Thực trạng tham nhũng hiện nay ở Việt Nam

Đại Ngàn

Ai cũng biết thực trạng tham nhũng hiện nay là một sự kiện hết sức tiêu cực của xã hội Việt Nam. Nó là một sự việc xấu, đi ngược lại mọi lợi ích xã hội. Tham là lấy về cho mình cái gì không phải của mình. Nhũng là sự sách nhiễu, sự làm hủ lậu cả bản thân cá nhân lẫn xã hội.

 

Phân tích thực trạng tham nhũng hiện nay trong xã hội Việt Nam

Ai cũng biết thực trạng tham nhũng hiện nay là một sự kiện hết sức tiêu cực của xã hội Việt Nam. Nó là một sự việc xấu, đi ngược lại mọi lợi ích xã hội. Tham là lấy về cho mình cái gì không phải của mình. Nhũng là sự sách nhiễu, sự làm hủ lậu cả bản thân cá nhân lẫn xã hội.

Thế nhưng tham nhũng cũng là một thứ bệnh. Muốn chữa lành bệnh một cách hiệu quả không thể không phân tích, tìm hiểu về nó một cách đầy đủ nhất. Điều đó trong y học gọi là chẩn bệnh hay định bệnh, và có nhiều phương pháp thực hiện điều đó. Như chẩn đoán, xét nghiệm vài yếu tố nào đó, hoặc giả nếu cần, có thể phải nội soi hay ngay cả giải phẫu nhằm tìm hiểu mối liên quan phải biết. Nói chung tất cả đều nhằm đáp ứng cho yêu cầu phân tích để xác định kết luận về các nguyên nhân bệnh lý chính.

Do vậy muốn diệt được tối đa nạn tham nhũng hiện nay tại Việt Nam, không thể không đi theo phương pháp như vậy. Vấn đề chỉ là có muốn diệt hay không. Tại sao là có, tại sao là không? Ai là con bệnh, hay ai là người trị liệu? Tất nhiên con bệnh đây không phải cá nhân nào, phần chính cũng không phải chỉ là nhà nước, vì nhà nước cũng chỉ là một pháp nhân. Nhưng con bệnh chính là toàn thể xã hội. Vì xã hội mới là chủ thể cao nhất và bao quát nhất; và trách nhiệm chữa bệnh đương nhiên trước tiên phải là nhà nước, và kế đến là mỗi công dân hay tất cả mọi người tức là toàn dân nói chung.

Nhưng trước khi đi vào phân tích mặt lý thuyết cũng như mặt thực hành hay mặt thực tế về phương diện bệnh trạng cũng như chữa trị, cần phải thấy hay xác nhận được có bao nhiêu loại tham nhũng đang xảy ra hay có mặt. Nhưng điều bất ngờ là từ trước đến nay chưa ai nhận thức thật đầy đủ là nó thật sự có ba loại chính: tham nhũng trong ý thức, tham nhũng trong quyền lợi, và đặc biệt tham nhũng trong quyền hành. Phần lớn người ta chỉ nhìn thấy tham nhũng trong quyền lợi, nhất là quyền lợi vật chất; ít ai thấy nguyên nhân sâu xa của nó chính là tham nhũng về ý thức, tham nhũng về quyền hành, kể cả tham nhũng về mặt quyền lợi tinh thần.

Chẳng hạn đầu óc thụ động của mọi người dân, sự thụ động mang tính bất lực hay dửng dưng của mọi người trước nạn tham nhũng; người có quyền cũng như người không có quyền, không ai thấy có trách nhiệm giải quyết ra sao cả; đó là sự thui chột hay chai lỳ đó về mặt ý thức. Đa số chỉ nhằm sao có lợi về phần mình, còn ai ra sao hay xã hội ra sao cũng mặc. Đó chính là nạn tham nhũng về ý thức; nó là đầu mối cho mọi sự tham nhũng khác về sau. Điều này rất ít người để ý tới. Ý thức thụ động, cầu an, vô cảm chính là cửa ngõ đầu tiên của tham nhũng cho mọi sự kiện tiếp theo mà nhiều người không nhận thức ra được.

