngay trước mắt và những gì nó báo trước cho tương lai.

Maggie Works, một người dân của Yellowknife, đã phải trăn trở với nỗi sợ hãi đó khi cô chạy trốn khỏi đám cháy đang lan. Cô ấy đã không đợi lệnh di tản chính thức mới chuẩn bị “túi hành lý” của mình – một nhóm chữ mới trong từ vựng của nhiều người Canada – và đến trưa thứ Tư, cô ấy và bạn đời đã lên đường, đi qua Enterprise, một ngôi làng hẻo lánh có khoảng 100 người đã bị trận cháy rừng tàn phá vào cuối tuần. Cô nói:

“Với thực tế về biến đổi khí hậu, tôi lo ngại rằng những đám cháy rừng này sẽ còn dữ dội hơn. Biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng đến toàn thế giới vào mùa hè này với những trận cháy rừng phá hủy một phần Hawaii, ngập lụt ở Halifax. Tất cả đã thay đổi. Tôi hy vọng rằng chính phủ liên bang nhận ra điều này và có hành động trước khi tình thế trở nên tệ hơn.”

Maggie Works

Nỗi lo lắng về khí hậu đã khiến nhiều người Canada lo lắng trong nhiều năm và quá khứ gần đây đã đưa ra nhiều dấu hiệu cảnh cáo về vấn đề này, từ hạn hán đến nắng nóng khắc nghiệt. Nhưng đối với nhiều người, những đám cháy dữ dội và bầu trời đầy khói của mùa hè này đã mang đến cho chúng ta một thực tế môi trường mới hơn bao giờ hết.

John Vaillant,  người Mỹ gốc Canada tác giả cuốn sách phi hư cấu mới phát hành Thời tiết cháy: Câu chuyện có thật từ một thế giới nóng hơn (Fire Weather: A True Story From a Hotter World) cho biết, “Có cảm giác như cả nước Canada hiện đang bốc cháy ngay bây giờ.”

Số  bản tin phẩm chất không khí do Môi trường Canada đưa ra một số dấu hiệu cho thấy năm 2023 nhiều khói như thế nào, vì các vụ cháy rừng đã xẩy ra từ bờ biển này sang bờ biển khác và thường xẩy ra ở các khu vực không quen thuộc với chúng như Maritimes và Quebec. Từ năm 2017 đến năm 2022, số cảnh cáo trung bình trong mùa cháy rừng là 897. Năm nay, Bộ Môi trường Canada đã đưa ra 3.166 cảnh cáo, nhiều hơn gần bốn lần.

Ảnh hưởng của cháy rừng và khói  cũng rộng lớn và đa dạng như chính đất nước, dẫn đến hàng loạt các cuộc di tản hoảng loạn đến mất thu nhập cho đến những hình thức đau khổ và thích nghi tâm lý khác nhau. Mặc dù miền Tây Canada đã trải qua những vụ cháy rừng nghiêm trọng hơn trong vài năm nay – Tommy Wharton, cư dân New Westminster, B.C., cho biết, “Trong khi khu vực khác của lục địa đang kinh hoàng trước những gì họ phải đối phó, thì B.C. (và Alberta) những gì bạn đang thấy là bình thường”  – kinh  nghiệm mới về việc rừng cháy, và đôi khi thành phố cháy, đã giáng một đòn kinh hoàng xuống nhiều người ở những vùng khác của Canada.

Ngọn lửa xé toạc toàn bộ cộng đồng là kinh nghiệm sống động và đau đớn nhất trong mùa thời tiết khắc nghiệt này. Mùa xuân ở Nova Scotia thường ẩm ướt và lạnh, không nóng và khô như năm nay, tạo điều kiện cho một trận cháy rừng lớn thiêu rụi các khu dân cư ngoại ô Halifax của Upper Tantallon và Hammonds Plains, thiêu rụi 151 ngôi nhà và buộc 16.000 người phải di tản.

Ủy viên hội đồng khu Hammonds Plains–St. Margarets, Pam Lovelace, nhớ lại sự hỗn loạn và sợ hãi khi lời kêu gọi di tản được gửi qua cảnh báo khẩn cấp đến điện thoại di động của một số người, nhưng không phải tất cả mọi người, một phần là do vùng phủ sóng di động trong khu vực không ổn định.

Bà Lovelace, di tản khỏi ngôi nhà ở Hammonds Plains cả tuần, cho biết:

“Điều đó chắc chắn củng cố thực tế rằng bất kỳ loại thay đổi dần dần nào của khí hậu và sau đó là những loại thời tiết có thể rất nhanh chóng biến thành một thiên tai thảm khốc.”

