Việt Nam và Trung Quốc: Chuyện cái giàn khoan

M.I. | Hà Nội | Trà Mi lược dịch

Có vẻ như một con thủy quái, nó có thể biến mất thật nhanh cũng như nó đã xuất hiện. Nhưng sóng lớn và sự lo ngại của người chung quanh phải cần nhiều thời gian hơn để ổn định.

Hôm 16 tháng Bảy mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc đã đi vào một rẽ ngoặt khác khi công ty dầu khí của nhà nước Trung Quốc thông báo họ sẽ di chuyển giàn khoan bạc tỉ HS-981 mà sự hiện hữu của nó ở vùng quần đảo Hoàng Sa đã khiến nhà chức trách và thường dân Việt Nam nổi giận trong nhiều tuần đầu tháng Năm. Báo chí Việt Nam đưa tin rằng giàn khoan Hải Dương 981 đã rời vùng biển tranh chấp gần bờ biển miền trung Việt Nam ngày 15 Tháng Bảy, nghĩa là khoảng một tháng trước thời hạn. Người ta thấy HS-981 di chuyển về hướng bắc trên Biển Đông, về phía đảo Hải Nam và Trung Quốc.

Hai nước cộng sản (Trung Cộng và Việt Cộng) có một lịch sử phức tạp, chằng chịt thù hằn, nghi ngờ với miễn cưỡng hợp tác. Như những người yêu khó hoặc anh chị em khó chịu, họ dường như không thể không cãi vã rồi sau đó lại làm hòa. Tuy nhiên, mối quan hệ trở nên căng thẳng bất thường, vào đầu tháng Năm, kể từ khi giàn khoan đến vùng biển gần quần đảo Hoàng Sa nơi mà cả hai nước đều tuyên bố có chủ quyền. Tại các thành phố lớn của Việt Nam những cuộc biểu tình phản đối TQ được chính phủ cho phép đã trở thành những vụ bạo loạn đốt phá cơ xưởng của TQ và các nước khác ở miền nam và miền trung Việt Nam. Bốn công dân Trung Quốc đã thiệt mạng. Những cuộc bạo loạn công khai như thế là sự kiện rất không bình thường tại Việt Nam. Nó đi ngược lại khuynh hướng của nhà nước độc tài tại đây, thường đàn áp các cuộc biểu tình.

Theo nhiều nguồn tin thì Trung Quốc đã tỏ ra không hợp tác ngoại giao với Việt Nam suốt phần lớn của mùa xuân và mùa hè. Hồi tháng Năm, TQ đã đã từ chối yêu cầu của Việt Nam để gửi một phái đoàn đảng viên cấp cao sang đàm phán ở Bắc Kinh. Ngày 18 tháng 6, một viên chức ngoại giao hàng đầu Trung Quốc, Dương Khiết Trì, đến Việt Nam; theo lời một đồng nghiệp của ông thì họ Dương đã mắng Hà Nội là “can thiệp bất hợp pháp” ở Biển Đông. Và ngày hôm sau, Trung Quốc cho biết sẽ đưa một giàn khoan dầu thứ hai vào vùng biển phía đông của Việt Nam, và lần này giàn khoa sẽ đến đến Vịnh Bắc Việt. Bất kể chính sách “xoay trục” của Mỹ sang châu Á và Thái Bình Dương, Trung Quốc rõ ràng đang muốn xác định lại cấu trúc an ninh ở khu vực. Và Việt Nam, một nước không giống như Nhật Bản hay Philippines, không có một thỏa thuận an ninh nào với Mỹ, đôi khi cảm thấy như một con vịt trong tầm ngắm của TC.

Nguyễn Tấn Dũng, thủ tướng Việt Nam, cho biết trong tháng Năm rằng Việt Nam đang chuẩn bị để thách thức những luận cứ pháp lý của Trung Quốc về chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông. Đây là một câu hỏi chung cho mọi người, có phải ông Dũng đang tháu cáy hay không? Nhưng hành động bỉ mặt chưa từng có như vậy có khả năng sẽ phải nhận những hậu quả nghiêm trọng (từ phía TQ). Trung Quốc là một đồng minh ý thức hệ và đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam, chưa kể đến việc TQ còn là một cường quốc quân sự đang lên. Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) cũng có một phe lớn phò Trung Quốc hơn là muốn quan hệ tốt với Hoa Kỳ – thường rất quan tâm đến lời điều tiếng từ Bắc Kinh.

Bên cạnh sự sụt giảm số du khách Trung Quốc và các hợp đồng cùng thương mại qua biên giới, nền kinh tế Việt Nam dường như không bị ảnh hưởng vì vụ tranh chấp giàn khoan dầu. Hai chính phủ vẫn còn nói chuyện với nhau. Tuy nhiên, giới trí thức Việt Nam nói rằng Đảng CSVN đang chịu áp lực quần chúng phải biểu dương chủ quyền của Việt Nam trong cuộc tranh chấp lãnh thổ và đồng thời cần đánh giá lại sự phụ thuộc kinh tế quá lớn vào nguyên liệu Trung Quốc trong khu vực sản xuất trong nước. Nếu thất bại, không đáp ứng được những đòi hỏi đó, họ nghĩ rằng, tính hợp pháp của đảng CSVN sẽ bị tổn thương. Vì ĐCSVN vốn là một đảng đã hình thành trong kháng chiến chống ngoại xâm.

Một bản tin của Tân Hoa Xã, cơ quan thông tấn nhà nước Trung Quốc, công bố ngày 16 tháng Bảy cho biết các giàn khoan đã di chuyển để đề phòng bị bão. Jonathan London, một chuyên gia về Việt Nam tại City University ở Hồng Kông, dự đoán rằng sự di chuyển giàn khoan này có thể phản ảnh một cố gắng của TQ để “giảm mức độ khẩn cấp của tình trạng khó khăn của Hà Nội” về đối sách hiện nay với Trung Quốc. Nhưng người ta không rõ, ông London nói thêm, đó là quyết định đơn phương hoặc là kết quả của những cuộc đàm phán ở hậu trường (giữa hai đang cộng sản.) Nhưng đối với giới lãnh đạo Việt Nam, cơn đau đầu Trung Quốc có khả năng kéo dài bất kể chuyện gì xảy ra trong vài tuần tới: Giàn khoan luôn luôn có thể trở lại (bất cứ lúc nào).

© 2014 DCVOnline

Nguồn: 1. Vietnam and China – How the big rig rolls. The Economist Jul 17th 2014, 3:55 by M.I. | HANOI