Kế đến là sự tham nhũng về quyền hành. Tham nhũng về quyền hành là muốn dành quyền riêng cho mình, giành quyền hành riêng cho mình; làm mọi cách có thể để có được quyền hành mà không cần sự chính đáng nào cả. Đầu óc công thần địa vị, đầu óc muốn chỉ huy lãnh đạo hay muốn ăn trên ngồi trốc thiên hạ; đó là sự tham nhũng quyền hành thường thấy nhất nhưng ít được phân tích hay lưu tâm nhận định. Tuy nhiên đây lại là điều kiện quyết định cho tham nhũng về quyền lợi khác nhau về sau là điều thực tế mà ai cũng có thể nhận ra được. Như vậy rõ ràng người ta chỉ nhìn thấy duy mặt thực tiễn hay thực tế của tham nhũng là tham nhũng về quyền lợi vật chất, tiền bạc; tuy vậy, không ai để ý nhận ra nguyên nhân sâu xa của nó lại chính là sự tham nhũng về quyền hành hay quyền lực và sự tham nhũng trong ý thức vị kỷ. Chúng là điều kiện tiên quyết nhằm giúp thực hiện dễ dàng và thuận lợi hững tham nhũng về quyền lợi.
Như vậy cũng có thể nói, chính tham nhũng về quyền hành mới là tiền đề hay đầu mối hoặc có nguyên nhân liên quan đến mọi sự tham nhũng khác nhau.

Thế nào là tham nhũng quyền hành? Đó là sự vơ vét quyền hành hay tâm lý vơ vét quyền hành đã xuất hiện từ lâu nơi mọi ngành, mọi cấp, mọi người trong xã hội. Việc sợ quyền hành, sự thao túng quyền hành cho dù ở mức độ nhỏ nhất vẫn có thể có. Hai yếu tố hay hai mặt này nó củng cố, hỗ trợ hay bổ sung cho nhau. Vì sợ quyền hành người ta có tâm lý giành lấy hay thao túng quyền hành cho riêng mình, điều đó có thể xảy ra mọi lúc mọi nơi, tạo nên một xã hội chuộng quyền hành. Đó là điều hoàn toàn bất thường và không đúng đắn. Một xã hội chỉ lấy quyền hành làm chuẩn mực là xã hội nô lệ vào quyền hành, bị quyền hành đè nặng không thể cựa quậy hay thoát ra được. Mọi con người trở thành cầu an, sống trong sự thỏa hiệp, hay sống trong sự bất lực trước quyền hành. Đó là tâm lý xã hội mọi người chỉ muốn nuốt trửng nhau, không mấy tôn trọng nhau hay không thấy sự bình đẳng giữa nhau.

Thực chất con người sinh ra trong đời là để sống hạnh phúc. Việc sống hạnh phúc bằng nhiều cách mà mình ưa thích, theo những mục đích khác nhau mà mình lựa chọn, không nhất thiết phải theo xu hướng quyền hành hay quan tâm hoặc sợ hãi đối với quyền hành. Mọi người đều sinh ra tự do bình đẳng; như thế quyền hành đối với nhau không thể tự nhiên có mà do phát xuất từ khái niệm dân chủ tự do căn bản; đây là một ý tưởng mà hầu như, trong suốt thời gian dài, người Việt Nam đều chưa ý thức được hay bị mất đi nhận thức đó. Họ coi quyền hành không phải của mọi người dân, mà quyền hành chỉ thuộc một nhóm người cầm quyền. Họ đều biết nhóm đó là ai. Điều đó phi lý, nhưng họ không có cách nào làm xoay chuyển hay thay đổi được.