Pam Lovelace

Renée Hynes, một giáo viên và là mẹ của bốn cậu con trai, vẫn đang sống trong một khách sạn, chờ đợi nơi tạm trú dài hạn sau trận cháy rừng lịch sử đã phá hủy ngôi nhà sáu phòng ngủ của gia đình bà ở Upper Tantallon gần ba tháng trước. Bà và hai đứa con song sinh 6 tuổi cùng hai đứa con 10 và 12 tuổi đang chơi hockey trên chỗ đậu xe vào một buổi chiều Chủ nhật nóng bức thì bà nhận thấy một làn khói xám bao trùm khu đất rộng hai mẫu Anh đầy cây cối của họ và một dòng xe lái qua con đường thường yên tĩnh của bà ấy. Bà Hynes vớ lấy  ví và chất lũ trẻ vào chiếc xe thùng – hai đứa không có giầy. Bà nói:

“Tôi không bao giờ có thể mơ, cả triệu năm nữa, rằng một trận cháy rừng lớn đang diễn ra và chúng tôi sẽ không bao giờ quay trở lại mái ấm gia đình của mình nữa.”

Renée Hynes

Đối với một nhóm lớn hơn những người Canada đã thoát khỏi những trận hỏa hoạn kinh hoàng nhất, những đám cháy dù sao cũng đã tạo ra căng thẳng kinh tế và hứa hẹn sẽ tiếp tục gây đau khổ trong những năm tới. Trong khi những đám cháy rừng bùng phát ở phía tây nam Nova Scotia vào mùa xuân, những người trồng cây Giáng sinh – một ngành tạo ra 52 triệu đô la mỗi năm – buộc phải rời bỏ rừng của họ.

Brittany Frenette, tổng giám đốc của Hội đồng Cây Giáng sinh của Nova Scotia cho biết: “Điều này đã ảnh hưởng đến công việc của họ. Có những lo ngại rõ ràng về rủi ro cho tương lai.”

Nghề câu tôm hùm ở Đại Tây Dương Canada trị giá 2 tỷ đô la và có khoảng 13.000 ngư dân làm việc trực tiếp trên mặt nước, nhưng họ không thể lái thuyền trên biển khi có khói – điều mà hàng trăm ngư dân đã trải qua khi làm việc vào mùa xuân này.

Dan Fleck, giám đốc điều hành của Hội tôm hùm đá Brazil, đại diện cho 538 ngư dân từ khắp đất liền Nova Scotia, cho biết khói cháy rừng đã thổi ra ngoài khơi 10 hải lý ở phía tây nam Nova Scotia và dày đặc đến mức ngư dân không thể nhìn thấy mạn thuyền của họ. Thuyền trưởng, lo ngại về việc làm hỏng tàu của họ và phổi của thủy thủ đoàn, đã về bờ sớm, cắt giảm thu nhập tiềm năng của mọi người.

Đối với một số doanh nhân, những vụ hỏa hoạn đã buộc họ phải có lựa chọn khó khăn, đầy lo lắng giữa việc tiếp tục và sức khỏe của gia đình họ. Hannah Wong là chủ và người điều hành duy nhất của một trang trại nhỏ ở miền đông Ontario. Bà ấy đang mang thai. Khi phẩm chất không khí trở nên quá tệ vào tháng 6, bà bắt đầu đọc về việc tiếp xúc với khói cháy rừng kéo dài có thể làm giảm cân của trẻ khi sinh và gây ra chuyển dạ sinh non.

Vì vậy, bà ấy đã nghỉ khoảng một tuần, mở máy lọc không khí trong nhà. Bà ấy cảm thấy may mắn khi có lựa chọn đó, nhưng vụ mùa bị ảnh hưởng.

Một nhóm người Canada thậm lớn hơn nữa, những người không gặp khó khăn về vật chất vì hỏa hoạn vẫn phải mang gánh nặng tinh thần khi họ nhìn thấy thị trấn và thành phố của mình chìm trong khói và đôi khi lần đầu tiên cảm nhận được ảnh hưởng cá nhân của toàn cầu. sự nóng lên.

David Eisenman, giáo sư tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), người đã nghiên cứu những ảnh hưởng tâm lý của khói cháy rừng trên toàn cầu, kể cả ở Canada, cho biết:

“Trong vài năm qua, những sự kiện quan trọng này đã mở rộng tầm mắt của mọi người. Bây giờ nó đang xẩy ra ở đây và ảnh hưởng đến họ ngay lập tức, ảnh hưởng đến gia đình họ ngay lập tức và ảnh hưởng đến sức khỏe của họ ngay lập tức.”

David Eisenman

Những nghiên cứu ngày càng cho thấy những thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần mà việc sống chung với khói cháy rừng có thể gây ra. Một đánh giá năm 2022 về những tài liệu hiện có của Giáo sư Eisenman và Lindsay Galway của Đại học Lakehead ở Thunder Bay, đã tìm thấy bằng chứng cho thấy trong một số bối cảnh nhất định, các ảnh hưởng tâm lý có thể nghiêm trọng, cho thấy cần phải nghiên cứu thêm.

Tác giả của  một nghiên cứu về trẻ em Úc sau trận cháy rừng lớn năm 2003 nhận thấy rằng những đứa trẻ nhìn thấy khói ghi điểm cao hơn nhiều trên một công cụ sàng lọc để dự đoán những chẩn đoán tâm thần. Sau cuộc khủng hoảng khói mù ở Đông Nam Á năm 2013, nhưng chuyên gia nghiên cứu trong một nghiên cứu khác đã phúc trình cho biết dân Singapore trải qua những triệu chứng kể cả “khó chịu, dễ giật mình, mất ngủ, kém tập trung và phản ứng thể chất sau khi được nhắc nhở về khói mù.”

