Việt Nam nên nắm lấy cơ hội hiếm có để đối đầu với Trung Hoa

Tim Culpan | DCVOnline

Tóm tắt
Trong mười năm qua, Việt Nam đã dựng được cầu đổ bộ trong lĩnh vực sản xuất, từ xe hơi đến điện tử. Máy tính và đồ phụ tùng hiện là mặt hàng xuất cảng lớn nhất, vượt qua hàng dệt may và giầy dép.

Ngành may dệt ở Việt Nam. Nguồn: www.cosmosourcing.com

Hy vọng của Việt Nam để trở thành trung tâm sản xuất cạnh tranh với Trung Hoa đang có đà phát triển. Sự tăng vị thế sẽ đến khi quốc gia này dựa vào nguồn dự trữ đất hiếm chưa được khai thác, ngay cả khi nước này đang nỗ lực tìm chỗ đứng trong lĩnh vực mới như xe điện.

Trong mười năm qua, Việt Nam đã dựng được cầu đổ bộ trong lĩnh vực sản xuất, từ xe hơi đến điện tử. Máy tính và đồ phụ tùng hiện là mặt hàng xuất cảng lớn nhất, vượt qua hàng dệt may và giầy dép. Việc những công ty lắp ráp nước ngoài như Foxconn Technology Group, GoerTek Inc. và Công ty Công nghiệp Chính xác Luxshare đang mở rộng có nghĩa là những sản phẩm của Apple Inc. như Mac và AirPods sẽ sản xuất tại địa phương. Trong khi sinh lực đó đã thúc đẩy sự ra đời của những doanh nghiệp khác thì một số đã vấp ngã. Ví dụ, công ty sản xuất xe điện VinFast Auto Ltd., tuần trước đã công bố số hàng xuất xưởng cả năm dưới dự báo hơn 20%.

Mặc dù Apple hiện có 25 địa điểm sản xuất tại Việt Nam nhưng con số này vẫn kém xa so với 151 xưởng ở Trung Hoa và 41 xưởng ở Đài Loan. Một lý do chính là sự tập trung cao độ của những công ty sản xuất phụ phẩm ở Trung Hoa. Việc chuyển từ Trung Hoa sang Ấn Độ, Việt Nam và Mexico phần lớn xoay quanh giai đoạn cuối của tiến trình sản xuất khi những phụ phẩm được ráp lại với nhau như Lego. Có rất ít chuyển động ở đầu bên kia của chuỗi cung ứng, nơi sản xuất những bộ phận như chip, nam châm và đèn hai cực. Khoáng sản đất hiếm không phổ biến — mặc dù thuật ngữ “hiếm” vẫn còn gây tranh cãi — nhưng vẫn rất quan trọng đối với ngành kỹ nghệ hiện đại. Nhiều loại có đặc tính điện và từ độc đáo khiến chúng hữu ích trong kỹ nghệ điện tử, xe điện, dụng cụ ngành y và laser.

Sự dồi dào về nguồn quặng này của Việt Nam đang thu hút sự chú ý của chính phủ cũng như giới lãnh đạo nước ngoài. Hy vọng riêng của nó cho lĩnh vực này khá táo bạo. Theo ước tính của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, từ chỉ 400 tấn oxide đất hiếm sản xuất vào năm 2021, sản lượng đã lên đến 4.300 tấn vào năm 2022. Con số này chỉ bằng 1,4% nguồn cung toàn cầu và kém xa so với 210.000 tấn từ Trung Hoa. Vào tháng 7, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã phê duyệt kế hoạch phát triển thật nhan, nhằm chế biến tới 62.500 tấn khoáng sản đất hiếm vào năm 2030.

Trong chuyến công du Việt Nam hồi tháng 9 ăm ngoái, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký thỏa thuận với Việt Nam để mở cửa đón đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực khai thác đất hiếm. Giảm sự phụ thuộc vào Trung Hoa là mục tiêu đã được nêu rõ khi căng thẳng thương mại giữa Bắc Kinh và Washington tiếp tục âm ỉ.

Trung Hoa thống trị về sản xuất đất hiếm.