Như vậy nguyên tắc dân chủ hầu như bị coi thường khiến mọi người không còn quan tâm hay không còn thiết tha gì nữa; họ cũng không còn hiểu nó một cách đúng đắn, không cần hiểu nó, không cần có nó nữa, hay coi như nó không có. Mọi người vẫn nói tới từ ngữ dân chủ hay tự do, nhưng chỉ nói qua ngôn ngữ thuần túy, không còn thiết tha với nội dung của nó nữa, không còn muốn hiểu hay định nghĩa nó theo cách đúng đắn hay chính xác nào nữa. Chỉ nói để mà nói, đó chính là sự tham nhũng trong ý thức về từ ngữ, tham nhũng đó có khi vô thức, vì nó trở nên một quán tính vô nghĩa mà mọi người phải chìu lòn theo đó, phải nương theo đó để sống, phải sống chung bất đắc dĩ với nó.

Vậy mà trong khi đó thực chất quyền dân chủ gắn liền với quyền tự do của mỗi con người tức là quyền của toàn dân. Không ai tự nhiên có quyền trên trước đối với người khác mà quyền chỉ là sự ủy quyền hay quyền của xã hội trao cho. Không có sự ủy quyền chọn lựa chung của mọi người, không ai tự nhiên có quyền, đó là nguyên tắc căn bản nhất của dân chủ mà ngày nay hầu như mọi người Việt Nam không hiểu ra hay không muốn hiểu ra. Họ mặc nhiên coi quyền chỉ là quyền tự nhiên của một thiểu số nào đó trong xã hội, quyền của đảng cầm quyền, đương quyền. Không có bầu cử tự do là đương nhiên đã không có tự do dân chủ; đó là điều đơn giản nhất mà mọi người Việt Nam ngày nay không cần biết hay không thèm biết tới.

Mọi bầu cử ở Việt Nam đều chỉ là hình thức. Đã có những người được đảng cầm quyền duy nhất chọn sẵn rồi đưa ra cho tập thể người dân bầu. Chỉ có thế thôi. Người được lựa chọn cũng thụ động, người đi bầu cũng thụ động, chỉ có người lựa chọn, đảng cầm quyền duy nhất, là chủ động. Tức không có cử tri đúng nghĩa, không có sự chủ động tranh cử đúng nghĩa, chỉ có hình thức bầu cử diễn ra là đúng nghĩa. Chỉ có quyền chỉ huy, quyền lựa chọn, quyền đạo diễn, quyền cho phép của số người nào đó, trong đảng cầm quyền, đối với toàn thể xã hội là đúng nghĩa.

Ở đây có sự phân hóa phản tự nhiên, phi khách quan của toàn xã hội. Chỉ một nhóm thiểu số nhỏ đương nhiên có quyền, còn đa số còn lại là không có quyền. Nhưng quyền của thiểu số đó thì không ai hỏi do đâu mà nó có? Như vậy có hợp lý hay hữu lý gì không? Sự mặc nhiên có như vậy có đúng nghĩa hay không? Đó cũng như tâm lý mặc nhiên sống chung vỡi lũ, không cần tìm hiểu lũ do đâu mà có hay phải cải thiện hoặc ứng phó chủ động với nó như thế nào. Người có quyền cứ thấy mình đương nhiên có quyền mà không cần giải thích hay không cần nại ra lý do chính đáng nào cả. Người không có quyền thì mặc nhiên nhìn nhận tình trạng đó hoàn toàn đầu hàng và thụ động cho dù trong thâm tâm vẫn ý thức hay nhận thức được điều đó là hoàn toàn vô lý!

Đó là sự tham nhũng quyền hành xảy ra cả về hai phía, phía người tự nhiên tham nhũng hay được quyền tham nhũng quyền hành, và phía người bị tham nhũng quyền hành, tự nhiên mình bị mất quyền hành vào tay phía tham nhũng quyền hành. Phía người có quyền hành hay tham nhũng quyền hành thì tìm mọi cách để duy trì, củng cố, kéo dài, ôm chặt lấy quyền hành của mình.