Một số người bản địa ở Vùng lãnh thổ Tây Bắc trong “mùa hè của khói,” năm 2014 thấy mình bị ảnh hưởng vì thứ mà các nhà nghiên cứu đã mô tả là “cảm giác đau khổ” vì sự thay đổi môi trường ảnh hưởng đến con người liên hệ trực tiếp với khung cả gia đình của họ khi bị kẹt cứng trong nhà trong thời gian cháy rừng.

Một người tham gia nghiên cứu cho biết. “Đó là mùa hè đã mất. Sự gắn bó với vùng đất và khu vực, những gì nó làm, và khi bạn bị xa lánh, bạn biết đấy, khỏi nơi đó… nó gây thiệt hại sâu sắc về mặt cảm xúc, nếu không phải là tổn thất về tinh thần.”

Thiệt hại về cảm xúc của lửa và khói mùa hè này đã lan rộng khắp Canada, đánh thức ngay cả những người khó tin nhất trước những nguy cơ sắp xẩy ra của sự nóng lên toàn cầu. John Possian, theo Amara , con gái của ông, là “con người lạnh lùng nhất từ trước đến nay.” Ông ấy thích quần vải len, hút xì gà, yêu nhạc flamenco và thích nói với những người thân lo nhiều hơn rằng họ đang phản ứng thái quá với mọi thứ.

Nhưng đầu mùa hè này, trước sự ngạc nhiên của Amara, ông ấy đột ngột gọi cho cô ấy từ Cuba, giọng ông ấy có hiện rõ sự căng thẳng, để hỏi xem cô ấy có bình yên không. Amara kể lại, “Ông  nói rằng ông ấy lo ngại về  ạn cháy rừng, khói. Ông bảo tôi ở trong nhà, để giữ an toàn. Và ông nói, ‘Ba đoán biến đổi khí hậu có liên quan đến việc này.’”

Trong tất cả những khó khăn này, một số người Canada đã dựa vào các phương pháp đối phó bất ngờ, cố gắng tìm kiếm những tia sáng mong manh trong đám mây đen bao phủ đất nước trong gần cả mùa hè. Vào tháng 6, Montréal đã bị ngạt thở vig khói bụi từ các đám cháy ở phía bắc Quebec, khiến giới nghệ sĩ địa phương vừa bối rối vừa bị hấp dẫn bởi bầu trời xám xịt dày đặc. Sabrina Ratté, một nghệ sĩ kỹ thuật số có tác phẩm thiền định về chứng loạn thị giác, thấy khói lửa rừng đã thay đổi phẩm chất lánh sáng đô thị theo những cách ấn tượng như thế nào. Cô ấy nói trong một cuộc thảo luận nhóm tại phòng trưng bày Nghệ thuật Đương đại Arsenal,

“Tôi rất thích nhìn màu sắc khác biệt và mặt trời trở nên đỏ. Thật đáng sợ khi tình trạng tận thế này có thể tiết lộ những vẻ đẹp đáng sợ như vậy.”

Alice Jarry, một nghệ sĩ kiêm nhà nghiên cứu và giáo sư tại khoa Mỹ thuật Tính toán và Thiết kế của Đại học Concordia, nói thêm: “Nay bạn có thể cảm nhận, nếm thử theo đúng nghĩa đen – hít thở ngọn lửa.”

Những người đi xe đạp qua Montreal dầy đặc khói lẫn sương vào ngày 25 tháng 6. Graham Hughes/The Canadian Press

Trong khi hít thở lửa, một số người Canada đã cố tránh sự tuyệt vọng trước viễn cảnh phải đối phóvới nhiều thiên tai tương tự hơn trong tương lai. Mark Fortier, nhà xuất bản sách ở Montreal, đã đăng một lời kêu gọi trên Facebook vào tháng 6 kêu gọi mọi người hành động nghiêm túc hơn để chống lại sự nóng lên toàn cầu vốn đã làm trầm trọng thêm các vụ cháy rừng và có nguy cơ làm cho những tình trạng như thế này trở nên phổ biến hơn. Cố gắng làm điều gì đó tích cực khi đối phó với viễn cảnh ảm đạm như vậy khiến nó trở thành lựa chọn duy nhất. Fortier, một người thế tục, nói,

“Có người hỏi Martin Luther rằng ông ấy sẽ làm gì nếu Chúa nói với ông ấy rằng thế giới sẽ kết thúc, và ông ấy trả lời: ‘Tôi sẽ trồng một cây táo’. “Mình trồng cây rồi ai biết được. Chúa đôi khi đổi ý.”

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

Nguồn: Red alert | Eric Andrew–Gee, Lindsay Jones And Jane Skrypnek | The Globe And Mail |  August 19, 2023. Nancy Macdonald, Alanna Smith và The Canadian Press viết tin.