Cho đến nay, những chính sách tăng cường khả năng sản xuất của Chính phủ Việt Nam là sự kết hợp giữa củ cà rốt và cây gậy. Việt Nam có những ưu đãi về thuế, quy trình cấp phép đơn giản và những khu kỹ nghệ chuyên môn. Tuy nhiên, nước này cũng áp đặt những hạn chế xuất cảng và có hạn ngạch về lượng quặng thô khai thác từ lòng đất phải được tiến hành ở nội địa, thay vì gửi ra nước ngoài. Quy định đó đã khiến những giám đốc điều hành gặp khó khăn, chủ tịch của một công ty khai thác mỏ bị bắt vào tháng 10 và bị buộc tội trốn thuế và xuất cảng trái phép khoáng sản thô sang Trung Hoa để tránh chi phí cao cho tiến trình tinh chế.

Ngay sau đó, Blackstone Minerals Ltd. có trụ sở tại Perth khẳng định kế hoạch để bảo đảm quyền khai thác khu nhượng quyền Dong Pao ở phía tây bắc, mặc dù đối tác địa phương của họ nằm trong số những cán bộ chính phủ đang kẹt trong vụ bê bối. Trong hồ sơ gửi lên Sở giao dịch chứng khoán Úc Blackstone cho biết,

Khả năng đáng kể để sản xuât đât hiếm của Việt Nam

“Việt Nam có tiềm năng trở thành nước đóng góp đáng kể cho chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu và Blackstone vẫn cam kết giúp Việt Nam hiện thực hóa tham vọng này.”
Blackstone Minerals Ltd.

Những kế hoạch táo bạo của Việt Nam chắc chắn sẽ gặp phải những mô gây trở ngại về tốc độ như vậy. Những công ty khai thác nước ngoài, có khả năng kỹ thuật và vốn tài chính để khai thác và chế biến quặng, sẽ là chìa khóa để biến việc đó thành hiện thực. Và sự quan tâm ở nước ngoài vẫn mạnh mẽ xuyên suốt chuỗi giá trị. Seoul đã ký một biên bản ghi nhớ về việc thiết lập một hệ thống đất hiếm nhằm cung ứng cho những công ty Nam Hàn trong lĩnh vực xe hơi và điện tử nguồn nguyên liệu ổn định.

Những thỏa thuận này rất quan trọng đối với tương lai của nền kinh tế nói chung hơn bất kỳ thỏa thuận nào về khai thác và chế biến khoáng sản. Samsung Electro-Mechanics Co. của Nam Hàn, Infineon Technologies AG của Đức và Renesas Electronics Corp của Nhật Bản đã hoạt động tại Việt Nam, phần lớn là sản xuất chất bán dẫn. Quan trọng hơn, những xưởng sản xuất nam châm toàn cầu cũng bị thu hút đến bờ biển Việt Nam. Công ty TNHH Công nghiệp Star Group và Baotou INST Magnet sắp gia nhập Shin-Etsu Chemical Co. mở những nhà máy địa phương.

Đây là hướng đi đúng. Mặc dù giới hoạch định chính sách có thể dễ dàng dựa vào lao động giá rẻ và lắp ráp đơn giản để cung cấp hàng ngàn việc làm cho công nhân, nhưng nó có cơ hội tốt hơn nhiều để xây dựng một tương lai vững mạnh bằng cách khai thác lợi thế độc nhất của Việt Nam dưới lòng đất. Trong việc thu hút những công ty biến đất hiếm thành phụ phẩm điện tử có thể xây dựng một nền kinh tế dựa trên tri thức có khả năng phục hồi tốt hơn nhiều trước những thay đổi về giá lao động.

Mặc dù sản lượng hiện tại chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong nguồn cung toàn cầu nhưng quốc gia này đang chiếm khoảng 17% trữ lượng đã biết, chỉ đứng sau Trung Hoa. Sẽ mất thời gian và tiền bạc để phát triển khả năng khai thác và luyện kim cần có để biến tất cả những thứ thô sơ đó thành tiền mặt, nhưng tương lai đang chờ đợi. Việt Nam có thể không bao giờ thay thế được Trung Hoa trở thành trung tâm sản xuất toàn cầu, nhưng nước này có cơ hội tốt để trở thành một lựa chọn thay thế tốt nhất cạnh đó.

Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”

___________________

Nguồn: Vietnam should seize a rare opportunity to take on China | Tim Culpan | Bloomberg | 26 Jan 2024