Còn phía bị tham nhũng quyền hành thì phải thúc mặt vĩ mô về quyền hành và tìm cách giành lại các khía cạnh quyền hành bất chính về mặt vi mô, tức hành động hay tâm lý chạy chức chạy quyền mọi loại. Người có quyền nhỏ thì tham nhũng quyền hành bằng cách đó để có được quyền hành lớn hơn và cứ tiếp tục như thế bằng mọi cách, mọi thủ đoạn. Con người không có quyền nào cả thì chỉ chịu đựng, hi sinh để cống nạp quyền hành thêm cho những người nào đó đã tự nhiên có quyền hành rồi.

Rõ ràng đó là sự suy thoái chung về tâm lý và về thực tế của toàn xã hội. Nó biến thành một xã hội không lành mạnh, một xã hội phải nơm nớp sợ hãi quyền hành; quyền hành của số người đã tự có thì không bị ai kiểm soát, mà chỉ tự họ kiểm soát lấy. Đó là thực tế ai cũng nhận thấy không dân chủ tự do những vẫn cứ thụ động chấp nhận và tự hô lên đó là dân chủ tự do. Nó tất nhiên cũng biến toàn thể xã hội thành một vở kịch lớn, ai cũng đóng vai và ai cũng là khán giả chung trong đó cả. Người mặc nhiên có quyền và người mặc nhiên bị mất quyền mà không còn ai thắc mắc. Thật ra quyền dân chủ tự do của xã hội chỉ có thể có được bằng những cuộc bầu cử tự do dân chủ ủy nhiệm quyền thật sự của toàn dân, đồng thời có sự tam quyền phân lập, đó mới gọi là dân chủ tự do chân chính.

Không ai có thể nhân danh bất cứ điều gì để phá hỏng, đi ngược lại, hay thủ tiêu được dân chủ tự do. Vậy mà sự thủ tiêu đó từ lâu nay đã xảy ra thường xuyên liên tục tại Việt Nam mà không ai lưu tâm đến.

Đó là hiện tượng tham nhũng quyền hành theo kiểu đại trà, vĩ mô mà không còn ai để ý hay đành phải chấp nhận một cách có ý thức hay theo kiểu vô thức. Đó chính là sự tham nhũng bao quát và cơ bản nhất đẻ ra mọi loại tham nhũng khác nhau hoàn toàn đa đoan và đa dạng mọi loại trong thực tế mà ai cũng rõ.

Sự tham nhũng về chính trị dẫn đến sự tham nhũng về quyền hành, dẫn đến sự tham nhũng về xã hội, dẫn đến sự tham nhũng về kinh tế tài chánh, về tiền bạc quyền lợi v.v. Chuỗi lô-gích khách quan đó ai cũng thấy nhưng không ai có quyền bình phẩm hoặc cũng không ai quan tâm bình phẩm tới nữa. Đó là bầu không khí tham nhũng bao quát nhất, bao trùm nhất. Nó khiến toàn thể xã hội bất lực hoặc bị chai lỳ mọi mặt chính là như thế.

Giờ hãy nói tới hiện tượng tham nhũng về ngôn ngữ hay về ý thức ai cũng thường thấy do chính sự tham nhũng về chính trị và về quyền hành mà ra chú không đâu khác. Đó là hệ thống giáo dục và tuyền truyền mị dân công khai mà ai cũng rõ.

Giáo dục, đặc biệt giáo dục về chính trị, chỉ duy nhất một chiều. Hiện tượng tham nhũng trong ý thức về giáo dục là điều hiển nhiên nhất. Giáo dục là khoa học đào tạo con người, nó phải khách quan, đa chiều, tự do dân chủ thực chất. Đằng này giáo dục chỉ có một chiều, như nhắm mắt đề cao lãnh tụ, đề cao quyền hành, đề cao chế độ và bắt mọi người dân phải tin theo như thế.

