Chúng ta cần một cuộc thảo luận hợp lý về lạm phát

Trevor Tombe | DCVOnline

Vào tháng 3, giá sinh hoạt trung bình ở Canada cao hơn 6,7% so với năm ngoái — một tỷ lệ lạm phát chưa từng có trong một thế hệ. Ở Alberta, giá tăng gần như tương đương: 6,5%.

*Trevor Tombe, giáo sư kinh tế tại Đại học Calgary, cho biết chi phí giao thông là một trong những yếu tố chính góp phần vào tỷ lệ lạm phát tăng vọt của Canada.* Darren Makowichuk / Postmedia

Không phải chỉ có lạm phát ở Canada. Tại Hoa Kỳ, giá đã tăng 8,5% và ở các nước phát triển, giá đã tăng 8,8%.

Có nhiều ý kiến về lý do của sự lạm phát hiện nay.

Một số cho rằng lạm phát vì sự chi tiêu của chính phủ. Những người khác nói vì những công ty công ty lạm dụng cơ hội kiếm thêm lời. Một số khác nói thuế carbon là nguyên nhân. Và vẫn còn những người khác cho rằng chính sách tiền tệ lỏng lẻo là điều đáng trách. Dù nguyên nhân là gì, giới cử tri ngày càng muốn chính phủ hành động. Chính phủ phải màm điều gì đó để đời sống dễ thở hơn.

Nhưng trước khi xét đến những gì các chính phủ có thể và không thể làm, chúng ta cần hiểu chuyện gì đang thực sự diễn ra. Rốt cuộc giá cả sinh hoạt tăng là do một số ít mặt hàng lên giá. Điều này đặc biệt đúng ở Alberta.

Đầu tiên, hãy xem căn nhà của chúng ta. Giống như bất kỳ tài sản vật chất nào, chúng hao mòn theo thời gian. Đây là một chi phí giống như bất kỳ chi phí nào khác, nhưng “chi phí thay thế chủ nhà phải chi” — mượn chữ của Cơ quan Thống kê Canada — rất khó đo lường và chúng tôi chỉ có thể giả định rằng nó bằng 1,5% giá nhà mới. Vì vậy, khi giá nhà mới tăng, chi phí thay thế cũng tăng như vậy.

Ở Alberta, con số này tăng 19% so với năm ngoái và đóng góp nguyên 1% phần trăm vào lạm phát. Nhưng không ai thực sự chi tiền cho việc này; nó là thật, nhưng là chi phí ẩn.

*Giá nhà trung bình ở Canada, tháng 4, 2022.* Nguồn: WOWA.ca

Tiếp theo, hãy xét đến chi phí cho phương tiện di chuyển. Giá xăng ở Calgary trung bình là 1,65 đô la một lít vào tháng 3 năm 2022, tăng từ 1,17 đô la một năm trước đó. Mức tăng 40% này phổ biến trên toàn tỉnh bang Alberta và chỉ riêng nó đã góp 1,4 % vào lạm phát.

Thêm vào đó là các chi phí khác khi xử dụng một chiếc xe và giá xe ô tô mới cao hơn — phần lớn là do những thách thức của chuỗi cung ứng — và chi phí vận tải tư nhân đã góp 2,3 % vào lạm phát nói chung.

Điều này rất quan trọng: nếu không chỉ vì hai yếu tố này, tỷ lệ lạm phát của Alberta sẽ thấp hơn một nửa so với hiện tại. Điều này khiến tôi ít quan tâm hơn những người khác. Nếu giá dầu không tiếp tục tăng và giá nhà ổn định thì lạm phát sẽ giảm dần.

Nhưng dân Alberta cũng hưởng lợi do việc tăng giá này.

Sau cùng, yếu tố đóng góp lớn nhất là giá dầu lên cao. Điều này tạo ra những lợi ích tài chính quan trọng mà tập thể dân Alberta được hưởng. Cứ mỗi đô la tăng trên giá dầu làm tăng thêm khoảng 500 triệu đô la vào lợi nhuận của chính phủ. Nếu giá vẫn ở mức 100 đô la Mỹ/thùng, thặng dư ngân sách có thể sẽ vào khoảng 12 tỷ đô la trong năm nay. Điều đó tương đương với 6.000 đô la cho mỗi gia đình.

Tất nhiên, số tiền này đổ vào cho chính phủ. Nhưng nó có nghĩa là thuế cho dân thấp hơn và chi tiêu cao cho tỉnh bang hơn so với trường hợp khác. Nó cũng có nghĩa là nợ công giảm và (có thể, chỉ có thể) tiết kiệm trong Quỹ tiết kiệm di sản Alberta tcó thể bắt đâu trở lại một lần nữa. Đây là những lợi ích thực sự không thể bị bỏ qua cũng như không thể tách rời khỏi cuộc thảo luận hiện tại xung quanh lạm phát.

Điều này không có nghĩa là chúng ta không nên lo ngại. Giao thông vận tải là một khía cạnh quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và ngay cả khi ngân sách của chính phủ dồi dào, thì ngân sách gia đình hàng ngày của chúng ta có thể bị thắt chặt. Chi phí xây nhà mới tăng cao cũng là một thách thức đáng kể đối với nhiều người — mặc dù vậy, phải nói rằng, nó làm cho các chủ nhà hiện tại trở nên giàu có hơn.