Đó chính là ý thức và hành động tham nhũng trong tuyền truyền, đào tạo, giáo dục ít được nhận thấy hay phân tích.

Tính cách tuyên giáo hay thông tin đại chúng cũng thế. Đáng lẽ ra nhiệm vụ của tuyên giáo, của thông tin đại chúng là nhằm tôn trọng mọi sự thật khách quan, mọi chân lý khách quan để làm lành mạnh xã hội, xây dựng xã hội. Đằng này tuyên giáo hay thông tin đại chúng cũng chỉ theo cách một chiều là chỉ nhằm phục vụ chính sách, cơ chế quyền lực, phục vụ thiểu số nắm quyền hành mà không nhằm phục vụ người dân hay xã hội hay quần chúng. Đó chính là ý thức tham nhũng trong tuyên giáo và thông tin đại chúng mà ai cũng biết.

Cứ mở truyền hình hay đọc một tờ báo chính thống (báo của giới cầm quyền), nghe luận điệu thông tin chính thống, bất cứ ai cũng nhận ra ngay cách thường xuyên những điều đó. Điều đó đã trở thành quán tính, từ lâu không ai còn để ý đến, không ai còn màng thay đổi nữa. Những người viết bài đọc cho tuyên giáo, cho thông tin đại chúng kiểu như thế chính là lực lượng tham nhũng về ý thức chính trị đã được đào tạo, nuôi dưỡng, sai khiến chỉ nhằm phục vụ cho đảng cầm quyền mà bất chấp người nghe, người đọc; đó là sự tệ lậu nhất mà xã hội luôn chứng kiến. Đây thật là lực lượng tham nhũng về ý thức chính trị đáng ghét nhất mà ai cũng rõ, và tự họ cũng biết vậy. Nhưng ăn cây nào rào cây ấy đó là điều trơ trẽn nhưng không ai có thể hay dám đi ngược lại moi sự sai khiến có chủ ý được. Cũng từ đó mọi tài liệu về lịch sử và về chính trị xã hội hay cả về giáo dục đều cũng chỉ mang hơi hướm của ý thức tham nhũng về chính trị một cách bàng bạc làm băng hoại cả xã hội về lâu về dài khó có thể vươn lên lành mạnh, trong sáng. Có lẽ chắc sau này lịch sử mới có thể tổng kết được.

Nói tóm lại, phân tích một sự kiện hay nhận thức đầy đủ về nó là điều kiện tiên quyết và cơ bản nhất để giải quyết mọi vấn đề thuộc về nó hay liên quan đến nó. Đối với thực tế xã hội tham nhũng của Việt Nam hiện nay cũng phải cần làm như thế. Có nhiều người từ trước đến nay chỉ nói suông, chỉ dừng lại trên danh từ thuần túy, điều đó chẳng dẫn đến đâu cả. Nhiều lắm đó cũng chỉ là những sự ca thán vô ích hay vô bổ, nói theo mọi người, chỉ thừa nhận theo mọi người một thực tế vốn có mà không có ý đồ nhằm giải quyết hay tìm ra lối thoát cho nó.

Chẳng hạn như chỉ biết nói tham nhũng hiện nay là quốc nạn, yêu cầu cấp bách hay quan trọng nhất hiện nay là phải bài trừ tham nhũng, tiêu diệt tham nhũng. Nhưng đó cũng chỉ nói để nói, chẳng mang chút ý thức sâu sắc hay chiều hướng thoát ra nào cả. Muốn giải quyết tận gốc và quyết liệt mọi vấn đề người ta phải khách quan và trầm tĩnh tìm ra chính các nguồn gốc hay nguyên nhân căn cơ nhất của chúng.

Phải thấy nguyên do chính của hiện trạng tham nhũng trong xã hội Việt Nam hiện bay chính là mặt ý thức và thực tế. Mà cả hai mặt này lại bao quát trong thực trạng lớn hơn đó là sự tham nhũng về ý thức chính trị đưa lại thực tế tham nhũng về quyền lực. Từ đó đưa lại mọi thực trạng tham nhũng về quyền lợi thực chất khác nhau chỉ là điều hiển nhiên hay tự nhiên nhất. Mọi con người sinh ra đều tự do bình đẳng. Vậy không lấy bất kỳ lý do gì để một số tự cho mình có quyền độc tài độc đoán trên người khác, trên mọi người khác. Đó chính là bước đầu tiên của tham nhũng về ý thức.

Nhân danh cái gì? Nhân danh ý thức hệ, nhân danh sự truyền nối quyền hành tự nhiên kiểu phong kiến quân chủ của thời xa xưa, tất cả ngày nay đều phi lý và ngược ngạo. Có nghĩa người ta không thể nhân danh gì cả, kể cả nhân danh chính mình mới là người có khả năng điều hành hơn người khác; sự nhân danh đó càng bậy bạ, vì không cá nhân nào có quyền tự phong vì chưa chắc đó đã là thực chất, mà dầu có thực chất cũng không thể tự mình đoạt quyền xã hội mà phải qua mọi phương thức tự do dân chủ đúng đắn nhất.
Đó là nguyên tắc bầu phiếu khách quan, sự kiểm soát tam quyền phân lập, tính cách thử nghiệm qua nhiệm kỳ, nguyên tắc ủy quyền và kiểm soát tối cao của toàn dân. Đó đều là những nguyên tắc khách quan khoa học và hiệu quả nhất.

Nên dân chủ không phải chỉ là một kiểu ý thức hệ như Mác đã có lần từng nói. Theo Mác, đó là ý thức hệ tư sản, mà thực chất dân chủ chỉ là nguyên lý khoa học khách quan muôn đời của lịch sử loài người. Như thế phản lại dân chủ cũng chỉ có nghĩa là phản lại xã hội, phản lại loài người. Ý nghĩa của dân chủ quan trọng như thế nên đi ngược lại dân chủ chính là sự tham nhũng đầu tiên về ý thức xã hội, là nền tảng đầu tiên của tham nhũng về chính trị; tạo ra sự tham nhũng về quyền lực, sự độc tài độc đoán, để từ đó nó là cha đẻ tạo ra của mọi loại tham nhũng cá nhân và xã hội khác nhau mọi loại trong đời sống thực tế của xã hội. Vì vậy muốn bài trừ tham nhũng, tức muốn quy về lại với xã hội khách quan, trong sáng, lành mạnh, trước tiên hết phải quay lại với các nguyên tắc và quy luật dân chủ chính thống nhất.

Đó là yêu cầu hoàn toàn khách quan, thiết yếu và quyết định. Bởi vậy đây là đề tài để mọi nhà khoa học, mọi học giả, mọi nhà đấu tranh dân chủ, mọi người trí thức ở khắp nơi cần nên thảo luận, nhận xét tiếp để tìm ra một hướng đi đúng đắn và hiệu quả cho xã hội nước ta ngày nay mới là việc phải cần làm tiên quyết và thực tế nhất.

Phải tìm ra nguyên nhân đích thực của mọi vấn đề để mới có thể giải quyết được mọi hệ quả tự nhiên nhất của mọi vấn đề. Đó chỉ là sự thật hiển nhiên mà rõ ràng bất cứ ai cũng có thể nhìn thấy ra được. Không làm được như thế chắc chắn vấn đề cứ luôn luôn còn đó, nên sự khác nhau giữa nói suông và sự nhận chân về thực tế chỉ chính là như vậy.

5/12/16

© DCVOnline

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

---

Nguồn: Bài do tác giả gởi. DCVOnline biên tập và minh hoạ.