Vậy chính phủ có thể làm gì?

Trước tiên, hãy xét đến những gì chính phủ đã làm: đình chỉ thuế nhiên liệu 13 xu/lít của Alberta. Bằng chứng rõ ràng là điều này làm giảm giá xăng và tôi ước tính điều này có thể làm giảm 0,3 hoặc 0,4 điểm phần trăm so với tỷ lệ lạm phát tháng 4 của Alberta.

Có một số sự đổi chác rõ ràng về việc này. Ví dụ, nó mang lại lợi ích cho những người dùng nhiều nhiên liệu và đi kèm với chi phí tài chính đáng kể khoảng 100 triệu đô la mỗi tháng. Các quỹ này có thể dành cho các ưu tiên khác, đặc biệt là hỗ trợ những người cần giúp đỡ nhất.

Ví dụ, chính phủ có thể tăng Phúc lợi cho Trẻ em và Gia đình ở Alberta lên một phần ba, với chi phí tương đương với kỳ miễn thuế xăng dầu. Giá trị của điều này sẽ khác nhau tùy theo gia đình, nhưng một gia đình có hai con nhận được phúc lợi tối đa sẽ được thêm khoảng 1.000 đô la mỗi năm.

Chính phủ cũng có thể đảo ngược các quyết định trước đó làm trầm trọng thêm những thách thức của lạm phát. Vào năm 2019, Alberta quyết định ngừng tăng một số phúc lợi xã hội nhất định cùng với lạm phát. Chẳng hạn, các phúc lợi theo Thu nhập được Bảo đảm dành cho Người khuyết tật nặng có thể ít hơn 7% vào cuối năm nay so với trước đây. Chính phủ có thể đảo ngược quyết định này — thậm chí là hồi tố nếu họ muốn.

Các chính sách nhắm mục tiêu để hỗ trợ thu nhập như thế này có thể tốt hơn những chính sách có ảnh hưởng tổng quát — như khoản tiền trả lại cho chi phí tiền điện trị giá 150 đô la sẽ sớm đến tay dân Alvberta — bởi vì đối với nhiều người Albertan, khả năng chi trả có thể đã được tốt hơn theo thời gian, mặc dù giá cả tăng.

Ví dụ, chính phủ Alberta dự định vào năm 2025, thu nhập trung bình hàng tuần sẽ cao hơn gần 22% so với năm 2019. Trong khi đó, giá sinh hoạt được dự báo sẽ cao hơn 15%. Trong điều kiện thực tế, Albertan trung bình có thể có lợi một chút.

Bây giờ chúng ta không tính đến những chính sách mới và hỏi liệu các chính sách hiện tại có làm cho lạm phát tồi tệ hơn không.

Có một số chính sách có thể gây bất lợi. Học phí tại các trường đại học ở Alberta tăng lên, làm tăng gần 0,1 % vào lạm phát. Tỷ lệ bảo hiểm xe tăng cũng tăng (một lựa chọn chính sách khác của chính phủ) cộng thêm 0,1 %. Và, đúng vậy, thuế carbon đã tăng nhưng nó ít hơn cả học phí hoặc tỷ lệ bảo hiểm tăng.

Người ta chắc chắn có thể đồng ý hoặc không đồng ý với bất kỳ lựa chọn nào trong số này, nhưng việc xét lại những lựa chọn này là một lựa chọn để giảm bớt lạm phát.

Cuối cùng, có lẽ chính sách ảnh hưởng đến lạm phát nhiều nhất hiện nay không trực tiếp gây ra lạm phát mà là tổng hợp những thách thức mà lạm phát tạo ra: thuế.

Như với các khoản trợ cấp cho người khuyết tật vừa được đề cập, chính phủ đã chọn “không điều chỉnh theo gia sinh hoạt” toàn bộ hệ thống thuế thu nhập cá nhân. Điều này quan trọng đối với mọi người. Ví dụ: vào năm 2019, 19.369 đô la đầu tiên kiếm được đã được miễn thuế. Năm nay, không phải vì không điều chỉnh theo gia sinh hoạt thì mõi người sẽ không phải đóng thuế cho 20,500 đô-la thu nhập đầu tiên. Thay vào đó con số đó con số 19.369 đô la năm 2019 đã bị khóa và đóng băng. Tôi ước tính điều này sẽ khiến người nộp thuế ở Alberta tốn khoảng 400 triệu đô la trong năm nay — gần tương đương với mức chi phí gây ra do lạm phát tăng 0,4 %! Chính phủ có thể (và, theo quan điểm của tôi, nên) đảo ngược quyết định này.

Bất kể con đường tốt nhất về phía trước là gì, có rất nhiều lựa chọn.

Phần lớn những tu từ chính trị xung quanh lạm phát quá nóng và bỏ sót nhiều chi tiết quan trọng. Điều này thật đáng tiếc và làm người ta không để ý đến những chính sách thực tế có thể tạo ra sự khác biệt chonhững gia đình có nhu cầu. Đây là những mà cuộc thảo luận cần phải bàn đến.